Öz
Tarihi, kültürel ve sosyolojik anlamlara sahip olan etnografik tekstil nesneleri kültürel miras eserlerinden önemli bir alanı oluşturmaktadır. Türk kültür ve sanat tarihinin önemli belgelerinden etnografik tekstiller düz dokuma, kumaş, işleme eserleri yönünden oldukça zengin bir mirasa sahiptir. İşlemeli ve dokuma kumaş sanatının bir alt grubu olan yazılı kumaşlar ise tarihi öneme sahip eserlerin başında yer almaktadır. Nitekim sancaklar ve bayraklar bahsi geçen grupta manevi gücü simgeleyen değerli nesnelerdir. Devletin ve milletin temel varlığının vazgeçilmez simgesidir. Günümüze ulaşabilen tarihi sancaklar üzerinde yapılan araştırmalar doğrultusunda malzemelerin doğal liflerden oluştuğu tespit edilmiştir. Doğal lifler ile dokunmuş organik kökenli etnografik tekstil nesnelerinin çevresel etkenlere (ısı, gaz, kirlilik, toz, ışık, mikroorganizma) maruz kalma ve uzun süre kullanılmalarından dolayı bozulma süreçleri hızlanmaktadır. Dolayısıyla eserlerde fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre farklı bozulma türleri görülmektedir. Bu durum karşısında her bir esere özel restorasyon ve konservasyon temel ilkeleri doğrultusunda müdahale yöntemlerine karar verilmektedir.Çalışmanın örneklemini Nevşehir ili Gülşehir ilçesi Alemli köyüne ait ağır hasarlı durumda bulunan bir sancak oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı; bu sancağın kimliğinin ve dönem özelliklerinin belirlenmesi, koruma, onarım ile müze eser statüsü kazandırılması ve tıpkı üretimi yapılarak köy muhtarlığında sergilenmesinin sağlanmasıdır. Öncelikle sancaktaki kitabeler okunarak dönem ve kimlik tespiti yapılmış ve 19.yy.a ait ordu sancağı olduğu anlaşılmıştır. Eserin teknik özelliklerinin belirlenmesine yönelik yapılan belgeleme raporunda malzeme, teknik ve fiziksel özellikleri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Eserde parça kaybı türünden bozulmaların fazla olduğu, toz ve kirlenmeye maruz kaldığı tespit edilmiştir. Eserde var olan bozulmalar doğrultusunda kullanılacak malzeme ve müdahale yöntemine karar verilmiştir. Sancağın işlevselliğinin yeniden kazandırılmasına yönelik restorasyon ve reprodüksiyon tekniklerinden geçici astar kumaşa tümleme işlemi (rekonstrüksiyon), ıslak temizlik, kurutma ve tekrar kalıcı kumaşa yerleştirerek tümleme uygulamaları yapılmıştır. Çalışma sonucunda ise tarihi sancağa uygulanan bakım, koruma ve onarım yaklaşımları ile eser Nevşehir Müzesine kazandırılmıştır. Ayrıca tıpkı üretimi (reprodüksiyon) yapılarak Alemli Köyü Muhtarlığına teslim edilmiştir.
Kaynakça
- Kaynaklar AHMED, H.E. (2014). “A New Approach To The Conservation Of Metallic Embroidery Threads In Historic Textile Objects From Private Collections”.International Journal Of Conservation Science, V.5, I.1, 21-34.
- ATAV, R. ve NAMIRTI O. (2011). “İpek Liflerinin Dünü ve Bugünü”.Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, C.1, S. 3, 112-119.
- ATLIHAN, Ş. (2020). “Çarpana Dokumaların Sanatsal Özellikleri”. Folklor Akademi Dergisi, C. 3, S.4, 190-201.
- BAHTİYAR, M. İ., AKÇA, C. ve DURAN, K. (2008). “Yün Lifinin Yeni Kullanım Olanakları”. Tekstil ve Konfeksiyon, C. 18, S.1, 4-7.
- BARIŞTA, Ö.H. (1998). Türk El Sanatları (İlaveli 2.Baskı). Ankara: Kültür Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- BERKER, N. ve DURUL, Y. (1970).Türk İşlemelerinden Örnekler. İstanbul: Ak Yayınları.
- ÇATALKAYA GÖK, E. ve SOYSALDI, A. (2016). “Yozgat İlinde Tespit Edilen Sancak Örnekleri”,Uluslararası Bozok Sempozyumu, 556-571, Bozok Üniversitesi Yayınları.
- ESKİCİ, B. (2018). “Seramik Onarımlarında Bütünleme Yöntemleri Üzerine Bir Değerlendirme”.Sanat ve Tasarım Dergisi, S. 22, 135-153.
- GÜRSU, N. (1988). Türk Dokumacılık Sanatı Çağlar Boyu Desenler. İstanbul: Redhouse Yayınevi.
- HARMANCIOĞLU, M. (1974). Lif Teknolojisi. İzmir: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
- HASANOVA, R. (2022). “Tarihi Tekstillerde Rekonstrüksiyon”. Milli Saraylar, S.22, 114-129.
- İLTER, M. (2015).Tekstil Üretimi ve Yardımcı Kimyasallar. İzmir: TMMOB Kimya Mühendisleri Odası.
- KILIÇKAYA, M. (2007). İstanbul Deniz Müzesi’ndeki Osmanlı Dönemi Sancakları.Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- KOÇAK, N. ve BAYRAKTAR, N. (2011). “Türkiye’de Keten Tarımı”. Ziraat Mühendisliği, S. 357, 13-17.
- KOÇU, R.E. (1969). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü.Sümerbank Kültür Yayınları.
- QUYE, A. (2013). ‘How to Look After Fragile Fabrics For Future Generations”. Feature Textile Conservation, 16-19. SEZGİN, Ş. ve ÖNLÜ, N. (1994). “Osmanlı Klasik Dönem İpekli Saray Kumaşları”.Tekstil ve Mühendis, C. 8, S.43-44, 48-51.
- SOYSAL, M. E. (2009) “Tarihsel Süreçte Bayrak ve Sancaklarımız”.Türkiye Araştırma Enstitüsü Dergisi, C.17, S.42, 209-239.
- UZGİDİM, G. (2018). Gazi Üniversitesi Prof. Ülker Muncuk Müzesinde Bulunan Metal İşlemeli Tekstil Ürünlerinde Oluşan Bozulmalar. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
- İnternet Kaynakları URL 1: http://www.nevsehir.gov.tr/gulsehir (Erişim Tarihi: 10.12.2022).
- URL 2: https://gulsehir.bel.tr/gulsehir/genel-bilgiler (Erişim Tarihi: 10.12.2022).
- URL 3: https://gulsehir.bel.tr/gulsehir/koylerimiz/alemli (Erişim Tarihi: 10.12.2022).
- URL 4: https://www.karamandan.com/foto/7815220/sancagin-sirri-cozuldu-karamanogullari-sancagi-mi (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
- URL 5: https://www.cthaber.com/haber/12597749/alemli-sancagi-nevsehir-muzesinde-sergileniyor(Erişim Tarihi: 12.01.2023).
- Sözlü Kaynaklar KK-1: Aslan Soysaldı, Harun Yüksel ve Seyfi Soysaldı. (Görüşme: 01.09.2020).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Kültürel çalışmalar (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 25 Aralık 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |