Kemoterapi Alan Hastalarda Semptom Yönetimi ve Yaşam Kalitesinin Sürdürülmesi

Yıl 2009, Cilt: 17 Sayı: 3, 218 - 225, 17.09.2014

Özlem Karabulutlu

Öz

Kanser, dünyada hala önemli bir sağlık sorunudur ve kemoterapi, kullanılan bir tedavi seçeneğidir. Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapinin amacı, hastayı tedavi etmek, yaşamı uzatmak ve semptomları azaltarak yaşam kalitesini yükseltmektir. Ancak uygulanan tedavi birçok yan etkiye neden olmaktadır. Hastaların yaşam kaliteleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olan kemoterapi tedavisine bağlı olarak gelişebilecek semptomların belirlenmesi, bireye özgü hemşirelik bakımı uygulanarak semptomların kontrol altına alınması önemlidir. Bu makalenin amacı, kemoterapinin neden olduğu semptomların kontrolüne, yaşam kalitesinin yükseltilmesine ve hastaların daha nitelikli yaşamasına yönelik yapılan güncel araştırma sonuçlarını sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kemoterapi, semptom yönetimi, yaşam kalitesi

Kaynakça

• Afşar, F. (2002). Kanserli bireylerde ağrı ve ağrı ile ba- şetme yöntemlerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Akdemir, N., Birol, L. (2003). İç Hastalıkları ve Hemşire- lik Bakımı. 1. Baskı, Vehbi Koç Vakfı, İstanbul.
• Arslan, S. (2000). Kanserli hastalarda yaşam kalitesinin de- ğerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Arslan, S., Akın, B., Koçoğlu, D. (2008). Kemoterapi alan hastalarda hastalık ve tedaviye bağlı yaşanan semptomların sosyo-demografik özellikler ve algılanan sosyal destek ile ilişkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 1: 47- 56.
• Aslan, Ö. (2003). Kanserli hastalarda kemoterapiye bağlı semptomların değerlendirilmesi ve bu semptomların kontro- lünde hemşirelik eğitiminin rolü. Doktora Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Azak, A., Çınar, S. (2005). Lenfomalı (Hodgkin ve Non- Hodgkin) hastalarda yorgunluk sendromu ve etkileyen fak- törler. Hematoloji-Onkoloji, 2(5): 78-85.
• Bahar, A. (2007). Kanser Hastalarına Psikososyal Yaklaşım Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1): 105-111.
• Baysal, A., Criss, W. E. (2004). Kanseri Tanıyalım. Şahin Matbaası, Ankara.
• Benor, D. E. ve ark (1998). Measuring impact of nursing intervention on cancer patients’s ability to control symp- toms, Cancer Nursing, 21(5): 320-334.
• Bektaş, H. A., Akdemir, N. (2006). Kanserli bireylerin fonksiyonel durumlarının değerlendirilmesi. Türkiye Klinik- leri J Med Sci, 26: 488-499.
• Bergkvist, K., Wengström, Y. (2005). Symptom experien- ces during chemotherapy treatment-with focus on nausea and vomiting. European Journal of Oncology Nursing.
• Beşer, N., Öz, F. (2003). Kemoterapi alan lenfomalı has- taların anksiyete–depresyon düzeyleri ve yaşam kalitesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(1).
• Blazer, D. (1995). Mood disorders: Epidemiology. B. J. Kaplan, Sadock.
• Psychiatry. 6. baskı, Baltimore Willams & Wilkins, 1: 1079-1089.
• Brown, V. ve ark (2001). The Development of The Che- moterapy Symptom Assesment Scale (C-SAS): A scale for the routine clinical assesment of the symptom experiences of patients receiving ctotoxic chemoterapy. Int J of Nurse Stud, 38: 497-511.
• Can, G., Durna, Z., Aydıner, A. (2004). Assesment of fa- tigue in and care needs of Turkish women with breast can- cer. Cancer Nursing, 27(2): 153.
• Can, G., Durna, Z. (2003). Sistematik tedavi alan meme kanserli kadınlarda cinsel fonksiyonların değerlendirilmesi. Kadın Cinsel Sağlığı, İstanbul.
• Collins, J. J., Devine, T. D., Dick, G. S., Johnson, E. A. (2002). The measurement of symptoms in young children with cancer: The validation of Memorial Symptom Asses- ment Scale in children aged 7-12. Journal of Pain and Ma- nagement, 23: 10-16.
• Craddock, R. B. (1999). An Intervention to increase use and effectiveness of selfcare measures for breast cancer chemotherapy patients. Cancer Nursing, 22(4): 312-319.
• Daigle, M. C., Stewart, M. (1997). Support and coping of male hemodialysis dependent patients. J. Nurs.Stud, 34(6): 420-428.
• Dinçel, H. (1998). Akciğer kanserli hastalarda kemoterapi öncesi verilen eğitimin kemoterapi sonrası görülen bulantı ve kusma üzerindeki rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dinçol, K., Eroğlu, L. (1998). Kanserde Palyatif Bakım. İs- tanbul.
• Docherty, A. (2004). Experience, functions and benefits of a cancer support group. Patient Education Counselling, 55(1): 87-93.
• Donehower, M. G. (1996). Semptom Kontrolü. Platin, N. (Ed.). Hemşireler için Kanser El Kitabı. IV. Akşam Sanat Matbaası, Ankara, 116-130.
• Durna, Z., Aydıner, A. (2003). Kanser Kemoterapi Rehbe- ri ve Uygulamaya Yönelik Öneriler. Nobel Tıp Kitapevle- ri, İstanbul.
• Eisemann, M., Lalos, A. (1999). Psychosocial determinants of well-being in gynecologic cancer patients. Cancer Nur- sing, 22(4): 303-306.
• Ergin, Ü. (1995). Meme kanserli hastaların kemoterapötik ajanları tolere edebilmelerinde eğitimin etkisi. Yüksek Li- sans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Fadıloğlu, Ç. (2003). Kanser ve Bakım, II. Ege Dahiliye Günleri, Atatürk Kültür Merkezi. Meta Basım Matbaacılık, İzmir, 123.
• Fitzsimmons, D. ve ark (2005). Nurse-led models of che- motherapy care: Mixed economy or nursedoctor substituti- on? Journal of Advanced Nursing, 50(3): 244.
• Genç, F. (2005). Kemoterapi alan akciğer kanserli hastalar- da görülen semptomlar ve başa çıkma tarzları. Yüksek Li- sans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Golant, M. ve ark (2003). Managing cancer side effects to improve quality of life: A cancer psyhoeducation program. Cancer Nursing, 26(1): 37-44.
• Greimel, E., Thiel, I., Peintinger, F., Cegnar, I., Pongratz, E. (2002). Prospective assessment of quality of life of fe- male cancer patients. Gynecol Oncol, 85: 140-147.
• Grundy, M. (2006). Cancer care and cancer nursing. Kear- ney, N., Richardson, A. (Eds.). Nursing Patients with Can- cer, Elsevier- Churchill Livingstone, Edinburgh, 741-770.
• Gürel, K. D. (2007). Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Balcalı Hastanesi erişkin onkoloji, hematoloji kliniklerinde kemoterapi uygulanan hastaların yaşam kalitesi ve bunu et- kileyen faktörlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çuku- rova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Kapucu, S. (2003). Ev ziyaretinin kemoterapi alan hastaların yaşam kaliteleri ve öz bakım güçlerine etkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kav, S. (1997). Kemoterapiye bağlı bulantı kusmanın kon- trolünde hemşirelik uygulamalarının etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimle- ri Enstitüsü, Ankara.
• Kav, S. (2003). Kanser tedavisinin yan etkilerinin kontrolü- ne özbakım modelinin etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kızılcı, S. (1997). Kemoterapi alan kanserli hastalar ve ya- kınlarının yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen fak- törler. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimle- ri Enstitüsü, Ankara.
• Kim, H. S., Yeom, H. A., Seo, Y. S., Kim, N. C., Yoo, Y. S. (2002). Stress and coping strategies of patients with cancer. Cancer Nursing, 25(6): 425-431.
• Kuo, T. T., Ma, F. C. (2002). Symptom distresses and co- ping strategies in patients with non-small cell lung cancer. Cancer Nursing, 25(4): 309-317.
• Lampic, C., Peterson, V. W., Larsson, G., Sjöden, O., Es- sen, L. (2003). Anxiety and depression in hospitalized pa- tient with cancer: Agreement in patient-staff dyads. Cancer Nursing, 19: 419- 427.
• Larson, P. J. ve ark (1998). The proself mouth aware prog- ram: An effective approach for reducing chemotherapy-in- duced mucositis, Cancer Nursing, 21(4): 263-268.
• Lee, E. H., Chung, B. Y., Park, H. B., Chun, K. H. (2004). Relationship of mood disturbance and social sup- port to symtom experience in Korean Women with breast cancer. Journal of Pain and Symptom Management, 27: 425-433.
• Lu, W. (2005). Acupuncture for side effects of chemora- diation therapy in cancer patients. Seminars in Oncology Nursing, 21(3): 190-195.
• Miller, M. M., Kearney, N. (2001). Oral care for patients with cancer: A review of the Literature, Cancer Nursing, 24(4): 241- 254.
• Özlen, B. (2007). Kemoterapi uygulanan akciğer kanserli hastalarda tedaviye yanıtın, yan etkilerin, yaşam kalitesinin ve yaşam süresinin değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi, Trak- ya Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Edirne.
• Pınar, G., Algıer, L., Çolak, M., Ayhan, A. (2008). Jine- kolojik kanserli hastalarda yaşam kalitesi. Uluslararası He- matoloji-Onkoloji Dergisi, 3(18).
• Reis, N. (2003). Jinekolojik kanser ve tedavilerinin kadın cinsel sağlığına etkileri Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(2).
• Sarna, L. (1998). Effectiveness of structered nursing asses- ment of symptom distress in advanced lung cancer. Onco- logical Nursing Forum, 25(6): 1041-1048.
• Steginga, S. K., Dunn, J. (1997). Women's experiences fol- lowing treatment for gynecologic cancer. Oncology Nursing Forum, 24: 1403-1408.
• Şelimen, D., Turhal, S., Karamanoğlu, A. (2003). Onkolo- ji Hemşireliği Hizmet İçi Eğitim Kursu, İstanbul.
• Şıra, S. F. (2007). Kemoterapi alan onkoloji hastalarında semptomların değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mar- mara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tahmasebi, M. ve ark (2007). Quality of life in gynecolo- gic cancer patients. Asian Pac J Cancer Prev, 8: 591-592. Tishelman, C. ve ark (2000). Measuring symptom distress in patients with lung cancer. Cancer Nursing, 23(2): 82-89. Topuz, E., Aydıner, A. (1997). Klinik Onkoloji Temel İl- keler ve Hemşirelik Bakımı. Bilimsel Teknik Çeviri Vakfı, İstanbul.
• Uçan, Ö., Ovayolu, N., Torun, S., Karadaş, Z. (2006). Ke- moterapi alan hastaların sık karşılaştıkları yan etkiler ve yaptıkları girişimler. Sağlık ve Toplum, 16(4): 46-53.
• Velji, K., Fitch, M. (2001). The experience of women re- ceiving brachytherapy for gynecologic cancer. Oncology Nursing Forum 28: 743-51.
• Wenzel, L., Vergote, I., Cella, D. (2003). Quality of life in patients receiving treatment for gynecologic malignanci- es: Special considerations for patient care. Int JGynecol Obstet 83: 211-229.
• Yakso, J. M. (1994). Kemoterapiye bağlı belirtilerin dene- timi ve bakımı. Topuz, E., Onat, H. (Ed.). Bilimsel Tek- nik Çeviri Vakfı Basım ve Ciltevi, İstanbul.
• Yeşilbakan, Ö. U., Akyol, A. D., Çetinkaya, Y., Altın, T., Ünlü, D. (2005). Kemoterapi tedavisi alan hastaların teda- viye bağlı yaşadıkları semptomlar ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 21: 13-31.
• Yıldırım, S., Gürkan, A. (2007). Müziğin, kemoterapi yan etkilerine ve kaygı düzeyine etkisi. Anadolu Psikiyatri Der- gisi, 8: 37-45.
• Zee, B., Warr, D., Pater, J. (1997). Effect of postchemot- herapy nausea and vomiting on healthrelated quality of li- fe. Supportive Care in Cancer, 5(4): 307 - 313.