KAVRAM VE BAĞLAM OLARAK ÂŞIK VEYSEL’İN ŞİİRLERİNDE KÜLTÜR ORTAMLARI

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 630 - 647, 31.08.2024

Gülten Küçükbasmacı

https://doi.org/10.55666/folklor.1477976

Öz

Âşık tarzı edebiyat geleneği, sözlü kültür ortamında teşekkül etmekle birlikte zamanla şekillenen yazılı ve elektronik kültür ortamlarına da dâhil olarak günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Bu sebeple âşıkların şiirleri üzerinde yapılacak çözümlemeler kültürel sürekliliği, değişim ve dönüşümleri anlamada önemlidir. Her kültürün kelime hazinesi insanın çevresi ile arasındaki ilişkiyi yansıttığından Âşık Veysel’in şiirleri yaşadığı dönemin şahidi olarak görülebilir. Âşık Veysel, pek çok kurumsal ve geleneksel yapıda değişimlerin gerçekleştiği 1894-1973 yılları arasında yaşamıştır. Âşıklık geleneğinin canlı olarak yaşadığı Sivas’ın Emlek yöresinde yetişmiş, bir nevi çıraklık olarak niteleyebileceğimiz bir süreçle saz çalmayı ve usta malı söylemeyi öğrenmiştir. Sözlü kültür ortamının icracısı olarak geleneğe adım atan Âşık Veysel, yazılı ve elektronik kültür ortamlarında da geleneği icra etmiştir. Okuryazar olmamasına rağmen ilk yazdığı şiir yazılı bir kitle iletişim aracı olan gazetede yayımlanmış, ilk kurulan İstanbul Radyosunda geleneksel müziğe çok az yer verildiği bir dönemde sesini duyurmuş, köy enstitüleri gibi devrin önemli bir formel eğitim ortamında saz öğretmenliği yapmıştır. Âşık Veysel’in farklı kültür ortamlarında sanatını icra etmesi şiirlerini bu bağlamda da dikkate değer kılmaktadır. Bu çalışmanın amacı; sözlü, yazılı ve elektronik iletişim bağlamında şekillenen kültür ortamlarının ve bu ortamlarla ilgili kavramların Âşık Veysel’in şiirlerinde nasıl yer aldığını belirlemektir. Bu amaçla metin incelemesi yöntemiyle Âşık Veysel’in yayımlanmış şiirlerinde ilgili kavramlar tespit edilerek değerlendirilmiştir. Bu tespitler yapılırken “söz” ve “yazı” etrafındaki kavramların anlamları ve bu anlamlara yapılan göndermeler dikkate alınmıştır. Çalışmada “söz” ve “yazı”nın doğası, “söz” ve “yazı” ilişkisi ile ilgili şairin algısı tespit edilmiş; sözlü, yazılı ve elektronik kültür ortamlarına dair Âşık Veysel’in değerlendirmeleri ve bu ortamların şiirlerine nasıl yansıdığı belirlenmiştir. Konuyla ilgili bütün örnekler Doğan Kaya’nın Âşık Veysel (2011) adıyla hazırladığı yayından seçilmiştir. Sonuç olarak; Âşık Veysel’in geleneğin kodlarından faydalanarak yeni icra ortamlarında yeni imgeler kullandığı, yeni ortamlarla birlikte yaşanan değişimin de şiirlerine yansıdığı görülmüştür. Aynı zamanda Âşık Veysel’in şiirleri, kültür ortamlarındaki değişim ve dönüşümlerin yarattığı yaşam biçimleri ve değerler dünyasındaki farklılaşmalara da şahitlik etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sözlü kültür, Yazılı kültür, Elektronik kültür, Âşık Veysel

Etik Beyan

Çalışma etik beyan gerektirmemektedir.

Tracking Cultural Environments in Âşık Veysel's Poems

Öz

The minstrel style literary tradition has been formed in the oral culture environment and has continued to exist until today by being included in the written and electronic cultural environments shaped over time. For this reason, analyzes on the poems of minstrels are important in understanding cultural continuity, changes and transformations. Since the vocabulary of every culture reflects the relationship between man and his environment, Âşık Veysel's poems can be seen as a witness of the period in which he lived. Âşık Veysel lived between 1894 and 1973, when changes took place in many institutional and traditional structures. He grew up in the Emlek region of Sivas, where the minstrelsy tradition is alive. He learned to play the saz and sing the master's music through a process that can be described as a kind of apprenticeship. Âşık Veysel who stepped into the tradition as a performer of the oral culture environment, also performed the tradition in written and electronic cultural environments. Although he was illiterate, the first poem he wrote was published in a newspaper, a written mass media tool. He made his voice heard at a time when traditional music was given little space on the first established Istanbul Radio, and he worked as an saz teacher in an important formal education environment of the time, such as village institutes. Âşık Veysel's ability to perform his art in different cultural environments makes his poems noteworthy in this context. The aim of this study is to determine how the cultural environments shaped in the context of oral, written and electronic communication and the concepts related to these environments are included in Âşık Veysel's poems. For this purpose, relevant concepts were identified and evaluated in Âşık Veysel's published poems by text analysis method. While making these determinations, the meanings of the concepts around "word" and "writing" and the references to these meanings were taken into account. In the study, the poet's perception of the nature of "word" and "writing" and the relationship between "word" and "writing" has been determined; Âşık Veysel's evaluations of oral, written and electronic cultural environments and how these environments were reflected in his poems have been determined. All the examples on the subject have been selected from the publication prepared by Doğan Kaya under the name Âşık Veysel (2011). In conclusion; It has been seen that Âşık Veysel used new images in new performance environments by taking advantage of the codes of tradition, and the change experienced with new environments was reflected in his poems. At the same time, Âşık Veysel's poems also witness the differences in the world of lifestyles and values created by the changes and transformations in cultural environments.

Anahtar Kelimeler

Oral culture, Written culture, Electronic culture, Âşık Veysel, Vocabulary.

Kaynakça

• Referans1 Referans1 Referans1