ÂŞIK VEYSEL’İN ŞİİRLERİNDE SİTEM

Yıl 2023, , 992 - 1004, 27.12.2023

Seda Gedik

https://doi.org/10.55666/folklor.1370634

Öz

Âşıklar, duygu ve düşüncelerini sazları ve şiirleriyle anlatmış ve seslerini bu yolla duyurmaya çalışmışlardır. Bu bakımdan şiirleri incelendiğinde âşıkların hayata bakış açılarını ve olayları yorumlama yetilerini öğrenmek ve de onları tanıma imkânı elde etmek mümkündür. 20.yy. âşıklarından Âşık Veysel’in de şiirleri incelendiğinde kendisinin hayata bakış açısını görebiliriz. Hayata gönül gözüyle bakan Veysel, şiirlerinde; yalnızlık, vatan sevgisi, yokluk, ayrılık ve gurbet, tabiat sevgisi, kader, vefa, sitem vb. konulara yer vermiştir.
İnsanoğlunun kırıp dökmeden kırılıp incindiğini anlatma yollarının başında gelen sitem, aslında sitem eden kişinin ruhsal olarak rahatlama yoludur. Sitem eden birey, sitem ederken güveninin boşa gittiğini, duygu ve düşüncelerinin beklediği şekilde karşılık bulmadığını anlatmak ister. Sevgi dolu bir bakış açısına sahip Âşık Veysel de insanlara, dostlarına, yârine, Allah’a, kadere vb. sitem ederken özünde onlardan yardım eli beklerken umduğunu bulmadığına dikkat çeker. Bu bakımdan Veysel’in şiirlerinde dile getirdiği sitem aslında onun yakarışları ve yardım isteğidir.
İnsan, herhangi bir yardım beklemediği veya değer vermediği kişilerden gördüğü olumsuz yaklaşımlar karşısında üzülmez çünkü karşısındaki kişilerden bir beklentisi yoktur. Ancak değer verip önemsediği kişilerden gördüğü olumsuz tutumlar karşısında ise onlara tepkisini sitem ederek gösterir. Veysel de şiirlerinde sitem ederken aslında satır aralarında incinmişliğini anlatmaktadır. Onun sistem dolu şiirlerini bu gözle okuyup incelemek yerinde olacaktır.
Veysel’in yazılmış yüz eli sekiz şiiri incelendiğinde toplumsal konuların yanı sıra bireysel konulara da yer verdiği tespit edilmiştir. Âşık Veysel, bireysel konularda yazdığı şiirlerinde yaşadığı olayları kendi gönül süzgecinden geçirerek yorumlamıştır. Veysel’in yüz elli sekiz şiirinden elli dördünde ise sitem temasına yer verildiği görülmüştür. Bu çalışmanın amacı; 20. yy. âşıklarından Âşık Veysel’in şiirlerinde sitem temasını ele alışını “insanlara sitem”, “Allah’a sitem”, “sevgiliye/eşe sitem”, “kendisine sitem”, “yaşlılığa sitem”, “dünyanın geçiciliğine ve içinde yaşanılan döneme sitem”, “ayrılığa/ gurbete sitem” ve “kadere ve feleğe sitem” başlıkları altında ele alıp bütünsel bir yaklaşımla incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Veysel, sitem,, âşıklık geleneği,, âşık,, halk şiiri

Kaynakça

• ALPTEKİN, A.B. (2004). Âşık Veysel Türküz Türkü Çağırırız. Ankara: Akçağ Yayınları.
• APAYDIN, H. (2005). "Aşık Veysel Şatıroğlu’nda Dini Tecrübe". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 5, S. 2, 179-191.
• ARAZ, R. (2008). “Aşık Veysel’in Şiirinde Dinî ve Tasavvufî Temayüller”. Berceste Aylık Kültür Sanat Edebiyat Dergisi. Şubat, Yıl 7, S. 68, 28-33.
• ÇIBLAK, N. (2008). Âşık Şiirinde Taşlamalar. Ankara: Ürün Yayınları.
• İnkılâp Yayınevi (Yazarı Bilinmiyor) (2001). Dostlar Beni Hatırlasın Âşık Veysel Hayatı ve Bütün Şiirleri. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• KAYA, D. (2007). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAYA, D. (1998). “Âşık Veysel’de Vatan Sevgisi”. Âşık Veysel Selam Olsun Kucak Kucak (Yazan: Kutlu ÖZEN). Sivas. 90-93.
• ÖZEN, K. (2009). Âşık Veysel Selam Olsun Kucak Kucak. İzmir: Duvar Yayınları
• ŞENOCAK, E. (2017). “Âşık Veysel’in Şiirlerinde Toprak Ana”. Journal of Turkish Studies, Yıl 12, S. 21, 503-518.
• TDK (2019). Ankara: Cilt / Dizi / Sayı: 808