Engelli Çocukların Annelerinin Ruhsal Durumlarının Belirlenmesi

Yıl 2012, Cilt: 20 Sayı: 3, 200 - 209, 07.01.2013

Arzu Yıldırım , Rabia Hacıhasanoğlu Aşılar Papatya Karakurt Arzu Yıldırım , Rabia Hacıhasanoğlu Aşılar Papayta Karakurt

Öz

Amaç: Bu çalışma engelli (zihinsel, bedensel, işitme) çocuğu olan annelerin ruhsal durumlarının ve etkileyen faktörlerin
belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel özellikte olan bu araştırma, Erzincan’da bulunan iki ayrı özel eğitim ve rehabilitasyon
merkezinde iletişim kurulabilen ve çalışmaya katılmaya gönüllü 154 engelli çocuğun anneleri ile yapılmıştır. Veriler çocuklar
ve annelerinin tanıtıcı özelliklerini içeren soru formu ve Ruhsal Belirti Tarama Ölçeği (SCL-90-R) kullanılarak,
yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır.
Bulgular: Annelerin yaş ortalaması 39.29±8.80, çocukların yaş ortalaması 12.15±7.05’dir. Çocukların %61.7’si mental
retardasyon, %18.2’si serebral palsi, %10.4’ü işitme, %7.1’i down sendromu, %2.6’sı otizm nedeniyle eğitim merkezlerine
devam etmektedir. Annelerin Genel Belirti Düzeyi (GSI) puan ortalaması 2.12±0.49 (hafif psikolojik belirti) olarak
belirlenmiştir. SCL-90-R Ölçeğinin alt ölçeklerinden alınan ortalamalar sırasıyla depresyon (2.71), somatizasyon (2.23),
öfke/düşmanlık (2.21), paranoid düşünce ve psikotizm (2.18), anksiyete (2.06), fobik anksiyete (2.0), ek maddeler (1.99)
ve kişilerarası duyarlılık (1.71) olarak saptanmıştır.
Sonuç: Bu çalışmada annelerin özellikle depresyon, somatizasyon, öfke/düşmanlık, paranoid düşünce ve psikotizm yönünden
psikolojik belirti gösterdikleri belirlenmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda ailelerin özellikle annelerin yaşadığı olumsuzluklarla
başa çıkabilmeleri için sağlık çalışanlarının aile odaklı destek programlarını düzenlemesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Engelli çocuklar, anneler, ruhsal durum

Kaynakça

• Al-Kuwari, M. G. (2007). Psychological health of mothers caring for mentally disabled children in Qatar. Neurosciences, 12: 312
• Aydemir, Ö., Köroğlu, E. (2007). Psikiyatride kullanılan klinik öl- çekler. Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 33-40.
• Azar Dea, M., Kurdahi Badr, L. (2010). Predictors of coping in parents of children with an ıntellectual disability: Comparison bet- ween lebanese mothers and fathers. Journal of Pediatric Nursing, : 46–56.
• Bahar, A., Bahar, G., Savaş, H. A., Parlar, S. (2009). Engelli çocuk- ların annelerinin depresyon ve anksiyete düzeyleri ile stresle başa çıkma tarzlarının belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Derg., 4(1): 112.
• Barlow, J., Powell, L., Gilchrist, M. (2006). The influence of the training and support programme on the self-efficacy and psycholo- gical well-being of parents of children with disabilities: A control- led trial. Complementary Therapies in Clinical Practice, 12: 55-63.
• Bilal, E., Dağ, İ. (2005). Eğitilebilir zihinsel engelli olan ve olma- yan çocukların annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol oda- ğının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derg., 12: 67.
• Bilgin, S., Gozum, S. (2009). Reducing burnout in mothers with intellectually disabled child: An education programme. Journal of Advanced Nursing, 65: 2552-2561.
• Blacher, J., Neece, C. L., Paczkowski, E. (2005). Families and intellectual disability. Current Opinion in Psychiatry, 18: 507-513.
• Bumin, G., Günal, A., Tükel, Ş. (2008). Anxiety, depression and quality of life in mothers of disabled children. S. D. Ü. Tıp Fak. Derg., 15: 6-11.
• Coşkun, Y., Akkaş, G. (2009). Engelli çocuğu olan annelerin sü- rekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki. KE- FAD, 10: 213-227.
• Çetinkaya, Z., Öz, F. (2000). Serebral palsili çocuğu olan annelerin bilgi gereksinimlerinin karşılanmasına planlı bilgi vermenin etkisi. C.Ü. HYO Derg., 4(2): 44-51.
• Dağ, İ. (1991). Belirti Tarama Listesi (SCL-90-R)’nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Türk Psikiyatri Derg., 2; 12.
• Dereli, F., Okur, S. (2008). Engelli çocuğa sahip olan ailelerin dep- resyon durumunun belirlenmesi. Yeni Tıp Dergisi, 25: 164-168.
• Erden, M., Akman, Y. (2007). Eğitim Psikolojisi: Gelişim
• Öğrenme-Öğretme. Arkadaş Yayın Dağıtım, Ankara, 1-272. Fen Gau, S. S., Chiu, Y. N., Soong, W. T., Lee, M. B. (2008).
• Parental characteristics, parenting style, and behavioral proob- lems among Chinese children with down syndrome, their sib- lings and controls in Taiwan. J Formos Med Assoc, 107: 693- Firat, S., Diler, R. S., Avci, A., Seydaoglu, G. (2002). Comparison of psychopathology in the mothers of autistic and mentally retarded children. J Korean Med Sci, 17: 679-85.
• Gülşen, B., Özer, F. G. (2009). Engelli çocuğa sahip ailelerin stresle baş etme durumları. TAF Prev Med Bull, 8(5): 413-420.
• İçmeli, C., Ataoğlu, A., Canan, F., Özçetin, A. (2008). Zihinsel özürlü çocukları olan ebeveynler ile sağlıklı çocuklara sahip ebe- veynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının karşılaştırılması. Düzce
• Tıp Fakültesi Derg., 3: 21-28. Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan anababaların algıla- dıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi.
• Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi kesin raporu, http://acikarsiv.ankara.edu.tr/eng/browse/498/798.pdf?show (29.04.2011).
• Karadağ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadıkları güçlükler ile aileden aldıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzey- leri. TAF Prev Med Bull, 8: 315-322.
• Khamis, V. (2007). Psychological distress among parents of child- ren with mental retardation in the United Arab Emirates. Social
• Science & Medicine, 64: 850−857. Lloyd, T. J., Hastings, R. (2009). Hope as a psychological resilien- ce factor in mothers and fathers of children with intellectual disabi- lities. J Intellect Disabil Res., 53: 957-68.
• McCabe, R. E., Blankstein, K. R., Mills, J. S. (1999). Interpersonal sensity and social problem solving: Relations with academic and social self esteem depressive symptoms and academic performan- ce. Cognitive Therapy and Research, 23(6): 587-604.
• Mirza, I., Tareen, A., Davidson, L. L., Rahman, A. (2009). Com- munity management of intellectual disabilities in Pakistan: A mi- xed methods study. Journal of Intellectual Disability Research, 53: 570.
• O’Keeffe, N., O’Hara, J. (2008). Mental health needs of parents with intellectual disabilities. Curr Opin Psychiatry, 21: 463-8.
• Özbesler, C. (2008). Engelli bireylerin sosyal sorunları. Engelli
• Dostu Belediye Sempozyumu. Ankara, 25-31. Özcebe, H. (2008). Halk sağlığı ve engellilik yaklaşımı. Engelli
• Dostu Belediye Sempozyumu. Ankara, 7-14. Raina, P. ve ark. (2005). The health and well-being of caregivers of children with cerebral palsy. Pediatrics, 115: 626-636.
• Scharer, K. ve ark. (2009). A comparison of two types of social support for mothers of mentally ill children. JCAPN, 22: 86-98.
• Sen, E., Yurtsever, S. (2007). Difficulties experienced by families with disabled children. JSPN, 12: 238-252.
• Tsai, S. M., Wang, H. H. (2009). The relationship between caregiver’s strain and social supprt among mothers with intellectually disabled children. J Clin Nurs, 18: 539-48.
• Taanila, A., Syrjala, L., Kokkonen, J., Jarvelin, M. R. (2002). Coping of parents with physically and/or intellectually disabled children.
• Child: Care, Health & Development, 28: 73-86. Toros, F. (2002). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların anne- lerinin anksiyete, depresyon, evlilik uyumunun ve çocuğu algılama şeklinin değerlendirilmesi. T Klin Psikiyatri, 3: 45-52.
• Uğuz, Ş., Toros, F., İnanç, B. Y., Çolakkadıoğlu, O. (2004). Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depres- yon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri, 7: 42-47.
• Uyaroğlu, A. K., Bodur, S. (2009). Zihinsel yetersizliği olan ço- cukların anne-babaların kaygı düzeyi ve bilgilendirmenin kaygı dü- zeyine etkisi. TAF Prev Med Bull, 8: 405-412.
• Yıldırım, F., Conk, Z. (2005). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip anne-babaların stresle başa çıkma tarzlarına ve depresyon düzeylerine planlı eğitim etkisi. C. Ü. HYO Derg., 9: 1-10.