UYGULAMALI HALK BİLİMİ VEYA GELENEĞİN POPÜLERLEŞTİRİLMESİ: AYNA MÜZİK GRUBU ÖRNEĞİ

Yıl 2023, , 1 - 11, 30.04.2023

Erkan Aslan

https://doi.org/10.55666/folklor.1176208

Öz

Modernizmle birlikte insana duyulan ilginin artması, sosyal bilimlerin bilim alanları içerisinde yükselmesine ve toplum üzerine araştırma yapan birçok disiplinin ortaya çıkmasına olanak tanımıştır. Sosyal bilimler içerisinde, insan ve toplum üzerine araştırma yapan disiplinlerden biri olan halk bilimi, “yok olan kültürü” koruma misyonuyla ortaya çıkmış ve ilk dönem çalışmalarında kültürü derleme yaparak korumaya çalışmıştır. Fakat halk biliminin ilerleyen dönem çalışmaları göstermiştir ki, kültür derlenerek değil yaşatılarak korunabilmektedir. Bu durum halk bilimi çalışmalarında, kültürün korunması açısından yeni yaklaşımların ortaya çıkmasına olanak tanımıştır. Bahsedilen yaklaşımlardan biri ilk çıkışını İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yapan uygulamalı halk bilimi yaklaşımıdır. Halk bilimine dair verilerin sosyal yaşamda aktif bir şekilde kullanılmasını amaçlayan uygulamalı halk bilimi yaklaşımı, yüklendiği misyon ile kültürün gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli bir noktada durmaktadır. Aynı zamanda bu yaklaşımın, halk bilimini toplumsal bir fayda sağlayacak şekilde güncellemeyi amaç edindiğini de söyleyebiliriz. Dolayısıyla uygulamalı halk bilimi çalışmalarını müzik, sinema, hediyelik eşya sektörü, görsel sanatlar vb. birçok farklı alan üzerinden okumak mümkündür. Uygulamalı halk bilimi yaklaşımları bilinçli bir şekilde gerçekleştirilebileceği gibi, bilinçsizce de ortaya çıkabilir. Bu açıdan bakıldığında çağdaş sanatçıların da kimi zaman uygulamalı halk bilimi çalışmalarına örnek oluşturabilecek eserler ürettiği görülmektedir. Çağdaş sanatçıların ürettiği bu eserler hem kendi sanat güçlerine hem de geleneğin popülerleşmesine katkı sağlamaktadır. Bu cümleden yola çıkarak sanatçı, eser ve uygulamalı halk bilimi yaklaşımı arasında, popülarite açısından, karşılıklı bir ilişkinin olduğu söylenebilir. Uygulamalı halk bilimi yaklaşımları ışığında geleneğin popülerleştirilmesini müzik sektörü üzerinden ele alan bu çalışmada, Ayna müzik gurubu örnek olarak seçilmiştir. Çalışmada Ayna Grubu’nun şarkı sözleri, müzikleri ve klipleri incelenerek yaptığı yorumlarda gelenekten ne şekilde yararlandığı, bunun sonucunda geleneğin popülerleştirilmesinde nasıl bir rol oynadığı ve bütün bu sürecin uygulamalı halk bilimi çalışmaları ile bağlantısı yorumlanmaktadır. Ayna Grubu eserlerinde kimi zaman folklorik bir ögeyi (türkü), elektrogitar gibi popüler müzik aletleri ile yorumlarken kimi zaman ise bir türkünün müziğinden esinlenerek orijinal bir şarkı üretmektedir. Yine Ayna Grubu kimi şarkılarında bir âşığın sözlerine kendi sözlerini de ekleyerek yeni bir şarkı oluştururken kimi şarkıların da ise Ezo Gelin gibi bir halk hikâyesine atıfla orijinal şarkılar üretebilmektedir. Ayrıca incelenen şarkıların birçoğunda geleneksel hikâye ve kahramanlara da atıf yapıldığı görülmektedir. Ayna Grubu’nun birçok çalışmasında folklorik bir altyapıyı kullanması sanat başarısının artmasını sağlarken bu durum aynı zamanda folklorik ögelerin de popülerleşmesine olanak tanımaktadır. Benzer şekilde Ayna ve müzik sektörü üzerinden yapılan bu yorumları, birçok farklı sanat dalı için de yapmak mümkündür. Uygulamalı halk bilimi çalışmalarının, geleneğin güncellenerek yaşatılmasında ve genç kuşaklara aktarılmasındaki önemi makalede sıklıkla vurgulanan bir başka konu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

geleneğin popülerleştirilmesi, kültür aktarımı, müzik ve kültür, uygulamalı halk bilimi, ayna müzik grubu

Kaynakça

• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aslan, E. (2020). “Fakelore mu, Geleneğin İcadı mı, Uygulamalı Halk Bilimi mi? Hamamönü Hıdırellez Şenlikleri Üzerine Bir İnceleme.” Millî Folklor, C. 16, S. 126, 75-85.
• Botkin, A. B. (1944). “Introduction”. A Treasury of American Folklore: Stories, Ballads and Traditions of the People. (ed. B. A. Botkin). New York: Crown Publishers.
• Çobanoğlu, Ö. (2012). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2008). “Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme”. Millî Folklor, C. 10, S. 80, 33-38.
• Gulbenkian Komisyonu. (2014). Sosyal Bilimleri Açın Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Bir Rapor. (Çev.: Şirin Tekeli), İstanbul: Metis Yayınları.
• Kazmaz, S. (1990). Halk Kültürü Ürünlerinde Telif Hakkı. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Oğuz, M. Ö. (2013). Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ong, J. W. (2013). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. (Çev.: Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis Yayınları.
• Özarslan, M. (2012). “Gerçekten Efsaneye Bir Hayat: Ezo Gelin”. Millî Folklor. C. 12, S. 95, 161-170.
• Sakaoğlu, S. (2012). Karaca Oğlan. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Solmaz, M. (1998). Rock Sözlüğü. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• URL 1: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ayna_(m%C3%BCzik_grubu) (Erişim Tarihi: 30. 01. 2022).
• URL 2: https://www.youtube.com/watch?v=VX_fBmUNrVE (Erişim Tarihi: 30. 01. 2022).
• URL 3: http://www.sabah.com.tr/spor/nba/2012/01/11/nba-macinda-turkce-pop(Erişim Tarihi: 30. 01. 2022).
• URL 4: https://www.youtube.com/watch?v=zebMfpir0uw (Erişim Tarihi: 30. 01. 2022).
• URL 5: https://www.youtube.com/watch?v=ERseaMq6WX4 (Erişim Tarihi: 30. 01. 2022).