THE IDEA OF KHORA AND ITS MYTHOLOGICAL ORIGINS IN PLATO'S TIMAEUS DIALOGUE

Yıl 2024, Sayı: 38, 67 - 87, 20.09.2024

İbrahim Körpe

https://doi.org/10.53844/flsf.1511632

Öz

In this study, it is claimed that the origins of the idea of khora, which Plato calls the third species in the Timaeus Dialogue and presents with various metaphors, are in the representations of Khaos and Gaia, which are the initial elements of Greek religious thought. While justifying the claim, the similarities of the khora conception with Khaos and Gaia have been commented and analyzed one by one. Accordingly, it has been determined that the khora resembles the representation of Khaos at four main points with the representation of Gaia at three main points. It was mentioned that the conception of Khora resembles the representation of Khaos in mythology in that (1) it is formless in the sense of being independent of a particular form, (2) it is filled with the constitutive elements of the universe and the material of becoming, (3) because of their formlessness, their comprehension is through an uncertain and hazy reasoning, and (4) both conceptions have a substantial character in that they provide constitutive materials and places for all beings. It has been mentioned that the Khora conception is similar to the Gaia representation in that both are (1) the receiver and nurturer of all beings, (2) similar to the mother in that they bring into existence all beings subject to becoming, and (3) characterized as divine in that they bring into existence all beings with the material provided by themselves.

Anahtar Kelimeler

Khora, Khaos, Gaia, mythology, cosmogony, cosmology

PLATON’UN TIMAIOS DİYALOĞUNDA KHORA VE MİTOLOJİK KÖKENLERİ

Öz

Bu çalışmada Platon’un Timaios Diyaloğunda üçüncü tür olarak adlandırdığı ve çeşitli metaforlar ile sunumunu yaptığı khora düşüncesinin kökenlerinin Yunan dini düşüncesinin başlangıç ögeleri olan Khaos ve Gaia temsillerinde olduğu iddia edilmiştir. İddia gerekçelendirilirken khora tasavvurunun Khaos ve Gaia ile benzeşen yönleri üzerinde tek tek yorum ve incelemede bulunulmuştur. Buna göre khoranın Khaos temsili ile dört Gaia temsili ile üç ana noktada benzeştiği tespit edilmiştir. Khora tasavvurunun mitolojideki Khaos temsili ile; (1) belirli bir biçimden bağımsız olmak anlamında suretsiz oluşu, (2) evrenin kurucu ögeleri ve oluşun malzemesi ile dolu oluşu (3) suretsizliklerinden dolayı kavranmalarının belirsiz ve puslu bir akıl yürütmeyle oluşu ve (4) her iki tasavvurun da tüm varlıklara oluşturucu malzeme ve yerler temin etme yönleriyle tözsel bir karakterde oluşu yönüyle benzediğinden bahsedilmiştir. Khora tasavvurunun Gaia temsili ile ise; her ikisinin de (1) tüm varlıkların alıcısı ve besleyicisi olması, (2) oluşa tabii tüm varlıkları kendisinden var ettiği için anneye benzemesi ve (3) var olanları kendisinin temin ettiği malzeme ile kendinden var ettiği için tanrısal olarak nitelenmesi yönleriyle benzediğinden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Khora, Khaos, Gaia, mitoloji, kozmogoni, kozmoloji

Kaynakça

• Algra, Keimpe. Concepts of Space in Greek Thought. New York: Brill, 1995.
• Arpacı, Murat. “Kaos, Khora, Beden ve Ötesine: Derrida, Foucault, Deleuze.” Cogi-to, Kaos ve Karmaşıklık: Düzenli Düzensizlik. sayı: 62 (2010) 135-150.
• Cornford, Francis., Macdonald. Plato’s Cosmology: The Timaeus of Plato. Indiana-polis: Indiana Hackett Publishing Company, 1997.
• Cornford, Francis., Macdonald. Dinden Felsefeye: Batı Nazariyatının Kökenleri Üzerine Bir Çalışma. çev. Özgüç Orhan. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2020.
• Cornford, Francis., Macdonald. Platon’un Kozmolojisi: Timaios Çevirisi ve Açıkla-ması. çev. Özgüç Orhan. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2022.
• Çelgin, Güler. Eski Yunanca Türkçe Sözlük. İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım, 2018.
• Derrida, Jacques. Khôra. çev. Didem Eryar. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2008.
• Dürüşken, Çiğdem. Antikçağ Felsefesi: Homeros’tan Augustinus’a Bir Düşünce Serüveni. İstanbul: Alfa Yayınları, 2020.
• Erhat, Azra., Eyuboğlu, Sabahaddin. Hesiodos Eseri ve Kaynakları. çev. Azra Erhat, Sabahaddin Eyuboğlu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1977.
• Erdemli, Atilla. Mitostan Felsefeye. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Eliade, Mircae. Dinler Tarihine Giriş. çev. Lale Arslan Özcan. İstanbul: Alfa Yayın-ları, 2022.
• Freydberg, Bernard. Modern Felsefenin Karanlık Tarihi. çev. Öznur Karakaş. İstan-bul: Vakıf Bank Kültür Yayınları, 2020.
• Guthrie, William., Keith., Chambers. Yunan Felsefe Tarihi 5. Cilt: Geç Dönem Platon ve Akademi. çev. Ahmet Ergenç, İbrahim Şener. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2021.
• Grote, George. Timaios Doğa Üzerine, içinde. çev: Özgüç Orhan. Ankara: Fol Yayın-ları, 2022.
• Hafız, Muharrem. Platon Felsefesinde Khora: Varlık, Oluş, Mekan Üzerine Bir İnce-leme. İstanbul: Dört Mevsim Kitap, 2019.
• Hansen, William. Yunan ve Roma Mitolojisi. çev. Ümit Hüsrev Yolsal. İstanbul: Say Yayınları, 2017.
• Jaeger, Werner. İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi. çev. Güneş Ayas. İstan-bul: İthaki Yayınları, 2011.
• Kenny, Anthony. Batı Felsefesi Tarihi, Cilt 1: Antik Felsefe. çev. Serdar Uslu. İstan-bul: Küre Yayınları, 2017.
• Miller, Dana., Ribeiro. The Third Kind in Plato’s Timaeus. Göttingen: Vandenhoeck and Ruprecht, 2003.
• Platon. Timaios. çev. Erol Güney, Lütfi Ay. Ankara: Çağdaş Matbaacılık, Yayıncılık, 2001.
• Platon. Timaios. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2020.
• Platon, (a). Timaios, Doğa Üzerine. çev. Özgüç Orhan. Ankara: Fol Yayıncılık, 2022.
• Platon, (b). Platon’un Kozmolojisi: Timaios Çevirisi ve Açıklaması. çev: Özgüç Orhan. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2022.
• Peters, Francis. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. çev. Hakkı Hünler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004. Taylor, Alfred., Edward. Platon Bilgi, Ruh ve Devlet. çev. Cengiz İskender Özkan. Ankara: Fol Kitap, 2020.