Kanserli Hastalarda Yorgunluğun Fonksiyonel Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 25 Sayı: 3, 177 - 192, 27.10.2017

Melike Özkan Semiha Akın

https://doi.org/10.17672/fnjn.343256

Öz

Amaç: Bu çalışma, kanser tanısıyla kemoterapi uygulanan hastalarda yorgunluk düzeyinin fonksiyonel yaşam kalitesi üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla gerçekleştirildi.

Yöntem: Tanımlayıcı-ilişki arayıcı ve kesitsel nitelikte bir araştırmadır. Araştırma örneklemini kemoterapi alan 100 kanser hastası oluşturdu. Hastaların kemoterapi ile ilişkili hissettiği yorgunluk düzeyi ve fonksiyonel yaşam kalitesi sırasıyla Piper Yorgunluk Ölçeği ve Fonksiyonel Yaşam Ölçeği kullanılarak değerlendirildi.

Bulgular: Hastaların yarıdan fazlası (%62) kadın ve orta-ileri yaş (56.53±13.56) grubundadır. Örneklemin %31’i meme kanseri ve %64’ü IV. evre kanser hastasıdır. Piper Yorgunluk Ölçeği toplam puanı 4.13±3.06, Fonksiyonel Yaşam Ölçeği toplam puanı 107.90±27.37 bulundu. Cinsiyet, eğitim düzeyi, çalışma durumu, bireyin kendi sağlığına ilişkin algısı, kanser tanısı, kanser evresi, hastanede yatarak kemoterapi uygulanma durumu, performans durumu ve baş etme becerilerine ilişkin bireysel algılara göre fonksiyonel yaşam kalitesinin değiştiği saptandı (p<0.05). Yorgunluk algısının ise eğitim düzeyi, çalışma durumu, bireyin kendi sağlığına ilişkin algısı, kanser tanısı, kanser evresi, hastanede yatarak kemoterapi uygulanma durumu, performans durumu ve baş etme becerileri durumuna ilişkin bireysel algılara göre değiştiği bulundu (p<0.05). Piper Yorgunluk Ölçeği ile Fonksiyonel Yaşam Ölçeği puan ortalamaları arasında istatistiksel açıdan anlamlı, negatif yönde ve yüksek düzeyde bir ilişki saptandı (r=-0.88, p<0.01).

Sonuç: Yorgunluk düzeyinin yüksek olması hastaların fonksiyonel durumunu olumsuz yönde etkileyerek günlük yaşam aktivitelerinin yerine getirmesini güçleştirmektedir. Kanserli hastalarda yorgunluğa neden olan faktörlerin etkin kontrolüne yönelik girişimler hastaların fonksiyonel yaşam kalitesi adına önem taşımaktadır.

Evaluation of The Effect of Fatigue on Functional Quality of Life in Cancer Patients

Öz

Aim: This study was carried out to determine the effect of fatigue levels on the functional quality of life in patients diagnosed with cancer and receiving chemotherapy.

Method: It is a descriptive/correlational and cross-sectional research. Study Sample comprised 100 cancer patients receiving chemotherapy. The fatigue and functional quality of life of patients undergoing chemotherapy was assessed using Piper Fatigue Scale and Functional Living Scale-Cancer, respectively.

Results: More than half of the patients were female (62%) and middle-aged (56.53±13.56). Thirty one percent of the subjects were diagnosed with breast cancer, and 64% were at stage IV cancer. Piper Fatigue Scale score was found 4.13±3.06. Functional Living Scale score of the patients was 107.90±27.37. The study determined that variables such as gender, education level, employment status, personal perceptions of health status, type of cancer, stage of cancer, being hospitalized during chemotherapy, performance status, and personal perceptions for coping styles were associated with the functional quality of life (p<0.05). The perception of fatigue was associated with education level, employment status, personal perceptions for health status; type of cancer, stage of cancer, being hospitalized during chemotherapy, performance status, and personal perceptions for coping styles (p<0.05). A statistically significant, negative and high correlation was found between Piper Fatigue Scale and Functional Living Scale score averages (r=-0.88, p<0.01).

Conclusion: High fatigue levels have a negative impact on patients’ functional status, preventing them from performing the activities of daily living. Interventions to effectively control factors causing fatigue of cancer patients are vital to promote patients’ functional life quality.

Anahtar Kelimeler

Cancer, chemotherapy, fatigue, functionality, quality of life, quality of life

Kaynakça

• Akdemir, N. ve Aydın-Bektaş, H. (2009). Kanserli bireylerde fonksiyonel durumun önemi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(3), 54-60.
• Akın, S. (2007). Meme kanserli hastaların yaşam kaliteleri ve öz-etkililiklerinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• American Cancer Society (2016). Cancer Facts & Figures 2016. Atlanta. Retrieved from https://www.cancer.org/content/dam/cancer-org/research/cancer-facts-and-statistics/annual-cancer-facts-and-figures/2016/cancer-facts-and-figures-2016.pdf
• Aydın-Bektaş, H. (2005). Kanserli bireylerin fonksiyonel durumlarının değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bag, B. (2012). Kanser hastalarında yorgunluğa bağlı psikososyal sorunlar ve çözüm önerileri. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 21(4), 253-273.
• Can, G. (2001). Meme kanserli hastalarda yorgunluğun ve bakım gereksinimlerinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Can, G. (2006). Kanser hastalarında yorgunluk. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 3(2), 10-17.
• Can, G., Enç, N. ve Akkaya, S. (2008). Onkoloji hemşireliğinde kanıta dayalı semptom yönetimi: Konsensus’07. İstanbul: 3P.
• Çelik, F. (2012). Kemoterapinin kolon kanserli hastaların beslenme durumlarına etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demiralp, M., Oflaz, F., & Komurcu, S. (2010). Effects of relaxation training on sleep quality and fatigue in patients with breast cancer undergoing adjuvant chemotherapy. Journal of Clinical Nursing, 19(7-8), 1073–1083.
• Ekti-Genç, R. (2005). Kemoterapi alan çocuklarda etkili hemşirelik girişimlerinin yorgunluk semptomuna etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Garman, K. S., & Cohen, H. J. (2002). Functional status and the elderly cancer patient. Critical Reviews in Oncology Hematology, 43(3), 191-208.
• Görgülü, Ü. ve Akdemir, N. (2010). İleri evre kanser hastalarına bakım verenlerin yorgunluk ve uyku kalitesinin değerlendirilmesi. Genel Tıp Dergisi, 20(4), 125-132.
• Hintistan, S., Çilingir, D., Nural, N. ve Akkaş-Gürsoy, A. (2012). Hematolojik kanserli hastaların kemoterapiye bağlı yaşadıkları semptomlara yönelik uygulamaları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 153-164.
• Işık, I. (2014). Meme kanseri hastalarında tedavi sonrası dönemde gelişen psikososyal sorunlar ve destekleyici hemşirelik girişimleri. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 11(3), 58-64.
• İstek, E. (2008). Kolorektal kanserli hastalarda yorgunluk düzeyi ve yorgunluğu etkileyen faktörlerin belirlenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Karakaş, Z. (2014). Kanserli hastaların kemoterapiye bağlı bulantı kusmalarının fonksiyonel durumlarına olan etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Karakoç, T. (2008). Kanser hastalarında yorgunluk ve hemşirelik bakımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3(8), 99-118.
• Kuhnt, S., Ernst, J., Singer, S., Rüffer, J. U., Kortmann, R. D., Stolzenburg, J. U., ... Schwarz, R. (2009). Fatigue in cancer survivors-prevalence and correlates. Onkologie, 32(6), 312-317.
• Kutlu, R., Çivi, S., Börüban, M. C. ve Demir, A. (2011). Kanserli hastalarda depresyon ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Selçuk Üniversitesi Tıp Dergisi, 27(3), 149-153.
• Piper, B. F., Dibble, S. L., Dodd, M. J., Weiss, M. C., Slaughter, R. E., & Paul, S. M. (1998). The revised Piper Fatigue Scale: Psychometric evaluation in women with breast cancer. Oncology Nursing Forum, 25(4), 677-684.
• Putting Evidence Into Practice (PEP) | ONS Oncology Nursing Society (2016, October). Retrieved from https://www.ons.org/practiceresources/pep/fatigue
• Sarı-Şıra, F. (2007). Kemoterapi alan onkoloji hastalarında semptomların değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Saygılı, Ü. (2012). Gastrointestinal sistem kanserli hastalarda yorgunluk ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Schipper, H., Clinch, J., McMurray, A., & Levitt, M. (1984). Measuring the quality of life of cancer patient: The functional living index-cancer: Development and validation. Journal of Clinical Oncology, 2(5), 472-483.
• Turan-Kavradım, S. ve Canlı-Özer, Z. (2014). Kanser tanısı alan hastalarda umut. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(2), 154-164.
• Uysal, N. (2011). Baş boyun kanserli hastalarda fonksiyonel durum ve sosyal desteğin belirlenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yaranoğlu, C. (2012). Kemoterapi alan akciğer kanserli hastalarda yorgunluk ve uyku kalitesinin fonksiyonel durum üzerine etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Komutanlığı Sağlık Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara.