Farklı Kültürel Zeminlerde Benzer İfade Biçimleri: Âşıklık Geleneği ve Rap Müzik

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 16 - 35, 30.04.2020

Begüm Kurt

Öz

Toplumsal yaşam serüvenimizi bireysel yaratılarla ifade eden müzik sanatı, millet olarak sahip olunan nitelikleri, zenginlikleri, hisleri ifadede en güçlü anlatım araçlarından biridir. Geleneksel müziğimizin üretim alanlarından biri âşık sanatıdır. Âşık sanatı, edebiyat ve müziğin birleşimi olan verimleriyle toplumsal kimliğimizi yansıtan ürünler ortaya koymuştur. Böylece toplumsal yapının ve yaşam biçiminin etkisiyle beliren ve aynı toplumsal yapıyı şekillendirme gücüne de sahip olan âşıklık geleneği ortak kültürümüzün yansıması ürünler ortaya çıkararak sözü sazla birleştirmiş, aktarıcıları ile birlikte milli öze ait ayrıntıları günümüze kadar ulaştırmayı başarmıştır. Bununla birlikte her alanda olduğu gibi estetik alanda da değişim önlenemez bir durum, kaçınılmaz bir süreçtir. Sanatsal yaratılar çağın ruhunu yakalamak, zamanın psikolojik ve sosyal zeminini kavramak zorundadır. Yeni neslin farklı ihtiyaçlar, beklentiler ve talepler içinde olması ve daha birçok olay ve olgu, değişimi getirmiş, bu şekilde müzik zevkinde ve dolayısıyla sanatsal üretimde farklı ilgilerle yeni türler kendine yer bulmaya başlamıştır. Bugün yükselişte olan rap müzik de söz konusu bu müzik türlerinden biridir. Hiphop kültürünün dj’lik, grafitti, break dance ile birlikte temel unsurlarından birini oluşturan, kendi içerisinde birçok alt türe sahip olan ve açılımı rythmic American poetry olan rap kavramı, İngilizcede sözlük anlamı olarak ağır eleştiri karşılığında kullanılmış, toplumun dezavantajlı kesiminden temsilcilerle Amerika’da ortaya çıkmış ve dünyaya yayılmış bir müzik türüdür. Bugün Türkçe Rap olarak adlandırılan ve ülkemizde kendine özgülüklerle yer edinmiş ve zenginleşerek bir kültürel unsur halini aldığı söylenebilecek ürünlerin temeli ise Türkiye’de değil Almanya’da yaşayan Türkler tarafından atılmıştır. Dünyada 1970’lerde şekillenen rap müzik Türkçe ilk yükselişini 1990’lardan sonra ortaya çıkan Cartel isimli müzik grubuyla gerçekleştirmiş ve o tarihlerden günümüze pek çok icracıyla üretim bulmuştur. Bu açıdan rap müziği bir kitle kültürü olarak tanımlamak doğru olmaz.
Çalışmamıza konu olan iki tür değerlendirildiğinde görülmektedir ki insanlığın ortak olgularından biri olan kültür; belirleyici ve ayırıcı özelliklerinin yanı sıra benzer donelere de sahiptir. Dünya üzerindeki farklı lokasyonlarda, ulusal kimliğe bağlı zenginliklerle şekillenen kültürler, benzer yapılarda ancak farklı üretim biçimlerinde kendini göstermektedir. İfade kültürünün iki farklı örneği olan âşıklık geleneği ile rap müzik bu bakımdan incelenmeye değerdir. Asırlar süren ve zaman içerisinde icracısı ve icrası ile birtakım geleneksel kurallara sahip olan âşıklık geleneği çerçevesinde ortaya konan ürünlerin başlıca özellikleri, benzer şekilde rap müzikte de bulunmaktadır. Söz konusu alanlar her ne kadar farklı köklere aitse de yapılarındaki önemli benzerlik, ürünlerin üretimi ve icra süreçleri değerlendirildiğinde açıkça görülmektedir. Her iki icra alanının özünün değişik mayalarla kurulmuş olması ve farklı felsefik düzlemler üzerine bina edilmeleri bir yana sanatçılarının yetişme biçimleri ve eğitim süreçleri, ezgili üretimler oluşturmaları, mahlas kullanmaları, atışma/diss atma geleneğini uygulamaları, âşık karşılaşmaları/freestyle etkinliklerinde bulunmaları gibi temeller üzerinden benzer dışavurumlara sahip olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sözlü kültür, müzik kültürü, aşıklık geleneği, rap müzik, Türkçe rap

Kaynakça

• ÇEVİK, M. (2014). “Kültürel Değişim, Gelenek ve Türk Halk Hikâyeciliği”. Turkish Studies, C. 9, S. 12, 113-123.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (1999). “Elektronik Kültür Ortamında Âşık Tarzı Şiir Geleneği Bağlamında Çukurovalı Âşıklar Üzerine Tespitler”, 3. Uluslar Arası Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, 246-253, Adana Adana Ofset.
• DÜZGÜN, D. (2009). Âşıklık Geleneğinin Değişim ve Dönüşüm Sürecinde Barış Manço Olgusu”. Milli Folklor, S. 84, 42-50.
• ERDAL, B. ve OK, Ü. (2012). “Müzik Tercihinde İnanç Biçimlerinin Rolü”. The Journal of Academic Social Science Studies, C. 5, S. 3, 59-74.
• GENÇ, S. (2015). Almanya’da Türk Argosu ve Rap, International Journal Of Social Sciences And Education Research, C. 1, S. 3, 840-850.
• JACKSON, B., & ANDERSON, S. (2009). “Hip-Hop Culture Around The Globe: Implications for Teaching”. Black History Bulletin, V. 72, N. 1, 22-32.
• KAPTAN, Z. ve YURDUŞEN, Y. (2014). “Âşık Edebiyatı Halk Şiirinin Tarihsel Gelişim Süreci”. Alevilik Araştırmaları Dergisi, S. 8, 195-212.
• KAYA, D. (2001). “Âşıklık Geleneğinin Geleceğiyle İlgili Düşünceler ve Yapılması Gerekenler”. Milli Folklor, S. 52, 87-92.
• KAYSERİLİ, M. E. ve SATIR, M. (2013). “Küreselleşme Sürecinin Ulusal Kültür Ve Sanata Etkisi”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 50, 305-318.
• KIR, B. (2016). Alt Kültür Müziği Olarak Rap Şarkı Sözleri Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZDEMİR, E. (2013). Âşık ve Ozan Kavramlarının Günümüz Türkiye’sinde Müzikal ve Edebi Yönden Tanımlanması, Akademik Bakış Dergisi, 34, 1-17.
• SAĞIR, A. ve ÖZTÜRK, B. (2015). “Sosyolojik Bağlamda Müzik ve Kimlik: Karabük Üniversitesi Örneği”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 8, S. 2, 121-154.
• ŞENEL, O. (2015). “Türk Diaspora Gençliğinde Kültürel Kimliğin Dönüşümü: Hip Hop, Entegrasyon ve Eğlence Mekânları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 8, S. 37, 1132-1142.
• ÜÇER, M. B. (2013). “Müzikte Anlamın Yeniden Üretimi: Hip-Hop Kültürünün Türkiye'deki Görüntüleri Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme”. II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, C. 1, 249-262, Bursa Star Ajans Matbaacılık.