DİVRİĞİLİ VELİ DEDE’NİN ŞİİRLERİNDEN HAREKETLE “DELİL” TERİMİ ÜZERİNE

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 3, 309 - 318, 28.12.2018

Nerin Yayın

Öz

“Veli” mahlası, şairler arasında yaygın kullanılmakla birlikte Divriğili
Veli Dede ve Veli Baba olarak bilinen iki farklı “Veli” mahlaslı şairin,
cönklerinde bazı şiirlerini “delil” olarak adlandırdıkları görülmüştür. “Delil”,
bilinen anlamı ile içerdiği kanıt, şahit vb. kelimelerin ötesinde edebî bir
terim olarak “rehber-mürşit” anlamı da taşır. Türk tasavvuf edebiyatında
sıklıkla kullanılan şiir türlerinin yanında özellikle Divriğili Veli Dede veya
Veli Baba’nın (Birebir aynı şiiri oluşturmaları aynı kişi olduklarını
düşündürmektedir.) Alevi-Bektaşi geleneğinde şiirlerini “delil” adı ile kaydettikleri
tespit edilmiştir. “Delil” adını verdikleri şiirler incelendiğinde ise bu terim
ile Allah’a ulaşmada rehbere-mürşide ihtiyaç olduğu vurgusunun ön plana çıktığı
görülmektedir. Bunun yanı sıra diğer şiirlerin herhangi bir tanımlama
yapılmadan sunulmasına rağmen sadece “delil” olarak isimlendirilen şiirlerde bu
durumun görülmesinin, bu şiirlerin diğerlerinden özel bir yerde tutulmak
istendiği şeklinde yorumlanması mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Delil, Şathiye, Nutuk, Nefes, Cem Ayini, Kanıt, Rehber, yol

Kaynakça

• ASLANOĞLU, İbrahim (1984). İbrahim Âşık Veli, Hayatı-Kişiliği-Deyişleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, MFAD Yayınları: 33, Halk Edebiyatı Dizisi: 8, ss: 11-12. CEBECİOĞLU, Ethem (2009). “Delil”, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağar Kitabevi Yayını s: 46. KAYA, Doğan (2007). Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları. KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları No: 118. PARLATIR, İsmail (2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü”, (7. Baskı), Ankara: Yargı Yayınevi. ŞENER, Cemal (1995). Alevi Törenleri, Abdal Musa, Veli Baba Sultan, Hacı Bektaş Veli, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Lisans Tezi. Türkçe Sözlük, (1988). Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TDK Yayınları, C. 1, s: 350. YAVUZ, Yusuf Şevki (1994). “Delil”, İslam Ansiklopedisi, C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı. YAYIN, Nerin (2017). “Divriğili Veli Dede’nin Şiirlerinde Konu, Şekil ve Tür”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu, 21-25 Mayıs 2017, Sivas.