LORD RAGLAN’IN “GELENEKSEL KAHRAMAN KALIBI”NDAN HAREKETLE “MAADAY KARA” DESTANINDA ESKİ TÜRK KÜLTÜRÜNDEN İZLER

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 207 - 219, 31.08.2018

Sibel Turhan

Öz

Kahramanlık anlatıları, bir milletin kültürünün miraslarındandır.
Genetik şifrelerle örülü bu tarihî eserler, eski kuşakları özellikle milli
değerler etrafında yeni nesillerle birleştirir. Tıpkı Türklerin olduğu gibi,
özellikle tarihi kökleri derin milletlerin de kahramanlık anlatıları mevcuttur.
Bu bağlamda, yapılan mukayeseli bazı çalışmalarda, kahramanların biyografisi
konusunda şaşırtıcı benzerlikler keşfedilmiştir.  Kahraman biyografisi ile ilgili en geniş
yapısal yöntemlerden bir tanesi de Lord Raglan’a aittir. Raglan, “Geleneksel
Kahraman Kalıbı” adlı çalışmasında, mukayese ettiği mitik, dinî ve epik
metinlerin birer kurmaca olduğu, tarihi temellere dayanmadığını ancak,
kahramanların genelde bir birleri ile benzeştiği sonucuna varır. Bu
örtüşmeleri, yirmi iki madde etrafında belirtir. Bu çalışmada da,
Raglan’ın  “Geleneksel Kahraman Kalıbı”, Türk
Dünyası destanlarından biri olan Maaday Kara üzerinde uygulanmış ve kısmen de
olsa örtüşen bölümler genel bir bakışla eski Türk kültürü bağlamında ele alınmıştır.
Çalışmanın sonucunda, Türkiye’de yapılan daha önceki bilimsel çalışmalardan da
hareketle Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı’nın bir milletin gerek
kültürel gerekse tarihsel geçmişi, mirası vb. düşünüldüğünde, ancak çok genel
çevrede, birkaç madde etrafında –ki bu çalışmada da, yirmi iki maddenin ancak
yedi maddesi ile destanın örtüştüğü gözlendi- Türk anlatılarına uygulanabileceği
çıkarımını yapmak mümkündür. 

Anahtar Kelimeler

Destan, Lord Raglan, Kahraman Kalıbı

Kaynakça

• AKTAŞ, Erhan 2014. "Lord Raglan’ın Kahraman Kalıbı ve Alp Han Orba". Siberian Studies (SAD) C.2.; S. 4 (2014): 13-30. ARAT, Reşit Rahmeti, 1987. “Iduk-kut Unvanı Hakkında” Makaleler. C. 1. (hzl. Osman Fikri Sertkaya), TKAE Yay.ATALAY, Besim (1992). Dîvânu Lügâti’t Türk Tercümesi - II. Ankara: TDK Yay. BARS, Mehmet Emin 2014. “Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Kartıga Pergen Destanı” International Journal of Language Education and Teaching Volume 2 / 2014. ss: 113-114
• BAYAT, Fuzuli 2007. Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi. (2. Baskı) Ötüken Yay: Ankara
• ÇETİN, İsmet 1998. “Türk Destan Kahramanları ve Köroğlu.” Milli Folklor. 39, ss: 46-52.
• ÇOBANOGLU, Özkul 1996. “Lord Raglan’ın Batı Halk Kahramanı Kalıbı Açısından Oğuz Kağan ve Er Töştük Destan Kahramanlarına Bakış.” Umay Günay Armağanı, Ankara. ss: 202-209.
• ____________, 2002. Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Akçağ Yayınları: Ankara____________, 2007. Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Akçağ Yayınları: Ankara
• EKİCİ, Metin 2007. Halkbilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Genişletilmiş 2. Baskı. Geleneksel Yay: Ankara. ERGİN, Muharrem (1989) Dede Korkut Kitabı –I Giriş – Metin – Faksimile, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara. DİVİTÇİOĞLU, Sencer 1987. Kök Türkler (Kut, Küç ve Ülüg) Ada Yay: İstanbul. DUYMAZ, Ali 2008. “Türk Folklorunda Dış Ruh Tasarımı”. Bilig, S: 45. ss: 1-22. İNAN, Abdülkadir 1954. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Materyaller ve Araştırmalar. TTK: Ankara.KAFESOĞLU, İbrahim 1993. Türk Millî Kültürü, Boğaziçi Yay: İstanbul.KÖSE, Nerin 1999a. “Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve KOCOCAŞ". Milli Folklor. 43. ss: 19-23.
• ______ 1999b. “Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ile Kurmanbek” Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, Ankara. ss:253-261.
• ______ 2000. “Raglan'ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Türk Halk Hikâyeleri”. Milli Folklor. 45. ss: 22-39.RAGLAN, Lord 1998. “Geleneksel Kahraman” (Çeviren: Metin Ekici). Milli Folklor. 37. ss:126-138.ROUX, Jean Poul 1994. Türklerin ve Moğolların Eski Dini (çev. Prof. Dr. Aykut Kazancığil) 2.bs., İşaret Yay: İstanbul. ________ 2001. Orta Asya Tarih ve Uygarlık (çev. Lale Arslan) Kabancı Yay: İstanbul. OĞUZ, M. Öcal 1998. “Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Boğaç Han”. Milli Folklor. 40. ss: 2-6. _______ 1999. “Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı ve Basat”. Milli Folklor. 41. ss: 2-8.ÖĞEL, Bahaeddin 1995. Türk Mitolojisi -II (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar). TTK Yay: Ankara. ss: 423-464ÖNAL, M. Naci 2009. “Kutsalın Türk Kültüründeki İzleri: Tanrısal Simgecilik”. Millî Folklor, Yıl 21, Sayı 84. ss: 57-72.SAY, Nuran 2017. “Dokuma İyelikler ve Dört Örnek: Konya Ereğli Çayhan Kasabası Çayan Boyu Örneği” Millî Folklor, 2017, Yıl 29, Sayı 114. Ss: 88-99NASKALİ, Emine Gürsoy 1998. Altay Destanı Maaday Kara, YKY: İstanbul. ÜLKEN, Hilmi Ziya, 2006. Anadolu Kültürü ve Türk Kimliği Üzerine. Ülken Yay: İstanbul. YILMAZ, Mehmet 2011. “Battal-nâme, Sasonlu Tavit ve Digenis Akritas Destanlarındaki Kahramanların Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbına Göre Değerlendirilmesi.” Folklor/Edebiyat, 67, 89-104.
• ZARİÇ, Mahfuz 2007. “Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı’nın Metin Merkezli Temel Halkbilimi Kuramları Açısından İncelenmesi.” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 199-216.
• _____, 2012. “Axel Olrik’in Epik Yasaları ve Lord Raglan’ın Kahraman Kalıbı Açısından Ağrıdağı Efsanesi Romanı.” Turkish Studies, 7/4, 3337-3349.
• ZİYA GÖKALP 2005. Türk Töresi. (3. Baskı) Toker yay: İstanbul.