İslami perspektiften genetiği değiştirilmiş organizmalar

Yıl 2023, , 29 - 37, 31.12.2023

Ali Yüksek

https://doi.org/10.51753/flsrt.1382020

Cited By: 1

Öz

Gıda, tarih boyunca her toplumun en önemli konularından biri olmuştur. Geçmişte onun yokluğu veya kıtlığı problemken bugün temiz, sağlıklı veya helal olup olmaması problem teşkil etmektedir. Artık günümüzde geleneksel gıda üretiminden uzaklaşılmış olup uluslararası düzeyde modern teknolojilerle üretilen gıdaları tüketmek ile karşı karşıyayız. Maalesef birçok gıdanın içerisinde çeşitli hormonlar, zararlı gıda katkı maddeleri veya İslam'a göre haram kabul edilen maddeler bulunmaktadır. Bu durum Müslümanların yaşamında önemli bir problem teşkil etmektedir. Bugün sağlığa zararlı veya içerisinde haram madde bulunan teknolojik ürünlerden korunma konusunda halk yetersiz kalmaktadır. Bu çalışmada, İslam’ın helal ve sağlıklı gıdaya bakışına ve bu konudaki temel kriterlerine kısaca göz attıktan sonra, insanların çoğu tarafından ne olduğu bilinmeyen, dini açıdan haramlığı ve helalliği konusunda farklı görüşler ileri sürülen genetiği değiştirilmiş gıdalar ele alındı. Bu sebeple GDO’nun ne olduğunu, onun insan sağlığına, ekolojik dengeye, sosyal ahlaka ne tür fayda ve zararlarının olduğuna yer verildi. Sonuçta bilim insanlarının görüşlerine, İslam Hukukçularının konuya yaklaşımlarına itibar ederek İslam hukuku bağlamında bir değerlendirme sunuldu.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, İslam hukuku, helal gıda, GDO, genetik

Genetically modified organism from an Islamic perspective

Öz

Food was undoubtedly crucial in all societies throughout history. The biggest food problem in the past was absence or scarcity, but today, it is clean, healthy, and halal. Currently, people are faced with foods that are not traditionally known as food suppliers but are produced by new technologies at the international level, like hormones, harmful additives, or gene transfer from haram sources. This situation is an essential problem in the religious life of the Muslims. It leaves him to face haram. In this article, after briefly examining Islam's perspective on halal and healthy food and its basic criteria in this regard, genetically modified foods, which are often unknown to most people and subject to different opinions regarding their religious permissibility or prohibition, are discussed. Therefore, the definition of GMOs, their potential benefits and harms to human health, ecological balance, and social ethics are addressed. In the end, relying on the opinions of scientists and the approach of Islamic jurists, an evaluation is presented within the context of Islamic law.

Anahtar Kelimeler

Halal food, fiqh, Islamic law, GMO, genetics

Kaynakça

• Akpan, G. E., Ndukwu, M. C., Etim, P. J., Ekop, I. E., & Udoh, I. E. (2023). Food Safety and Agrochemicals: Risk Assessment and Food Security Implications. In One Health Implications of Agrochemicals and their Sustainable Alternatives (pp. 301-333). Singapore: Springer Nature Singapore.
• Arvas, Y. E. (2017). Genetiği değiştirilmiş bitkiler ve tanısı, Düsseldorf: LAP Lambert publishing, 43.
• Arvas, Y. E., & Kaya, Y. (2019). Genetiği değiştirilmiş bitkilerin biyolojik çeşitliliğe potansiyel etkileri. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 29(1), 168-177.
• Atsan, T., & Kaya, T. E. (2008). Genetiği değiştirilmiş organizmaların (GDO) tarım ve insan sağlığı üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 1-6.
• Boran, M. (2016). Hanefi mezhebinde yiyecek ve içeceklerde helallik ve haramlık ölçütleri, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst. Basılmamış doktora tezi, 60-75.
• Bux, C., Varese, E., Amicarelli, V., & Lombardi, M. (2022). Halal food sustainability between certification and blockchain: a review. Sustainability, 14(4), 2152.
• Celik, V., & Balik, D. T. (2007). Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO). Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 23(1), 13-23.
• Denli, M. (2012). Genetiği değiştirilmiş organizmalar, sektörel araştırmalar ve etütler. İstanbul: Ticaret Odası, 90, 104-107.
• FAQGMF. (2023). “Frequently Asked Questions on Genetically Modified Foods”, http: // www.who.int/foodsafety/. (Erişim tarihi: 28.12.2023).
• Gatew, H., & Mengistu, K. (2019). Genetically modified foods (GMOs); a review of genetic engineering. Journal of Life Sciences and Biomedicine, 9(6), 157-163.
• Gozukirmizi, N. (2010). “Bitki Biyoteknolojisi”, Gıda Biyoteknolojisi, Necla Aran, Ed., Nobel Yayın Dağıtım Tic. Ltd., İstanbul, 393-413.
• Gunay, H. M., & Ozdemir, M. (2016). İslami açıdan genetiği değiştirilmiş ürünler. Journal of International Social Research, 9(45), 1004-1023.
• Gungor, E., & Demiryürek, K. (2021). Türkiye’de genetiği değiştirilmiş organizmalar. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 7(2), 140-154.
• Hasim, N. A., Amin, L., Mahadi, Z., & Mohamed Yusof, N. A. (2022). Islamic ethical principles to protect environment affected by modern biotechnology. International Journal of Islamic Thought, 21.
• Hugenholtz, J., Starrenburg, M., Boels, I., Sybesma, W., Chaves, A. C., Mertens, A., & Kleerebezem, M. (2000). Metabolic engineering of lactic acid bacteria for the improvement of fermented dairy products. Animating the cellular map. Proceedings of BTK, 3009-3013.
• James, C. (2015). Global Status of Commercialized Biotech / GM Crops:. ISAAABriefs No: 51.
• Karadavi, Y. (1973). İslamda Helal ve Haram, Ramazan Nazlı (trc), İstanbul: Hilal Yayınları, 233-234.
• Karaman, F. (1996). Rızık ve kazanç anlayışı üzerine bir inceleme. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 155-178.
• Karaman, H. (2010). Günlük Hayatımızda Helaller ve Haramlar, İstanbul: İz Yayıncılık, 9-11.
• Korkut, D., & Soysal, A. (2013). Genetiği değiştirilmiş organizmalar. Ankara: Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER). Lönnerdal, B.(2003). Genetically Modified Plants for Improved Trace Element Nutrition, (133), 1430, 1433.
• Kurtcu, M., Demir, E., Kiraz, M., & Aydoğdu, G. (2022). Yeni tip koronavirüs (covid-19) biyolojik bir silah olabilir mi? Çorum ilinde yaşayan bireylerin düşünceleri üzerine bir alan araştırması. Hitit Medical Journal, 4(1), 10-21.
• Kutub, S. (1986). Fî Zılâli’l-Kur’ân, Kahire: Dâru’ş-şurûk, II, 973-976.
• Lal, M., Bhardwaj, E., Chahar, N., Dangwal, M., & Das, S. (2020). (Trans) gene flow: mechanisms, biosafety concerns and mitigation for containment. Reproductive Ecology of Flowering Plants: Patterns and Processes, 335-394.
• Lassoued, R., Macall, D. M., Smyth, S. J., Phillips, P. W., & Hesseln, H. (2019). Risk and safety considerations of genome edited crops: expert opinion. Current Research in Biotechnology, 1, 11-21.
• Lewis, J. A., & Morran, L. T. (2022). Advantages of laboratory natural selection in the applied sciences. Journal of Evolutionary Biology, 35(1), 5-22.
• McCullum, C., David, P., & Paoletti, M. G. (2019). Biotechnology in agriculture and the environment: benefits and risks. In Biotechnology and safety assessment (pp. 177-217). CRC Press.
• Miles, L. S., Rivkin, L. R., Johnson, M. T., Munshi‐South, J., & Verrelli, B. C. (2019). Gene flow and genetic drift in urban environments. Molecular Ecology, 28(18), 4138-4151.
• Mukherjee, S., & Kumar, N. S. (2014). Terminator gene technology-their mechanism and consequences. Science Vision, 14(1), 51-58.
• Mutlu, A. (2010). “Gen Teknolojisine Ekolojik Sorun Olarak Bakmak,” VIII. Kamu Yönetimi Forumu, Ankara.
• Natarajan, S., Luthria, D., Bae, H., Lakshman, D., & Mitra, A. (2013). Transgenic soybeans and soybean protein analysis: an overview. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 61(48), 11736-11743.
• Ozer, K. (2011). Deccal Tabakta, “Dini, siyasi ve vicdani açıdan GDO”, İstanbul: Hayykitap, 16, 101, 103.
• Ozyigit, I. I. (2012). Agrobacterium tumefaciens and its use in plant biotechnology. In: M. Ashraf et al. (Eds.), Crop Production for Agricultural Improvement, (pp. 317-361). Springer.
• Ozyigit, I. I., Can, H., & Dogan, I. (2021). Phytoremediation using genetically engineered plants to remove metals: a review. Environmental Chemistry Letters, 19(1), 669-698.
• Ozyigit, I. I., Dogan, I., Hocaoglu-Ozyigit, A., Yalcin, B., Erdogan, A., Yalcin, I. E., ... & Kaya, Y. (2023). Production of secondary metabolites using tissue culture-based biotechnological applications. Frontiers in Plant Science, 14, 1132555.
• Picado, W. (2022). Technology, geopolitics, and ınstitutions: an evaluation of the green revolution dominant narrative in Latin America. In Handbook of the Historiography of Latin American Studies on the Life Sciences and Medicine (pp. 1-19). Cham: Springer International Publishing.
• Pielke Jr, R., & Linnér, B. O. (2019). From Green Revolution to Green Evolution: A critique of the political myth of averted famine. Minerva, 57(3), 265-291.
• Potrykus, I. (2001). Golden rice and beyond. Plant Physiology, 125(3), 1157-1161.
• Rifkin, J. (1998). Biyoteknoloji Yüzyılı, trc. C. Kapkın, İstanbul: Evrim yayınları, 117.
• Safian, Y. H. M. (2019). Shariah attitude towards genetically modified foods: aqli and naqli analysis. Journal of Fatwa Management and Research, 14-28.
• Saltik, A. (2010). “Genetiği Değiştirilmiş Gıdalar ve Halk Sağlığı,” Farklı Boyutlarıyla Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar, Ankara Tabip Odası, 109.
• Senturk, L., Yazici, S., (2019). İslam İlmihali, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 334, 18.
• Singh, P. K., Singh, P., Singh, R. P., & Singh, R. L. (2022). Transgenesis in Plants: Principle and Methods. In Plant Genomics for Sustainable Agriculture (pp. 41-70). Singapore: Springer Nature Singapore.
• Stander, J., Mbewana, S., & Meyers, A. E. (2022). Plant-derived human vaccines: Recent developments. BioDrugs, 36(5), 573-589.
• Sun, S. S., & Liu, Q. (2004). Transgenic approaches to improve the nutritional quality of plant proteins. In Vitro Cellular & Developmental Biology-Plant, 40, 155-162.
• Sen, S., & Altinkaynak, S. (2014). “Genetiği değiştirilmiş gıdalar ve potansiyel sağlık riskleri”. SAÜ. Fen Bil. Dergisi, cilt: 1. Sayı, s. 31-38.
• TDV, (2006). İlmihal II, 32; bk. Salih Yakup Abdurrahman, el-İbahatü ınde’l-usûliyyin, Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 30-40.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa es-Sülemî, (2007). el-Câmi’us-Sahih Tefsir-i Bakara, Konya: Konya kitapçılık, 2992.
• Tokel, 2021; Kurtcu ve ark., 2022). Dünya pamuk tarımı ve ekonomiye katkısı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1022-1037.
• Tokel, D., Genc, B. N., & Ozyigit, I. I. (2022). Economic impacts of Bt (Bacillus thuringiensis) cotton. Journal of Natural Fibers, 19(12), 4622-4639.
• Tonguc, T. (2017). “Keçi Sütünden Örümcek Lifi Elde Etmek”, https://www.muhendisbeyinler.net/keci-sutunden-orumcek-lifi-elde-etmek/. (Erişim tarihi: 28.12.2023).
• USPIRG, (2023). United States Public Interest Research Group. http://www.uspirg.org/sites/. (Erişim tarihi: 28.12.2023).
• Yuksek, A. (2016). Ahlak ekseninde fıkhın gençlerde karakter inşası. Sinop üniversitesi uluslararası gençlik ve ahlâk sempozyumu bildiriler kitabı. (I), 113-133.
• Yuksek, A. (2018). İslam hukukuna göre helal gıda ve GDO’lu ürünler (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar) Bişkek: İz basma, 71-72.