Çalışanların Sağlık Davranışları Ve Etkileyen Faktörler: Sistematik İnceleme

Yıl 2012, Cilt: 20 Sayı: 2, 166 - 176, 13.09.2012

M. Nihal Esin Emine Aktaş

Öz

Amaç: Bu sistematik inceleme, çalışanların; beslenme, fiziksel aktivite ve sigara kullanma gibi sağlık davranışlarını ve etkileyen faktörleri araştıran çalışmaları sistematik olarak incelemek amacıyla planlanmıştır.
Yöntem: Bu çalışmanın evrenini, Scirus , Pubmed ve Digital Archives veri tabanları taranarak ulaşılan 2900 makale oluşturmuştur. İncelemede;“ worker”, “health behaviours”, “healthy life-style behaviours” anahtar kelimeleri kullanılarak son on yılda yayınlanmış (Mayıs 1991- Mayıs 2010), yayın dili Türkçe ya da İngilizce olan ve tam metni bulunan makaleler seçilmiştir. Pubmed veri tabanından 2562, Scirus veri tabanının BioMed Central dergi kaynağında yer alan, web kaynağı olarak Digital Archives'de bulunan 338 makaleye ulaşılmıştır. Bu makalelerden, çalışanların sağlık davranışları ile çalışma koşulları, sosyo-demografik özellikleri arasındaki ilişkileri değerlendiren 11 çalışma seçilmiştir. Çalışmanın örneklemini toplam 11 makale oluşturmuştur.
Bulgular: Çalışanların; sigara içme oranın %27,8 - %47, aşırı kilolu olma oranın %36 -%56 arasında olduğu ve %35'nin besin seçiminde yağlı ve karbonhidratlı besinleri ve tercih ettikleri bulunmuştur. Çalışmalarda, çalışanların %42,5'nin fiziksel aktivite düzeylerinin yetersiz olduğu gösterilmiştir. İncelenen çalışmalarda sağlık davranışları üzerinde; yaşın, çalışma saatlerinin, ekonomik yetersizliklerin, medeni durumun, sağlık algısının ve cinsiyetin etkili olabileceği belirlenmiştir.
Sonuç: Farklı iş kollarında çalışan bireylerin sağlık davranış düzeyleri farklılık göstermekle birlikte, sağlık davranışlarını etkileyen bireysel ve çalışma koşulları ile ilgili faktörler benzerlik göstermektedir. Bu nedenle çalışanın sağlığını geliştirmeye yönelik iş sağlığı programlarının planlanmasında bu faktörler göz önüne alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık davranışı, çalışan, işçi, sağlıklı yaşam biçimi davranışları

Kaynakça

• Aksayan, S. (2002). Niceliksel Araştırma Tasarımları. Erefe, İ.(Ed). Hemşirelikte Araştırma İlke Süreç ve Yöntemleri, İstanbul, 85-90.
• Artazcoz, L., Cortes, I., Borrell, C., Escriba-Agüir, V., Cascant, L. (2007). Gender perspective in the analysis of the relationship between long workhours, health and health-related behavior. Scand J Work Environ Health, 33(5): 344–350.
• Beşer, A., Bahar, Z., Büyükkaya, D. (2007). Health promoting behaviors and factors related to lifestyle among Turkish workers and occupational health nurses’ responsibilities in their health promoting activities. Ind Health, 45: 151-15.
• Bilir, N., Yıldız, N. A.(2006). İş Sağlığı ve Güvenliği. Güler, Ç., Akın, İ. (Ed). Halk Sağlığı Temel Bilgiler, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 602-631
• Bolton, K. L, Rodriguez, E. (2009). Smoking, drinking and body weight after re-employment: does unemployment experience and compensation make a difference?. BMC Public Health, 9:77.
• Bulat, P., (2008). Occupational and Environmental Health. Kirch, W. (Ed.) Encyclopedia of Public Health. Springer Science+Business Media, Vol.1, USA, 1015-130.
• Centers For Diseases Control and Prevention (CDC) (2009). http:// www.cdc.gov/pcd/issues/2009/jan/07_0276.htm, (02.04.2010).
• Engbers, L., Sattelmair, J.(2008). Monitoring and Evaluation of Worksite Health Promotion Programs – Current state of knowledge and implications for practice: Background paper prepared for the WHO/WEF Joint Event on Preventing Noncommunicable Diseases in the Workplace. World Health Organization, SwitzerlandGeneva.
• Engbers, L. H, Poppel, van Poppel, M. N., Chin, A., Paw, M., van Mechelen, W. (2006). The effects of a controlled worksite environmental intervention on determinants of dietary behavior and self-reported fruit, vegetable and fat intake. BMC Public Health, 6: 253.
• Esin, M. N. (1997). Endüstriyel Alanda Çalışan İşçilerin Sağlık Davranışlarının Saptanması ve Geliştirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Fleming, L. E., Lee, D. J., Caban Martinez, A. J., LeBlanc, W. G., McCollister, K. E., Bridges, K. C., Christ, S. L., Arheart, K. L., Pitman,
• T. (2007). The health behaviors of the older US worker. Am J Ind Med, 50: 427–437.
• French, A. S., Harnack, L. J., Toomey, L. T., Hannan, P. J. (2007). Association between body weight, physical activity and food choices among metropolitan transit workers. IJBNPA, 4:52.
• Hartung D., Stadeler, M., Grieshaber, R., Keller, S., Jahreis, G. (2010). Work and diet related risk factors of cardiovascular diseases: comparison of two occupational groups. J Occup Med Toxicol, 5: 4.
• Henkens, K., van Solinge, H., Gallo, T. W. (2008). Effects of retirement voluntariness on changes in smoking, drinking and physical activity among Dutch older workers. Eur J Public Health,18(6): 644–649.
• Kouvonen, A., Kivimaki, M., Virtanen, M., Heponiemi, T., Elovainio, M., Pentti, J., Linna, A., Vahtera, Jussi. (2006). Self-rated health, work characteristics and health related behaviours among nurses in Greece: A Cross Sectional Study. BMC Public Health, 6: 24.
• Mukamal, K. J., Ding, E. L., Djoussé, L. (2006). Alcohol consumption, physical activity, and chronic disease risk factors: A population-based cross-sectional survey. BMC Public Health, 6:118.
• Pappas, N. A., Alamanos, Y., Dimoliatis, I. D. K. (2005). Self-rated health, work characteristics and health related behaviours among nurses in Greece: a cross sectional study. BMC Nursing 2005, 4:8.
• Pender, N. J., Murdaugh, C. L., & Parsons, M. A. (2002). Health Promotion in Nursing Practice (4th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Perez, A. P., Phillips, M. M., Cornell, C. E., Mays, G., Adams, B. (2009). Promoting dietary change among state health employees in arkansas through a worksite wellness program: The Healthy Employee Lifestyle Program (HELP). Preventing Chronic Disease Public Health Research, Practice and Policy, 6(4), www.cdc.gov/pcd/ issues/2009/oct/08_0136.htm (02.04.2010).
• Prodaniuk, T. R., Plotnikoff, R. C., Spence, J. C., Wilson, P. M. (2004). The influence of self-efficacy and outcome expectations on the relationship between perceived environment and physical activity in the workplace. IJBNPA, 1:7.
• Robroek, S. J. W., Bredt, F. J., Burdorf, A. (2007). The cost effectiveness of an individually tailored long-term worksite health promotion programme on physical activity and nutrition: design of a pragmatic cluster randomised controlled trial. BMC Public Health, 7:259.
• Rogers, B. (2003). Occupational Health Nursing Concepts & Practice, W. B. Saunders Company, second edition, Philadelhia.
• World Health Organisation (WHO) (1998). Health Promotion Glossary. Switzerland-Geneva. Erşim Tarihi: 02.04.2010 http:// www.who.int/hpr/NPH/docs/hp_glossary_en.pdf.
• World Health Organisation (WHO) (2010). Erişim Tarihi: 04.02.2010 http://www.who.int/topics/tobacco/en/