OSET ULUSAL AFORİSTİKLERİNİN GÖRÜNTÜ SİSTEMİNDE PARALELİZM, HİPERBOL, METONİM ve SENTAKS YAPI

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 350 - 362, 28.08.2021

Zarifa Tsallagova

Öz

Oset dilinin aforizma ifadelerinin etkisinin gücü, en geniş yelpazede duygusal bir tepki uyandırdıkları ve dikkat çekmeden iletişim tarzını ve tonunu programladıkları, dinleyici, muhatap veya izleyici ile iletişim kurdukları sanatsal doğalarında yer alan örtük ifadelerinin renklerinde yatmaktadır. Bunlar iyilik duygusu, sosyal konum, küçümseme, katılım (ya da tam tersi zıt duygular olabilir). Konuşma etkileşimi kültürünün etnik idealine olan modern ilgi, geleneksel iletişimin yapısını oluşturan görgü kurallarının temel tutumları, aforistik malzemenin kalıcı değerini birlikte gerçekleştirir. Bu süreçte araştırmayla, sözdizimsel özellikleriyle birlikte, talep edilen sanatsal yapının doğasının şiirsel özelliklerini arar. Sanatsal yapı ve ritmik organizasyon, aforizma sözlerinin Oset anadili konuşmacılarının konuşmasında şiirsel-anlamsal ve sanatsal bütünlüğü, anlamsal kapasiteyi ve bunların gerçekleştirilmesini sağlar.
Osetçe konuşma dilindeki aforizmaların geniş bir dizisinin ele alınmasını özetleyen bu makalede, aforizma tür birimlerinin bir cümle hacmini geçmediği, atasözleri ve diğer sanatsal sözler her tür cümle içerisinde temsil edilir. Bunların içerisinde bilmeceler için tek parçalı basit bir cümle en karakteristiktir olanıdır ve sözdizimsel modellerinde benzer olan kargışlar ve alkışlar (iyi dilekler) çoğunlukla basit iki parçalı cümleler, andlar ve yeminler ile temsil edilir. Bu söz dizimleri içerisindeki büyüsel sözler tek parçalı yüklem cümleleridir. Büyük bir anlam yükü taşıyan halk aforizmalarının söz dizimsel eklemlenmesi, konuşmacı tarafından oyun biçiminde, ifadenin anlamını, biçimine halel getirmeden derinleştirilmesine, somutlaştırılmasına izin verir. Çok sayıda atasözü ve bilmecedeki paralellik, sanatsal bütünün yapısında en az iki unsurun bulunduğunu varsayan geniş bir uygulama bulur. Konuşma dili içerisindeki en yaygın paralellik, bir cümlede fenomenin özünü ortaya çıkarmasına izin veren, iki nesneye, işarete veya fenomene farklılıkları temelinde karşı çıkan antitetiktir (tezat). Antitetik bilmecelerde, insanlar doğa, bitki ve hayvan durumlarındaki karşıtlıkları fark ettiler. Aforizmalarda, litota (basitlik) ile birlikte abartma, zıt iki parçalı atasözlerinin temeli olarak kullanılır. Bilmecelerde nesneleri büyüten abartılı bir metafor vardır. Geleneksel konuşma sözdiziminde çeşitli dileklerin formüllerinde abartma, duygusallıklarını artırmaya yardımcı olur. Aforizmaların duygusal ve estetik etkisinin güçlendirilmesi, konuşma seslerinin amaçlı seçimiyle (alliterasyon, anafor, epifora, kafiye) ilişkili sesler tarafından da kolaylaştırılır.

Anahtar Kelimeler

Aforizma, atasözü, söz, yemin, bilmece, iyi niyet, lanet, paralellik, abartma, metonimi, sözdizimsel yapı

ПА¬РАЛЛЕЛИЗМ, ГИПЕРБОЛА, МЕТОНИМИЯ, СИНТАКСИЧЕСКИЙ СТРОЙ В ОБРАЗНОЙ СИСТЕМЕ ОСЕТИНСКОЙ НАРОДНОЙ АФОРИСТИКИ

Öz

Сила воздействия осетинских афористических высказываний кроется в их имплицитной экспрессивной окрашенности, в их художественной природе, благодаря которой они вызывают эмоциональный отклик самого широкого диапазона и ненавязчиво программируют стиль и тональность общения, сообщая собеседнику или аудитории чувства добра, расположения, снисхождения, сопричастности (ровно, как и противоположные чувства). Современный интерес к этническому идеалу культуры речевого взаимодействия, этикетным установкам традиционного общения актуализирует непреходящую ценность афористического материала, делает востребованным исследовательский поиск поэтических особенностей его художественной природы, которая вкупе с особенностями синтаксического строя и ритмической организации формирует поэтико-семантическую и художественную завершенность, смысловую емкость и актуализируемость в речи носителей языка афористических изречений.
В статье, резюмирующем рассмотрение большого массива осетинских афоризмов, констатируется, что жанровые единицы афористики не превышают объема одного предложения; пословицы и поговорки представлены всеми видами предложе¬ний, для загадок наиболее характерна форма простого односоставного предложения, а сходные по своей синтакси¬ческой модели проклятия и благопожелания в своем большинстве представлены простыми двусоставными предложениями, клятвы и закли¬нания — односоставные сказуемные предло¬жения. Синтагматическое членение народных афо¬ризмов, несущее большую смысловую нагрузку, играет позволяет углублять, конкретизировать смысл высказывания без ущерба для его формы. В многочисленных по¬словицах и загадках находит широкую реализацию паралле¬лизм, предполагающий как минимум два элемента структуры художественного целого. Наиболее распростра¬нен параллелизм антитетический, позволяющий в одной фразе вскрыть сущность явления, противо¬поставляя два предмета, признака или явле¬ния на основе их несходства. В антитетиче¬ских загадках народ подмечал контрасты в состояниях природы, растений, животных. В афористике гипербола в сочетании с литотой кладется в основу антитетических двухчастных пословиц; в загадках встречается гиперболизированная метафора, ук-рупняющая предметы; в формулах различных пожеланий гипербола способ¬ствует повышению их эмоциональности. Усилению эмоционального и эс¬тетического воздействия афоризмов способствует и звуковая сторона, связанная с целенаправленным выделением звуков речи (аллитерация, анафора, эпифора, рифма).

Anahtar Kelimeler

афоризм, пословица, поговорка, клятва, загадка, благопожелание, проклятие, па¬параллелизм, гипербола, метонимия, синтаксический строй.

PARALLELISM, HYPERBOLE, METONYMY, SYNTACTIС BUILD IN THE FIGURATIVE SYSTEM OF OSSETIAN FOLK APHORISTICS

Öz

The strength of the influence of Ossetian aphoristic utterances lies in their implicit expressive coloring, in their artistic nature, due to which they evoke an emotional response of the widest range and unobtrusively program the style and tone of communication, informing the interlocutor or audience of feelings of kindness, disposition, condescension, involvement (exactly as and opposite feelings). The modern interest in the ethnic ideal of the culture of verbal interaction, the etiquette of traditional communication actualizes the enduring value of aphoristic material, makes the research search for the poetic features of its artistic nature, which, coupled with the peculiarities of the syntactic structure and rhythmic organization, form a poetic-semantic and artistic completeness, semantic capacity and relevance in the speech of native speakers of aphoristic sayings.
The article, which summarizes the consideration of a large array of Ossetian aphorisms, states that the genre units of aphorisms do not exceed the volume of one sentence; proverbs and sayings are represented by all kinds of sentences, for riddles the most typical is the form of a simple one-compound sentence, and curses and well-wishes that are similar in their syntactic model are for the most part represented by simple two-component sentences, oaths and spells are single-component predicate sentences. The syntagmatic division of folk aphorisms, which carries a large semantic load, plays allows you to deepen, concretize the meaning of the statement without prejudice to its form. In numerous proverbs and riddles, parallelism finds wide realization, suggesting at least two elements of the structure of the artistic whole. Antithetical parallelism is the most common, allowing in one phrase to reveal the essence of the phenomenon, contrasting two objects, signs or phenomena on the basis of their dissimilarity. In antithetic riddles, people noticed contrasts in the states of nature, plants, animals. In the aphorism of a hyperbole in combination with a litho, it is the basis of antithetic two-part proverbs; in riddles there is a hyperbolic metaphor that enlarges objects; in the formulas of various wishes, hyperbole helps to increase their emotionality. Strengthening the emotional and aesthetic impact of aphorisms contributes to the sound side associated with the targeted allocation of speech sounds (alliteration, anaphora, epiphora, rhyme).

Anahtar Kelimeler

aphorism, proverb, proverb, oath, riddle, well-wishes, curse, paparallelism, hyperbole, metonymy, syntactic structure

Kaynakça

• ALIEVA A. I., Astaf'eva L. A., Gatsak V. M., Kirdan B.P., Pukhov I. V. (1977) Opyt sistemno-analiticheskogo issledovaniya istoricheskoi poetiki narodnykh pesen (The experience of systematic analysis of the historical poetics of folk songs). Fol'klor. Poeticheskaya sistema. (Folklore. Poetic system) İzdatelsvo Nauka, pp. 69-108, Moscow.
• VESELOVSKII A.N. (1940) Istoricheskaya poetika (Historical poetics). Vysshaya shkola, 648 р. Moscow,
• ARUTYUNOV S.A., Bagdasarov A.R. (1994) Yazyk – kul'tura – etnos (Language - culture – ethnos), İzdatelsvo Nauka, 233 p. Moscow.
• EREMINA V. I. (1968) K voprosu o zhanrovoi differentsiatsii narodnoi simvoliki [On the issue of genre differentiation of people's symbols). Vestnik Leningradskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriya istorii, yazyka, literatury (Bulletin of Leningrad State University. A series of history, language, literature), vyp. 1, № 2, pp. 83-93. Leningrad.
• TSALLAGOVA I.N. (2010) Lingvisticheskie osobennosti osetinskoi zagadki: Diss. ... kand. filol. nauk. (Linguistic features of the Ossetian riddle. A thesis for the degree of Candidate of Philology). 2010. 171 р. Vladikavkaz.
• ISAEV M. I. (1964) Ocherki po frazeologii osetinskogo yazyka (Essays on the phraseology of the Ossetian language), 1964. 104 р. Ordzhonikidze.
• NEVLEVA S.L. (1979) Voprosy poetiki drevneindiiskogo eposa. (Questions of poetics of the ancient Indian epic. Epithet and comparison). İzdatelsvo Nauka, 1979. 136 р. Moscow.
• TSALLAGOVA Z.B. (1980) Aforisticheskie zhanry osetinskogo fol'klora: Diss. ... kand. filol. nauk. (Aphoristic genres of Ossetian folklore. A thesis for the degree of Candidate of Philology), 178 р. Moscow.
• KHUBETSOVA Z.R. (1977) Osetinskie klyatvennye formuly [Ossetian oath formulas ]. Voprosy osetinskogo yazykoznaniya.[ Questions of Ossetian linguistics] T.32. pp. 76-84. Ordzhonikidze.
• DOBROVOL'SKII D.A. (1997) Natsional'no-kul'turnaya spetsifika vo frazeologii (National-cultural specificity in phraseology). Voprosy yazykoznaniya. İzdatelsvo Nauka, 1997. №6. - pp. 40-49. Moscow.
• TOMASHEVSKII B. V. (1959) Stilistika i stikhoslozhenie. [Stylistics and versification]. Uchpedgiz, 525 р. Leningrad.
• LAVONEN N. (1977) Karel'skaya narodnaya zagadka. (The Karelian folk mystery). İzdatelsvo Nauka, 138 р. Leningrad.
• KVYATKOVSKII A. (1966) Poeticheskii slovar' (Poetic Dictionary). Sovetskaya ehnciklopediya, 375 р. Moscow.
• LEVIN Yu. I. (1964) Montazhnye priemy poetichekoi rechi (Mounting receptions poetichekoy speech). Programma i tezisy dokladov po vtorichnym modeliruyushchim sistemam (Program and abstracts of reports on secondary modeling systems), pp. 77- 91. Tartu.
• ARISTOTELES (1951) Ob iskusstve poezii (On the art of poetry). 208р. Moscow.