Çocuk Hemşiresinin Savunucu Rolü

Yıl 2013, Cilt: 21 Sayı: 3, 213 - 218, 20.02.2014

Duygu Gözen Selen Özakar

Öz

İlk kez 1976 yılında, Amerikan Hemşireler Birliği (ANA) tarafından Hemşirelik kodlarında tanımlanan hasta haklarının
savunuculuğu rolü; “gizlilik içinde gösterişsiz bir şekilde garanti vererek aydınlatılmış onam sağlama, gereksiz açıklama
ve işlemleri önleme, seksüel suistimalden uzak tutma, sağlık personeli ya da otorite figürünü kendi çıkarları için kullanma
yoluyla hastanın tarafında veya yanında eylemde bulunma süreci” olarak tanımlandı. Hemşirenin gelişen-çağdaş rollerinden
biri olarak literatürde yer alan bu rol temelini insan ve hasta haklarından almaktadır.
Çocuk Hemşiresi; çocuklar için en iyi eylemi ve bilgilendirilmiş seçimleri yapmalarında aileye-çocuğa yardım ederek savunucu
rolünü gerçekleştirir. Yenidoğanların aileleri hemşireleri, bakım ve tedavisi endişe oluşturan, savunmasız bebeklerinin
savunucusu olarak görürler. Zihinsel yetersiz çocuk-ailesine hastanelerde, klinikte ve toplumda bakım veren çocuk
hemşiresi aileye genetik danışmanlık yaparken savunucu rolünü kullanmaktadır.
Çocukları ilgilendiren konularda ebeveynler yasal olarak karar verme hakkına sahiptir. Ancak, bazen ebeveynlerin onamı-
nı çocuk reddedebilirken, bazen tam tersi yaşanmaktadır. Bu nedenle, temel insan haklarını güvenceye alma ve özellikle de
insan onurunu, bütünlüğünü korumak için hasta hakları bildirgelerinde çocukların haklarının korunmasına ilişkin maddeler
vardır. Bununla birlikte, hasta ve birey haklarına yönelik bildirgeler çocukluk yaş özelliklerine göre düzenlenmemiştir.
Çocuk hemşiresinin savunucu rolü doğrultusunda; hemşire bilgi, beceri, değerler yönünden yeterli olmanın yanı sıra çocuk
ve ailesiyle iletişimini çocuk yararına, yardım amaçlı kurarak bu çerçevede yürütmeli ve uygulamalarına yansıtmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, hemşirelik, savunuculuk rolü.

Kaynakça

• Akyüz, E. (2000). Çocuğun Haklarının ve Güvenliğinin Korunması. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• American Nurses’ Association (ANA). Code for nurses with interpretive statement, http://www.nursingworld.org/MainMenuCategories/EthicsStandards/CodeofEthicsforNurses/Code-of-Ethics.aspx (2011).
• Ardahan, M. (2003). Hemşirelerin savunuculuk rolü. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(2): 23-27.
• Avcı, K. (2007). Pediatri alanında hemşirelerin etik sorunların çözümüne yönelik yaklaşımlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ay, F. A. (Ed.) (2007). Temel Hemşirelik: Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar/Hemşirelik: Hemşirenin Rolleri. 1. basım, Medikal Yayıncılık, İstanbul, 2-51.
• Aydın, E. (2003). Çocuklarda aydınlatılmış onam sorunu. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 46: 148-52.
• Baldwin, M. A. (2003). Patient advocacy: A concept analysis. Nursing Standard, 17(21): 33-39.
• Ball, J. W., Bindler, R. C., Cowen, K. J. (2010). Child Health Nursing: Partnering with Children and Families/ Nurse’s Role in Care of The Child: Hospital, Community Settings, And Home: Advote. 2nd ed., Pearson Education, New Jersey, 1-30.
• Beyut, D., Durmaz, N., Karayağız, M. G., Başbakkal, Z., Karapınar, B. (2008). ARDS’li kritik hasta çocuğun hemşirelik bakımının sinerji modeli uygulanarak değerlendirilmesi. I. Ulusal Çocuk Acil Tıp ve Yoğun Bakım Hemşireliği Kongresi Bildiri Kitabı, Antalya, 181. Bowden, V., Greenberg, C. (2003). Pediatric Nursing Procedures. 1st ed., Williams & Wilkins, Newyork.
• Bu, X., Wu, Y. W. (2008). Development and psychometric evaluation of the instrument: Attitude toward patient advocacy. Res Nurs Health, 31(1): 63-75.
• Chafey, K., Rhea, M., Shannon, A., Spencer, S. (1998). Characterizations of advocacy by practising nurses. J Professional Nursing, 14(1): 43-52.
• Çavuşoğlu, H. (2004). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. 8. basım, Cilt 2, Dizgi Baskı, Ankara.
• Çelebioğlu, A. (2004). Yenidoğanın hastaneye kabulünde ebeveynlerin duyguları ve hemşirelik yaklaşımı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1): 3-7.
• Demirhan, A. E., Oğuz, Y., Elçioğlu, Ö., Doğan, H. (2001). Klinik
• Etik. Nobel Tıp Kitapevi, İstanbul. Ekici, B. (1999). Hemşirelerin hasta haklarını savunucu rolü. VII.
• Ulusal Hemşirelik Kongresi Bildirileri Kitabı, Erzurum, 362-365. Ersoy, N. (2009). Onkoloji hemşireliğinde etik. Türk Onkoloji Dergisi, 24(4): 191-7.
• Ersoy, N. (1998). Hemşirelik ve etik. Hemşirelik Forumu, 1(2): 83-87.
• Gündüz, T., Kırımlıoğlu, N., Eşiyok, B., Erdemir, D. (2001). Aydınlatılmış onam ve çocuk hastaya ilişkin hukuki düzenlemeler.
• Türkiye Klinikleri Tıp Etiği Dergisi, 9: 27-34. Hallstrom, I., Elander, G. (2005). Decision making in pediatric care: On overview with reference to nursing care. Nursing Ethics, 12(3): 223-38.
• Hasta Hakları Yönetmeliği (1998). Resmi Gazete, 1 Ağustos 1998, Sayı: 23420, http://sbu.saglik.gov.tr/hastahaklari/yonetmelik.htm (2011).
• İlhan, N., Ergün, A. (2010). Evsizler ve toplum sağlığı. Aile ve Toplum, Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi, 11(5): 79-90.
• Kaplan, L. (2003). Advocacy, council of social service of new south wales. NCOSS Conference Paper, 1-3.
• Kasper, J. (2004). Pediatricians and the rights of the child. Pediatric Annals, 33(10): 712-715.
• Kocabaşoğlu, N., Aliustaoğlu, S. (2003). Stigmatizasyon. Yeni Symposium, 41(4): 190-192.
• Kuğuoğlu, S., Çövener, Ç., Aktaş, E., Tanır, M. K. (2009). Yatağa bağımlı çocuğun aile merkezli bakımında sinerji modelinin kullanımı. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Sanat ve Bilimi Dergisi, 2(1): 59-64.
• Moloney-Harmon, P. A. (2009). The synergy model: Contemporary practice of the clinicalnurse specialist, http://nursing.uchc. edu/clinicaladvancement/synergy/ docs/SynergyCNSPractice.pdf (2011).
• Monterosso, L. ve ark. (2005). The role of the neonatal intensive care nurse in decision-making: Advocacy, involvement in ethical decisions and communication. International J Nursing Practice, 11: 108-17.
• Mullen, J. E., Pate, M. F. D. (2006). Caring for critically ill children and their families. Slota, M. C. (Ed.). Care Curriculum for Pediatric Critical Care Nursing. 2nd ed., Saunders Company, St Louis, 2-4. Oran, N. T., Şenuzun, F. (2008). Toplumda kırılması gereken bir zincir: HIV/AIDS stigması ve başetme stratejileri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1): 1-16.
• Potts, N. L., Mandleco, B. L. (2002). Pediatric Nursing Caring for Children and Their Families. Delmar Thomson Learning, USA.
• Rustan, C. H. (2004). Ethics and palliative care in pediatrics. American Journal of Nursing, 104(4): 54-65.
• Terzioğlu, F. (2004). HIV/AIDS ile ilgili damgalama ve ayrımcılık: Hemşireler için müdahale stratejileri. Türk HIV/AIDS Dergisi, 7(2): 57-62.
• Twycross, A., Powls, L. (2006). How do children’s nurses make clinical decisions? Two preliminary studies. Journal of Clinical Nursing, 15: 1324-1335.
• Ulmer, B. C. (2000). President’s message: Professional advocacy. AORN Journal, 72(1): 9-11.
• Van Brakel, W. H. (2006). Measuring health-related stigma- A literature review. Psychology, Health & Medicine, 11(3): 307-334. Wong, D. L., Hockenberry, M. (2005). Wong’s Essentials of Pediatric Nursing Role of the Pediatric Nursing: Family Advocacy. 7th ed., Mosby, An Affiliate of Elsevier Science, St. Louis.
• Yıldırım, G. (2008). Sağlık profesyonellerinin etik kavramından anladıkları ve kuramsal etik çalışması yapanlardan bekledikleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (2004). Çocukları sokağa düşüren nedenlerle sokak çocuklarının sorunlarının araştırılarak alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması komisyonu, 9.11.2004 tarihli komisyon çalışma tutanakları, www.shcek.gov.tr/tbmm-cocuklari-sokaga-dusurennedenlerle-sokak (20.10.2011).
• International Council of Nurses (ICN) (2008). International nurses day. 1201 Geneva, Switzerland, ISBN: 978929506532, 20, http://www.icn.ch/publications/2008-delivering-quality-servingcommunities-nurses-leading-primary-health- (20.10.2011).
• International Council of Nurses (ICN) (2012). The ICN code of ethics for nurses, Geneva, Switzerland, http://www.icn.ch/about-icn/ code-of-ethics-for-nurses/ (20.10.2012).