TARİHSEL VE TOPLUMSAL BİR MESELE OLARAK TÜRK KÜLTÜRÜNÜN BOYUTLARI

Yıl 2024, , 1357 - 1365, 27.12.2024

Abdulhamit Toprak

https://doi.org/10.55666/folklor.1486272

Öz

Kadim bir geçmişi ve kültürü olan Türklerin aile ve toplum hayatında ilişkilerin düzenlenmesinde ve sistemli hale gelmesinde büyük bir yeri olan kültür, tarihi süreçte bir etkileşim ve anlaşma aracı olarak önemli bir işlev görmüştür. Kültürün böyle bir işlevi olmasına rağmen köklü değişimlerin yaşandığı ilkel zamanlardan çağımıza kadar teknolojik, sosyoekonomik gelişme ve değişimlerin Türk kültürünün yapısı ve kapsamı üzerinde önemli etkilere sahip olduğunu göstermiştir. Sosyal ve beşeri hayatın bir ürünü olan kültür üzerinde zaman ve insan faktörünün de önemli bir etken olduğu görülmüştür; zira zaman geçtikçe ve nesil yenilendikçe kültürün de değişerek tarihi ve toplumsal bakımdan çeşitlendiği ve farklı boyutlar kazandığı görülür. Yapısı itibariyle sosyoloji, kültür bilim ve halk bilim dallarını ilgilendiren bir kavram olan kültür, en çok sosyolog, antropolog, kültür bilimci ve halk bilimcilerin dikkatini çekmiştir. Bu durum kültürün ne denli kapsamlı olduğunu ve disiplinler arası olduğunu göstermesi bakımından önem teşkil etmektedir.
Eski Türklerden günümüze kadar göçebe hayat tarzından, sosyal ve ticari ilişkilerden, yaşanılan coğrafyadan ötürü pek çok kültür merkezinin oluştuğu görülmüştür. İnsanoğlunun tarih sahnesine çıkışından günümüze kadar meydana getirdiği gelenek, görenek, dil, örf, âdet, töre, inanç, sanat, sosyal ve ekonomik değerler bütünü olan kültür; siyasi, sosyoekonomik ve teknolojik gelişmelerden en çok etkilenen unsurların başında gelmektedir. Asırların birikimi, beşiği ve kaynağı olan Türk kültürünün günümüze kadar aile ve toplum hayatının değişmesi ve meydana gelen doğal afet, savaş, göç gibi etkenlerden önemli ölçüde etkilendiği ve değiştiği görülmüştür. Bu etkenlerin Türk kültürünün teşekkülünde, farklı kültür merkezlerinin oluşmasında önem teşkil ettiği anlaşılmıştır. Bu etkenler arasında yer alan özellikle göç unsuru Türklerin birçok uygarlıkla etkileşimde bulunmasına neden olmuştur. Bu ve benzer sebeplerin Türk kültürünün şekillenmesinde, ikamesinde; hatta bazen melez bir yapıya bürünmesinde önemli bir faktör olduğunu düşünmekteyiz. Ayrıca Türklerin birçok medeniyet ve ulusla etkileşimde bulunması, Türk kültürünün kapsayıcılığı ve çeşitliliğini artırarak Türk kültürünün tarihi ve toplumsal boyutlarının belirlenmesinde karışıklığa ve zorluklara sebep olmuştur. Bu yüzden Türklerin ilk kültür merkezlerinin ve etkilendiği medeniyetlerin açıklığa kavuşturulması gerektiği düşüncesi hâsıl olmuştur. Bu çalışmada, öncelikle Türk kültür merkezleri üzerinde durularak geçmişi ve kültürü asırlar öncesine dayanan Türklerin tarihsel ve toplumsal yönden, geçmişten günümüze kadar hangi aşamalardan geçerek bugüne değin varlığını sürdürdüğü ve toplumsal anlamda meydana gelen boyutları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk kültürü, tarih, toplum, etkileşim, boyut

Etik Beyan

Bu çalışmayı tek başıma yaptığımı ve herhangi bir dergiye göndermediğimi beyan ederim.

Teşekkür

Emeğiniz ve ilginizden ötürü teşekkür ederim.

TARİHSEL VE TOPLUMSAL BİR MESELE OLARAK TÜRK KÜLTÜRÜNÜN BOYUTLARI

Öz

Culture, which has a great place in the organization and systematization of relations in the family and social life of the Turks with an ancient past and culture, has played an important role as a means of interaction and understanding in the historical process. Despite such a function of culture, it has been shown that technological, socioeconomic developments and changes have had significant effects on the structure and scope of Turkish culture from primitive times when radical changes took place to our age. It has been seen that time and human factors are also important factors on culture, which is a product of social and human life; because as time passes and generations are renewed, culture also changes, diversifies historically and socially and gains different dimensions. Culture, which is a concept that concerns sociology, cultural science and folklore due to its structure, has attracted the attention of sociologists, anthropologists, cultural scientists and folklorists the most. This situation is important in terms of showing how comprehensive and interdisciplinary culture is. It has been seen that many cultural centers have been formed due to the nomadic lifestyle, social and commercial relations and the geography lived in from the ancient Turks to the present day. Culture, which is the totality of traditions, customs, languages, customs, traditions, beliefs, arts, social and economic values ​​that mankind has created since its emergence on the stage of history, is one of the elements most affected by political, socioeconomic and technological developments. It has been observed that Turkish culture, which is the accumulation, cradle and source of centuries, has been significantly affected and changed by factors such as changes in family and social life and natural disasters, wars and migration. It has been understood that these factors are important in the formation of Turkish culture and the formation of different cultural centers. Among these factors, the migration element in particular has caused the Turks to interact with many civilizations. We think that these and similar reasons are important factors in the formation, subsumption and sometimes even hybridization of Turkish culture. In addition, the fact that the Turks interacted with many civilizations and nations has increased the inclusiveness and diversity of Turkish culture and caused confusion and difficulties in determining the historical and social dimensions of Turkish culture. Therefore, the idea that the first cultural centers of the Turks and the civilizations they were influenced by should be clarified has emerged. In this study, first of all, the Turkish cultural centers will be emphasized, and the stages through which the Turks, whose past and culture date back centuries, have survived from the past to the present, and the dimensions they have formed in the social sense will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Türkish culture, history, society, interaction, dimension

Kaynakça

• ALSAÇ, F. (2023). Türkülerin Hafızası Mekân ve Geleneğin İcrası Bağlamında Çetinkaya Köprüsü, Tarihi, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Bafra, C. IV, 403-424. Ankara: Berikan Yayınları.
• ÂMİRAN, K. B. (1995). Genel Sosyoloji. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• ARTUN, E. (2014). Türk Halkbilimi. Ankara: Karahan Kitabevi.
• AYHAN, M. (1976). “Kültür Sorunu veya Kültür Teorisi”. Birikim Dergisi, S. 13, 13-19.
• BOSTANCI, M. N. (1992). “Millî Kültür”. Türk Yurdu, C. XII, S. 58, 5-39.
• BRONİSLAW, M. (1990). “İnsan ve Kültür”. (Çev.: Mehmet Fatih Gümüş), Ankara: V Yayınları.
• BURKE, P. (2008). “Kültür Tarihi”. (Çev.: Mete Tunçay), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. ÇAY, M. A. (1986). “Türk Kültürü ve Kaynakları”. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi C. 1, S. 1, 49-66.
• ÇEÇEN, A. (1996). Kültür ve Politika. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• DOĞAN, Ö. (2008). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi. Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• EAGLETON, T. (2005). “Kültür Yorumları”. (Çev.: Özge Çelik), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ELİOT, T. S. (1987). “Kültür Üzerine Düşünceler”. (Çev.: Sevim Kantarcıoğlu), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• ESİN, E. (1978). İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslâm’a Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• ESİN, E. (1985). Türk Kültür Tarihi İç Asya’daki Erken Safhalar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• GÖKALP, Z. (2019). Türkçülüğün Esasları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• GÜNGÖR, E. (1995). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken.
• GÜVENÇ, B. (1991). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İNALCIK, H. (2008). Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar – I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KAFESOĞLU, İ. (1997). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken.
• KAFESOĞLU, İ. (1999). Türk Milliyetçiliğinin Meseleleri. İstanbul: Ötüken.
• KAPLAN, M. (2004). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARTARI, A. (2016). Kültür, Farklılık ve İletişim: Kültürlerarası İletişimin Kavramsal Dayanakları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• OĞUZ, M. Öcal vd. (2013). Somut olmayan Kültürel Mirasın Geleceği Türkiye Deneyimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ÖGEL, B. (1991). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖZYETGİN, A. M. (2020). Ötüken’den Kırım’a Türk Dünyası Kültür Tarihi. İstanbul: Ötüken.
• TURAN, Ş. (2014). Türk Kültür Tarihi Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne ve Evrenselliğe. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• TURHAN, M. (2002). Kültür Değişmeleri Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik. İstanbul: Çamlıca Yayınları.