SPINOZA’NIN GEOMETRİK YÖNTEMİNİN DESCARTES’IN MATHESIS UNIVERSALIS PROJESİ VE YÖNTEM ANLAYIŞI BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2022, Sayı: 34, 167 - 186, 10.12.2022

Ebru Aydın Çağlıyan

https://doi.org/10.53844/flsf.1166062

Öz

Bu çalışmada amacım Spinoza’nın geometrik yönteminin Descartes’a dayanan kökenlerini göstermeye çalışmaktır. Descartes aritmetik ve geometriye dayanan evrensel bir bilim (mathesis universalis) kurmak istemiştir. Onun bu konudaki fikirleri kendi yöntem anlayışında da belirleyicidir. Descartes’ın mathesis universalis düşüncesi ve yöntem anlayışı Spinoza’nın geometrik yöntem anlayışının şekillenmesinde doğrudan etkili olmuştur. Çalışmamda Spinoza’nın geometrik yönteminin nasıl şekillendiğini göstermek için Birinci Kısımda Descartes’ın mathesis universalis projesini ve yöntem anlayışını inceledim. Bu bağlamda onun geometrik düzen hakkındaki fikirlerini ele aldım. İkinci kısımda ise Spinoza’nın geometrik yöntem anlayışının nasıl doğduğunu göstermek amacıyla, hala Descartes’ın yöntem konusundaki etkilerinin görüldüğü Aklın Islahı Üzerine Bir İnceleme başlıklı çalışmasından Ethica’ya kadar olan eserlerini araştırmam bağlamında geometrik yöntemin uygulanması bakımından inceledim. Spinoza’nın geometrik yönteminin geçtiği aşamalar onun geometrik yönteminin zaman içinde nasıl gelişip değiştiğini göstermektedir. Spinoza geometrik yöntemle yazma konusunda Descartes’tan ileri gitmiş, her konuda geometrik yöntemin kullanılabileceğini söylemiştir.

Anahtar Kelimeler

Spinoza, Descartes, geometrik yöntem, mathesis universalis, Ethica, ahlak.

INVESTIGATION OF SPINOZA'S GEOMETRICAL METHOD IN THE CONTEXT OF DESCARTES' MATHESIS UNIVERSALIS PROJECT AND UNDERSTANDING OF METHOD

Öz

In this study, my aim is to investigate the effect of Descartes' understanding of science and method on Spinoza's geometrical method. Descartes wanted to establish a universal science (mathesis universalis) based on arithmetic and geometry. His ideas about this universal science also shaped his understanding of method. Descartes' idea of mathesis universalis and his understanding of method were also directly effective in shaping Spinoza's understanding of geometrical method. Since I wanted to show how Spinoza's geometrical method was shaped in my work, I examined Descartes' mathesis universalis project and his understanding of method in the First Part. In this context, I discussed his ideas about geometric order. In the Second Part, in order to show the origins of Spinoza's understanding of geometrical method, I discussed Spinoza's works from Tractatus de Intellectus Emendatione, which was influenced by Descartes, to the Ethics in terms of geometrical method. My study aims to show that Spinoza's geometrical method did not emerge suddenly and developed through many stages up to the Ethics, his geometrical method was shaped in time.

Anahtar Kelimeler

Spinoza, Descartes, geometrical method, mathesis universalis, Ethics, moral.

Kaynakça

• Aristoteles, Metafizik, çev.: Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınlar,1996.
• Buzon, Frédéric de “The Cambridge Descartes Lexicon” içinde Mathesis Universalis, ed Lawrence Rolan 475-478 New York: Cambridge University Press, 2016.
• Descartes, Aklın Yönetimi İçin Kurallar, çev.: Müntekim Ökmen, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1999.
• Descartes, Metot Üzerine Konuşma, çev.: K. Sahir Sel, Sosyal Yayınlar, İstanbul,1994.
• Descartes, Meditasyonlar, çev.: İsmet Birkan, Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2007.
• Descartes, Meditations on First Philosophy (with Selections from the Objections and Replies), trans.: Michael Morriarty, New York: Oxford University Press,2008.
• Meyer, Lodewijk, “Descartes Felsefesinin İlkeleri ve Metafizik Düşünceler” içinde, Önsöz, çev.: Coşkun Şenkaya, Ankara: Dost Kitabevi, 2015.
• Nadler, Steven, Spinoza’nın Etika’sı, çev.: Özgür Şahin, İstanbul: Say Yayınları, 2021.
• Platon, Devlet, çev.: Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcöz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
• Shein, Noa, “The Cambridge Descartes Lexicon” içinde Geometrical Exposition, s.319-321, ed Lawrence Rolan New York: Cambridge University Press, 2016.
• Spinoza, Aklın Islahı Üzerine Bir İnceleme, çev.: Çiğdem Dürüşken-Eyüp Çoraklı, İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2019. Spinoza, Kısa İnceleme, çev.: Emine Ayhan, Ankara: Dost Kitabevi,2015.
• Spinoza, Descartes Felsefesinin İlkeleri ve Metafizik Düşünceler, çev.: Coşkun Şenkaya, Ankara: Dost Kitabevi, 2015.
• Spinoza, Ethica, Çeviren: Çiğdem Dürüşken, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2011.
• Spinoza, Mektuplar, çev.: Emine Ayhan, Ankara: Dost Kitabevi, 2014.