YAZMA SANDIKLARI

Yıl 2020, PROF. DR. H. FERİHA AKPINARLI ARMAĞAN SAYISI, 364 - 380, 25.12.2020

Gülten Kurt

Öz

Geçmişten günümüze farklı medeniyetlerle harmanlanan Anadolu, oldukça zengin bir kültür birikimine sahiptir. Bu birikimin kuşaktan kuşağa aktarılması, yaşatılması ve devamlılığın sağlanması ise gelenek göreneğe bağlı olarak toplumun ihtiyacı olan kendi ürünlerini üretmesiyle birlikte kullanması ve sürdürülmesine bağlıdır. Çok uzun bir geçmişe bağlı olan el sanatlarımız kullanılan malzeme, yapım tekniğinde uygulanan incelik, kullanım alanı çeşitliliği ve motif özellikleriyle ile sanat değeri oldukça yüksek etnografya eserlerimiz arasında yer almaktadır. Yaşadığı coğrafyaya bitki örtüsüne ve iklim şartlarına göre el sanatları ürünleri çeşitlilik gösterirler. Kullanım amacına ve geleneğe yönelik olarak Türk insanı zekâsını, zevkini, inceliğini ve iç dünyasının zenginliğini büyük bir özenle meydana getirdiği bu ürünlerine yansıtmaktadır.
Bu ürünlerin meydana getirilmesinde çeyiz geleneğine bağlı olarak yapılan el sanatları ürünleri kültürümüzü yansıtan önemli bir bölümü oluşturmaktadır. Türklerde çeyiz geleneği Orta Asya’ya kadar uzanmaktadır, kız çocuğunun doğumuyla başlayan bu hazırlık sürecinde çeyiz sandığına farklı tür ve kullanım alanına sahip, danteller, oyalı örtüler, işlemeler, peşkirler, uçkurlar, çoraplar, dolap örtüleri, yatak takımları gibi ihtiyaçları zaman içerisinde yapılarak sandıkta yer alır. Gelin kızın baba evinden oğlan evine götüreceği tüm maddi ve manevi varlığı bu sandığın içerisindedir. Çeyiz sandığıyla birlikte kız çeyizinin en önemli ve gösterişli parçalarından birini oyalı yazmaları ve tülbentleri oluşturmaktadır. Özenle hediyelik ve kullanılmak üzere hazırlanan bu oyalı yazma ve tülbentler bohçalarda veya özel olarak yapılan yazma sandıklarında muhafaza edilmektedir. Bu çalışmayla Anadolu’da birçok bölgede yapılan oyaların saklanmasına ve muhafazasına yönelik tespit edilen yazma sandıklarının geleneğimizdeki yeri ve önemi anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

El Sanatları, Çeyiz, Oya, Yazma Sandıkları

Teşekkür

Akademik Hayatıma yön veren ve beni bir çok alanda beni desteleyerek güç veren bu günlere gelmemde her zaman arkamda desteğini hissettiği Prof.Dr.Feriha Akpınarlı Özel ve güzel hocam Sonsuz Saygı ve Sevgilerimle ....İyi ki Varsınız...

Kaynakça

• Akpınarlı, H.F., Durgut, Düzçay,N.(2004)Edirne Tatarlar Köyü Çeyiz Geleneği. Motif Dergisi. Yıl:10.Sayı:38 Pınarbaş Matbaacılık ve Rek. Hiz. San ve Tiç.Ltd.Şti. İstanbul Barışta H.Ö.( 2005) Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Halk Plastik Sanatları. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sanat Eserleri Dizisi. Kozan Ofset ve Matbaacılık Sanç ve Tic. Ltd. Şti. Ankara. Erdentuğ, N.(1977) Sosyal Adet ve Gelenekler, Kültür Bakanlığı Yayınları:254, Halk Kitapları:4