RÜYA, MASAL, RESİM ÇERÇEVESİNDE MONOMİTİ: BİNBİR GÜNDÜZ MASALLARI ÖRNEĞİ

Yıl 2023, , 436 - 444, 30.08.2023

Seval Kasımoğlu

https://doi.org/10.55666/folklor.1247572

Öz

Bu makalenin amacı, Binbir Gündüz Masallarının çerçeve masalını Joseph Campbell’ın monomit adını verdiği sistematik çerçevesinde incelemektir. Binbir Gündüz Masalları Doğu edebiyatında çerçeve masal tekniğiyle oluşturulmuş önemli bir külliyattır. Binbir Gece Masallarındaki kadınların sadakatsiz olduğuna dair fikre bir nazire olarak yazıldığı öne sürülen bu masallarda egemen olan konu erkeklerin güvenilmez ve sadakatsiz olduklarıdır. Eser, Keşmir hükümdarının kızı Ferahnaz’ın gördüğü bir rüya dolayısıyla edindiği erkeklerin sadakatsizliğine dair fikrini değiştirmek üzere bin bir gündüz boyunca dadısının anlattığı masallardan oluşmaktadır. Kişinin ruhsal erginlemesi Campbell tarafından monomit adıyla sistemleştirilirken, bu sistemi açıklamak üzere Sigmund Freud, Carl Gustav Jung, Donald Winnocolt, Geza Róheim ve Melanie Klein gibi çeşitli psikanalistlerin görüşlerine başvurulmuştur. Bu makalede ise çoğunlukla Carl Gustav Jung ve Sigmund Freud’un psikanalitik görüşlerinden yararlanılmıştır. Çalışma temelde yol çıkış, erginleme ve dönüş bölümlerinden oluşmaktadır. Bir problemin ortaya çıkışını serimleyen yola çıkış, psikanalitik olarak kişinin bilinç dışı ile bilincinin birbirinden ayrılışının bir ifadesidir. Kahramanın erginlemesi ise bilinci ile bilinçdışının birlikte varoluşudur. Bu masalda kahramanın yola çıkışı, Ferahnaz’ın gördüğü rüya ile başlamıştır. Bu masalda Ferahnaz’ın ruhsal farkındalık yolculuğunun başlangıcı, bilinçdışında baskıladıklarının rüya sembolü ile ortaya konmasıyla simgelenmiştir. Erginlemesi ise masallar aracılığıyla olmuştur. Rüyaların aksine masallar, bilinçdışı içeriklerin baskılanmasını anlatmazlar. Onlar baskılanmış olanların günyüzüne çıkmasına hizmet eden gündüz düşleridir. Bu noktada dadısı tarafından hamamda anlatılan masallar Ferahnaz’ın bilinçdışı içeriklerinin ortaya çıktığı bir dünya oluşturur. Erkeklerin sadakatine dayanan konuların anlatıldığı bu masalların sihirli dünyasından Ferahnaz’ı kurtaran ise rahibin odasında gördüğü resimdir. Makalede resim göstergesi, bilinçdışında baskılanmış içeriklerin somut hale getirilerek ortaya konması olarak okunmuştur. Bu sahnede dikkat çeken önemli argümanlardan biri resimle birlikte tanrı kavramına fazlaca vurgunun ortaya çıkmasıdır. Tanrı kavramının bu sahnede ortaya çıkması ve masalın başındaki rüya ile resmin birbirilerinin yansımasını oluşturması kahramanın olumlu bilinç tasarımının bilinçdışıyla bir araya gelmesini temsil etmektedir. Yukarıda anlatılanlar ışığında rüya, masal ve resim göstergeleri ışığında Binbir Gündüz masalları monomitsel olarak incelenerek kahramanın ruhsal farkındalığı kazanmasının bir örneği okunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Binbir Gündüz Masalları, Carl Gustav Jung, Joseph Campbell, psikanalitik folklor, Sigmund Freud.

Kaynakça

• BETTELHEIM, B. (2019). Masalların Büyüsü-Masalların İşlenişi, Önemi ve Psikanalitik Anlamları. (Çev.: S. G. Elibal), İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• BETTELHEIM, B. (2020). Masallar Ne Anlatır? Çocuk Gelişiminde Masalların Rolüne Psikanalitik Bir Bakış. (Çev.: S. Erdem, B. Berkman), İstanbul: Sfenks Kitap.
• Binbir Gündüz Masalları. (Akt.: R. Kırıkçı), (2014). Büyülü Fener Yayınları.
• Binbir Gündüz Masalları. (Haz. Hasan Karayiğit), (2015). Aden Yayınları.
• CAMPBELL, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev.: S. Gürses), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• EIGUER, A. (2013). Evin Bilinçdışı. (Çev.: P. Akgün), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• ELIADE, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş. (Çev.: L. Arslan), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• ELIADE, M. (2003). Zalmoksis’ten Cengiz Han’a. (Çev.: A. Berktay), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• ERDEM, Y. (2007). “François Pétis de la Croix” İslam Ansiklopedisi. Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• ESTÉS, C. P. (2013). Kurtlarla Koşan Kadınlar Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler (Çev.: H. Atalay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• FREUD, S. (1999). Sanat ve Edebiyat. (Çev.: E. Kapkın, A. Kapkın), İstanbul: Payel Yayınları.
• FREUD, S. (2011). Haz İlkesinin Ötesinde-Ben ve İd. (Çev.: A. Babaoğlu), İstanbul: Metis Yayınları.
• JELLINEK, A. (1949). “Spontaneous İmagery: A New Psychotherapeutic Approach”, American Journal of Psychotherapy, 3, 372-391.
• JUNG, C. G. (2005). Dört Arketip. (Çev.: Z. Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.
• JUNG, C. G. (2015). Jung: Psikoterapi Pratiği. (Çev.: S. Türk), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• KASIMOĞLU, S. (2017). Binbir Gece Masallarında Kahraman İzleği- Şehriyar’ın Farkındalık Yolculuğu. Ankara: Ürün Yayınları.
• TABUROĞLU, Ö. (2016). Resim, Söz ve Yazı- İmge Yaratmanın ve Bozmanın Yolları. İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
• VON FRANZ, M. L. (2017). Bilinç ve Bilinçdışı. İnsan ve Sembolleri. (Çev.: H. M. İlgün), Kabalcı Yayınları.