Mahtumkulu'nun şiirlerinde iyi ve kötü kavramları

Yıl 2024, Sayı: DOĞUMUNUN 300. YILINDA MAHTUMKULU FİRAKİ VE TÜRKMEN EDEBİYATI ÖZEL SAYISI, 100 - 107, 07.06.2024

Ovezmuhammet Abdyllayev

https://doi.org/10.55666/folklor.1468646

Öz

Şairler sözcükleri adeta konuşturan, onların içeriklerini sembollerle dolduran, lugat anlamlarını yeni anlamlarla zenginleştiren özellikteki kişilerdir. Türkistan’ın XVIII. yüzyıl sembol isimlerinden ve türkmen edebiyatının zirveye ulaşmasında önemli katkısı olan nadir şahsiyetlerden sayılan Mahtumkulu Firaki kelimeleri ilmik ilmik dokumuş, gerek dini literatürde gerekse hayatın diger alanlarına ait olanlarını şiir sanatıyla buluşturararak yeniden işlemiştir. Şairin de üzerinde titizlikde durduğu iyilik ve kötülük kavramları gerek türkmen edebıyatında, gerekse genel türk halklarınını edebiyatında asıl anlamlarının dışında çeşitli anlamlar kazanmış, zamanla iyi ve kötü insanı simgelemekte kullanıla gelmiş kavramlardan sadece birkaçını oluştururlar. Türkmen şairleri iyi ile kötüyü ayırdetmekte söz konusu iki kavrama sürekli başvurmuşlar, dolayısıyle insanın fıtri özelliklerinden olması hasabiyle iyilik ve kötülük kelimelerine şiirsel boyut kazandırmışlardır. Türkmenlerin bir filosof, bir bilge şair olarak kabul ettiği Mahtumkulu başta olmak üzere Sufi Allahyar, Vefayi, Nurmuhammet Andalıp, Zelili, Seydi, Mollanefes, Kemine gibi Türkmen şairleri iyi insanın niteliklerini ve kötü insanın temel özelliklerini anlatırken, iyilik ve kötülük kavramları onların dünyaya, doğaya ve insana bakış açılarını ortaya koymada birer sembol haline gelmiştir. Bu kavramların aracılığı ile Türkmen toplumunun hayat algısını, dünya gürüşünü, metafizik bakış açısını tüm boyutı ile ortaya koymuşlardır. Bu çalışmada, Mahtumkulu’nun şiirlerinde iyilik ve kötülük kavramının anlam içeriği serdedilmiş ve bu kavramların bir sembol olarak hangi anlam açılımına sahip olduğu izah edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Iyilik, kötülük, Mahtumkulu, Türkmen edebiyatı, sembol.

Anahtar Kelimeler

Mahtumkulu, Edebiyat, Türkmen, İyi, Kötü, Kavramlar

Kaynakça

• Kaynakça 1