TARSUS YÖRESİNDE MİTOLOJİK FİGÜRLERDEN OLAN ŞAHMERAN’IN MERSİN OLGUNLAŞMA ENSTİTÜSÜ ÇALIŞMALARINDAKİ YERİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 464 - 483, 30.08.2023

Sevim İşbilir , Gözde Sönmeztürk , Murat Savari

https://doi.org/10.55666/folklor.1264473

Öz

Mitler, kendilerini ortaya çıkaran toplum tarafından yaşadığı olayları ve efsaneleri kuşaklar vasıtasıyla geleceğe aktardığı kültürel miraslardır. Zengin bir kültürel birikime sahip olan Anadolu halkı kendi kültürleri ve inanışları çerçevesinde çeşitli mitolojik varlıklara anlamlar yüklemiştir. Anadolu’da en yaygın mitolojik aktarımlarından biri yılandır. Yılan, özellikle Şahmeran ismiyle Anadolu’da farklı yörelerde farklı anlatılarla efsane haline gelmiş bir figürdür. Yarı insan yarı hayvan görünümünde olan Şahmeran Mersin’in Tarsus yöresinde de önemli bir mitolojik varlık olarak anlamını korumakta ve nesilden nesile aktarılmaktadır. Tarsus yöresinde anlatılan Şahmeran efsanesi toplumun gelenekleri ile harmanlanmış ve bu geleneklere bağlı olarak ortaya konan eserler ile günümüze kadar ulaşarak mitolojik değerini korumuştur. Bu çalışmanın konusunu Tarsus yöresine ait Şahmeran figürlü ürünlerin Mersin Olgunlaşma Enstitüsünde el sanatlarına yansıması oluşturmaktadır. Ürünler 19 örnek ile sınırlandırılmıştır. Çalışma kapsamında ilk olarak literatür taraması yapılmış, Şahmeran ile ilgili yayınlar taranarak çalışmanın taslağı oluşturulmuştur. Daha sonra atölyedeki ustalar ile görüşülmüş, ürünler seçilmiş ve fotoğraflama yapılarak veriler analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada; Tarsus’ta Şahmeran’a yüklenen anlam, Mersin Olgunlaşma Enstitüsünde Şahmeran figürlü ürünlerin teknik özellikleri, anlamları ve el sanatlarına yansımaları örnekler üzerinden incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, Şahmeran, Mersin Olgunlaşma Enstitüsü, El sanatları, Tarsus

Destekleyen Kurum

Mersin Olgunlaşma Enstitüsü

Kaynakça

• ADIBELLİ, H vd. (2007). Şahmaran. Tarsus: Aratos Kitaplığı Kültür Dizisi – 3.
• ATEŞ, M. (2001). Mitolojiler ve Semboller. İstanbul: Aksiseda Matbaası.
• ÇIBLAK, N. (2007). “Tarsus Kültürünün Tanımında Şahmeran Efsanelerinin Önemi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 16 (1), s.185-196.
• ÇORUHLU, Y. (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• DEĞİRMENCİ, Berfu C. (2019). Mitoloji ve Anadolu Söylencelerinin Özgün Seramik Form ve Yüzeylere Yansıması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• DOĞANAY, E. (2012). Düş ya da Gerçek Şah-ı Maran. (Küratör). İstanbul: Küçükçekmece Belediyesi.
• DUYDU, M. ve KARABEY TEKİN. A. (2022). “Türk Mitolojisinde Hayvan Sembolizmi ve Geleneksel “Şahmeran” Figürünün Sanata Yansımaları”. İdil, 96. s. 1208–1217. doi: 10.7816/idil-11-96-0
• GÜMÜŞ, İ. "Bartın Efsanelerinde Mitolojik Motifler". Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi E-Dergisi 6 / 1 (July 2019): 36-43.
• MANT, S. (1998). Halk Sanatında Şahmaran. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• ORTAK, M. (2010). Tarsus Bölgesine Ait Şahmeran Efsanelerinde Yer Alan Sembollerin Yorumlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• PATACI, S. (2019). “Antik Dönem Anadolu Mozaiklerinde Dalga ve Giyoş Motifli Bordür Tasarımları”. Selevcia, IX, 303-323.
• SEYİDOĞLU, B. (1998). Kültürel Bir Sembol: Yılan. Folkloristik. Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı. Ankara: 86-92.
• YILDIRAN, N. (2001). “Yakın Doğu Sembolizminde Akrep, Yılan: Akrep-Adam ve Şahmeran”. Folklor / Edebiyat, C.VII, S.27, s.5-22.
• İnternet Kaynakları:
• URL1: http://www.mersin.web.tr/eski-hamam
• URL2: https://tr.linkedin.com/pulse/%C5%9Fahmeran-efsanesi-reha-ersavc%C4%B1
• Sözlü Kaynaklar:
• KK-1: Esin Taşdemir, Mersin Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme tarihi: 04.01.2023.
• KK-2: Mehmet Ulus. Mersin. Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme tarihi: 03.01.2023.
• KK-3: Nimet Karakuş. Mersin. Devlet Sanatçısı Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme tarihi: 02.01.2023.
• KK-4: Sevil Ulutaş. Mersin. Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme Tarihi: 05.01.2023