MAHTUMKULU’NUN HZ. MUHAMMED SEVGİSİNİ İFADESİNDE HİKÂYE KAHRAMANLARININ YERİ

Yıl 2024, Sayı: DOĞUMUNUN 300. YILINDA MAHTUMKULU FİRAKİ VE TÜRKMEN EDEBİYATI ÖZEL SAYISI, 195 - 201, 07.06.2024

Mehmet Temizkan

https://doi.org/10.55666/folklor.1468799

Öz

Bilindiği gibi, “Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı”nın önemli türlerinden biri, konusu Hz. Muhammed sevgisi ve övgüsü olan na’ttır. Divanlarda, başta bulunan tevhidlerden hemen sonra yer alması, taşıdığı önemin bir sonucudur. Na’t, Türkmen edebiyatında da kullanılmış bir türdür. Büyük Türkmen şairi Mahtumkulu’nun “Sevmişim Seni” başlıklı şiiri, bu türün en güzel ve en orijinal örneklerinden biridir. Bu şiiri orijinal yapan şey, Mahtumkulu’nun aşk hikâyelerinin kahramanlarını Hz. Muhammed’e olan sevgisini ifade ederken benzetilen olarak kullanmış olmasıdır.
Mahtumkulu hakkında bir değerlendirme yaparken, onun edebî şahsiyetinin iki temel özelliğini daima göz önünde bulundurmak gerekir. Bunlardan birincisi, şairin medrese eğitimi almış ve bir süre Şirgazi medresesinde hocalık yapmış olmasının bir ürünü olarak sahip olduğu İslamî ilimlerdeki engin bilgi birikimidir. İkinci özelliği de, “bâdeli âşık” olmasıdır. Şair, Hz. Muhammed’in Baba Selman, Selim Hoca ve dört halifeye hitaben “Bu kulun maksadını verin.” demesi üzerine, Baba Selman’ın sunduğu bâdeyi içmiş ve “Hak âşığı” olmuştur. (Biray 1992: 33) Başka bir şiirinde de, şarabı “Kırklar”ın elinden içtiğini ve hemen sonrasında “gönlünü aşkın kapladığını ve diline de söz verildiğini” ifade etmektedir. (Biray 1992: 37) Dolayısıyla, Mahtumkulu’nun söylediği her şeyin “İslamî bilgi birikimi” ile tasavvufî manada “hâl” süzgecinin ürünü olduğunu söylemek, yanlış olmayacaktır. Rüya âleminde veya uyku ile uyanıklık arasında Hz. Muhammed’i gören ve onun işaretiyle bâdeyi içen Mahtumkulu’nun, gönlü Hz. Muhammed sevgisiyle dolu bir şair olduğunu söylemeye bile gerek yoktur. Onun her biri bir na’t olan, yani konusu sadece Hz. Muhammed methi olan on şiiri bulunmaktadır. Bu şiirlerden dokuzunda, Hz. Peygamber’e olan sevgisini dile getiren “Senden artık mihribânım yok benim, bî-çâreyim” mısraından başka bir ifadesi bulunmamaktadır. Adeta, bütün sevgisini makale konumuz olan “Sevmişim Seni” başlıklı şiirinde ifade etmek üzere saklamış gibidir. Bu çalışmada, bu şiirde benzetilen olarak kullanılan halk hikâyelerinin kahramanlarının Türkmen hayatındaki yerini dikkate alarak incelemeye ve Mahtumkulu’nun Hz. Muhammed sevgisini ifade etmesine olan katkısını tespit ve tahlil etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Hz. Muhammed, Mahyumkulu, sevgi, peygamber, hikaye

Kaynakça

• Kaynakça 1