COĞRAFİ İŞARETLİ BİR İMGE: DEVELİ CIVIKLISI

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 1194 - 1208, 27.12.2024

Ahmet Şükrü Somuncu

https://doi.org/10.55666/folklor.1548743

Öz

Mutfak kültürüne ait ögeler birçok disiplini ilgilendiren ve bu disiplinlere malzeme sunan ögelerdir. Yemek yeme eyleminin insanın var olma sürecinde başlıca unsur olduğu düşünülürse mutfak kültürünün insanlık tarihi ile aynı yaşta olduğu söylenebilir. Elbette erken devirlerde insanlar hayatta kalmak amacıyla yemek peşine düşmüş, yemek elde etmiş / hazırlamış olmalıdır. Zaman ilerledikçe, imkanlar geliştikçe ve şartlar izin verdikçe yemekten haz duyma, yemek hazırlama sürecini genişletme yoluna gidilmiştir. Coğrafi şartlar, toplumsal özellikler ve düşünce tarzı üçleminde milletlerin / bölgelerin / yörelerin yemek kültürü oluşmuştur. Günümüze gelen süreç içinde ise yemeğin kültürel boyutu, yemekten zevk alma / haz duyma amacı etrafında bu kültür çok zenginleşmiştir. Bununla birlikte yemekler, yörelerin tanıtılmasında bir araç olarak kullanılmaya başlamış, yöresel yemekler üzerinden kentler öne çıkarılmış ve kent imgeleri ortaya çıkmıştır. Söz konusu imgeler toplum tarafından daha çok benimsenmiş, kurum ve kuruluşların desteğiyle tescillenmeye başlamıştır. Coğrafi işaretle tescillenme sürecinde Türkiye’de çok sayıda yöresel gıda ürünü bu sürece dahil olmuştur. Develi Cıvıklısı da bunlardan biridir. Kayseri’nin Develi ilçesi ile anılan ve Develi Cıvıklısı adıyla tescillenen bu pidenin tarihi çok eskilere dayandırılmaktadır. İlçenin coğrafi, sosyokültürel yapısı ve yöre insanının damak zevkiyle şekillenen bu pide 2009 yılından beri tescilli olarak üretilmeye ve tüketilmeye devam etmiştir. İlçenin tanıtımında Develi Cıvıklısı imgesi çok sık kullanılmıştır. İlçede yaşayan insanlar Develi Cıvıklısı’na karşı ileri derecede sahiplenme sergilemiş ve bu imgeyi bir övünç kaynağı olarak görmüşlerdir. Bu durum edebiyat ürünlerine, şiirlere, şarkı ve türkülere yansımıştır.

Bu çalışmadaki veriler “dijital ortam derlemesi” yönteminden yararlanılarak internetten ve “doküman analizi yöntemi”nden yararlanılarak yazılı kaynaklardan elde edilmiştir. Dijital ortamın sunduğu zenginlikten yararlanmak için ve kısa sürede çok daha çeşitli veriler elde edilebildiği için bu yönteme başvurulmuştur.

Çalışma sonucunda, son yıllarda insanların yerele ve yöresele duyduğu özlem ve nostalji arayışı Develi Cıvıklısı imgesi üzerinde de görülmüştür. Cıvıklı yemek için uzaklardan gelen insanlar aslında eski yıllardaki anılarına dönmeyi amaçlamakta ve bu yüzden Cıvıklı’nın yapılış şekline bağlı kalan işletmeler aramaktadırlar. Nostaljik arayış bağlamında “Develi Cıvıklısı Fermanı” adlı nostaljik bir metne de makalede yer verilmiş ve metin üzerinde değerlendirmelerde bulunulmuştur. Develi Cıvıklısı’nın hangi ortamlarda, özel günlerde, öğünlerde nasıl tüketildiği üzerinde durulmuştur. Daha sonra coğrafi işaretli ürünlerin yöre kültüründeki etkilerine dikkat çekilmiş kent imgelerinin ve somut kültür ürünlerinin başka nasıl değerlendirilebileceği konusunda öneriler sunulmuştur. Yörede çok önemli bir konuma yerleştirilen Cıvıklı imgesi için ilçede hangi eksikliklerin olduğu tespit edilmiş, çözüm önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Develi Cıvıklısı, coğrafi işaretler, kent imgesi, üretim-tüketim bağlamı, yöre kültürü

Kaynakça

• ABALI, İ. (2022). “Sosyokültürel Hayatta Ferdi Tayfur ve Çeşme Şarkısı”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 33, 31-58.
• ALPYILDIZ, E. (2023). “Yemek ve Bellek İlişkisinden Hareketle Şemsi Yastıman’ın Memleket Hasreti Şiirinde Gastronostalji”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C. 16, S. 41, 210-229.
• AYDOĞDU, B. (2011). Türk Edebiyatında Seyrânî Olgusu: Develili Seyrânî ve Eserleri (İnceleme-metin). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BALCI, F. (2020). “Dijital Ortamda Yerel veya Yöresel Unsurların Markalaşması”. Dijital Kültür-2 Yeni Medya-Küreyerelleşme-Hibritleşme Dil-Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları. (Ed.: Fatih Balcı), 35-59, İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
• BALCI, S. (2024). “Ardahan ve Kars Kentlerinin Gastronomik Kimliğinin Oluşmasında Bal ve Kaşarın Konumu”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C.17, S. 46, 562-578.
• BAŞARAN, U. (2021). “Nostalji-Kültür İlişkisi ve 21. Yüzyıl Türk Halk Şiirinde Nostaljik Unsurlar Üzerine Bir Değerlendirme. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C. 14, S. 34, 636-651.
• BEŞİRLİ, H. (2012). Yemek Sosyolojisi Yiyeceklere ve Mutfağa Sosyolojik Bakış. Ankara: Phoenix.
• ÇAYCI, A. E. (2019). “Sosyal Medya’da Dijital Yemek Kültürü”. International Journal of Cultural and Social Studies, C. 5, S. 1, 120-136.
• DEVELİ BELEDİYESİ, (2021). Alaattin Oben (Âşık Güzînî) Şiirleri. Develi: Develi Belediyesi Kültür Yayınları.
• DOMAÇ YAŞAR, Y. (2023). Kültür ve Gelenek Aktarımı Bağlamında Coğrafi İşaret Sisteminin İşlevleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DURMAZ, U. (2021). “Derleme Ortamı Olarak Dijital Kültür Sahası ve Yeni Bir Derleme Metodu: Dijital Derleme Yöntemi”, Salgın Hastalıkların Sosyal Hayata Etkisi ve Kültürümüzde Koronavirüs Vakası, (Ed.: Bekir Şişman), 409-442, Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• GÜRÇAYIR, S. (2013). “Yemek Nostaljisi: Tadı Damakta Kalan Tatlar ve Geleneğin Dönüşümü”, Aynı Tadı Paylaşmak: Türkiye-Romanya Geleneksel Ortak Mutfağı Çalıştayı Bildirileri, (hzl.: E. Ölçer Özünel vd.), 47-52, Ankara: Grafiker.
• GÜRLEK, A. (2004). Develi Mutfak Kültürü. Develi: Develi Belediyesi Kültür Yayınları.
• KANIK, İ. (2016). “Küreselleşme Sürecinde Kültürel Malzeme Örneği Olarak Yemek Kanalları ve Programları”. Folklor/Edebiyat, C. 22, S. 86, 237-258.
• KESKİN, A. (2019). “Halkbilimi Çalışmalarında Disiplinlerarasılık: “neden”, “ne zaman”, “nerede” ve “nasıl”?”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C. 12, S. 28, 925-944. https://doi.org/10.12981/mahder.630893
• OĞUZ, M. Ö. vd. (2006). Kentler ve İmgesel Yemekler. Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını.
• ÖZBÖLÜK, T. ve DURSUN, Y. (2015). “Pazarlama Araştırmalarında Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijital Evrimi: Netnografi”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 46, 227-247.
• ÖZÇAKIR, E. A. (2021). Sevene Kurbanım. Kayseri: Laçin Yayınları.
• ÖZDEMİR, M. (2020). “Coğrafi İşaretler ve Türk Mutfak Kültüründe Bir İmge: Espiye Pidesi”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C.8, S. 25, 92-104.
• ÖZDEMİR, N. (2008). “Kültürel Ekonomik İmge Olarak Nasreddin Hoca”. Millî Folklor, C. 10, S. 77, 11-20.
• ÖZDEMİR, N. (2022). “Postmodern Yerellik ve Geleneksel Ekolojik Bilgi”. Culture Academy, C. 2, S. 1, 1-30.
• ÖZTÜRK, Y. ve İSPİR, N. (2021). “Sosyal Medyanın Yerel Yemek Kültürü Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme: Dijital Fenomenler”. Elektronik Cumhuriyet İletişim Dergisi, C. 3, S. 1, 9-26.
• POLAT, M. (2020). “Yöresel Yemek İmajının Destinasyon Tercihine Etkisi: Kahramanmaraş Örneği”. Doğu Coğrafya Dergisi C. 25, S. 43, 183-194.
• SOMUNCU, A. Ş. (2023). “Yerel”in “Küresel”e Transferi Sürecinde Kentler Arası Gastronomi Rekabeti”. Kuramsal Yaklaşımlar Işığında Kent Folkloru. (Ed.: Erkan Aslan), 240-254, İstanbul: Çizgi Kitabevi (E Kitap).
• SOMUNCU, A. Ş. (2024). Develili Âşık Ali Çatak'ın Hayatı, Sosyokültürel Çevresi, Âşık Edebiyatındaki Yeri ve Şiir Sanatı (İnceleme-Metin). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• YILDIZ, Ş. (2023). Boğaz Sözcüğünün Monografisi Boğaz Sözcüğünün Kavram Alanı ve Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Kriter.
• URL 1: https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 14.06.2024).
• URL 2: https://www.youtube.com/watch?v=KXE5yw_7dqU (Erişim: 19.06.2024).
• URL 3: https://www.develi.bel.tr/bilgi/develi-civiklisi (Erişim: 19.06.2024).
• URL 4: https://www.develi.bel.tr/develi (Erişim: 02.07.2024).
• URL 5: https://www.youtube.com/watch?v=aZWkHqeRNBU (Erişim: 02.07.2024).
• URL 6 : https://www.youtube.com/watch?v=E14oDzDJq7c (Erişim: 11.08.2024).
• URL 7: https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/110.pdf (Erişim: 10.07.2024).
• URL 8: https://www.youtube.com/watch?v=-sgCXKBLADc (Erişim:13.07.2024).
• URL 9: https://www.youtube.com/watch?v=5Ip2LRKrDFA (Erişim: 18.06.2024).
• URL 10: https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37944 (Erişim: 30.08.2024).
• Görüntü 1: https://www.develi.bel.tr/develi
• Görüntü 2: Ahmet Şükrü Somuncu Özel Arşivi
• Görüntü 3: Ahmet Şükrü Somuncu Özel Arşivi
• Görüntü 4: Ahmet Şükrü Somuncu Özel Arşivi
• Görüntü 5: Ahmet Şükrü Somuncu Özel Arşivi