BİR CİNAYETİN ARDINDAKİ DRAM: GİRESUN EŞREF BEY ŞARKISI

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 1112 - 1128, 27.12.2024

Mehmet Özdemir

https://doi.org/10.55666/folklor.1551674

Öz

Bu makalede icra ve yaratım ortamı Giresun olan “Giresun Eşref Bey Şarkısı” ya da bilinen adıyla “Giresun Üstünde Vapur Bağrıyor” konusu, hikâyesi, yapısal ve işlevsel özellikleri bakımından incelenmektedir. Türkü, Giresun’un fındık tüccarlarından Eşref Bey adlı bir esnafın aralarında geçen tartışma neticesinde yakın arkadaşı Hakkı tarafından öldürülmesini konu edinmektedir. Ölümün ardından şekillenen hikâyeye bakılırsa Eşref Bey’in henüz yirmi dokuz yaşında gerçekleşen beklenmedik vefatı sevenlerini üzmüştür. Cenazesinde yakılan ağıtlar bir hikâyenin ve türkünün habercisidir. Sözleri ve müziği cenaze ağıtları çevresinde Giresun’un ünlü kemençe sanatçısı Piçoğlu Osman tarafından oluşturulan Giresun Eşref Bey Şarkısı türü bakımından bir ağıttır. Bilindiği üzere Giresun ve özelde Görele ilçesi kemençeli ezgilerin oldukça yaygın olduğu yörelerden biridir. Genellikle doğaçlama söylenen atma türkülerden oluşan kemençeli ezgiler, söz ve ezgi bakımından hareketli müzikler olarak görülmektedir. Bu makalede incelenen türkü konusu ve türü bakımından bir ağıttır. Ancak türkünün metronomu artırılarak bu ağıt karakterini değiştiren versiyonları da vardır. Makalede ağıtların türküye dönüşme süreci, sözleri ve müziği Piçoğlu Osman’a ait olan Giresun Eşref Bey Şarkısı üzerinden incelenecektir. Ayrıca türkünün müzikal özellikleri de birbirinden farklı icralardan hareketle ele alınacaktır. Genellikle çevresi tarafından sevilen bir kimsenin vefatı üzerine yakılan ağıtlar kendine özgü bir ezgiye sahiptir. Belli bir olay çevresinde icra edilen ağıtların genellikle bir hikâyesi olduğu düşünülmektedir. Ağıta konu olay kişinin bir hastalık sebebiyle veya kendiliğinden vefatı olabileceği gibi, ölümün ardında toplumu derinden sarsan dramatik bir olay da olabilir. Bu bakımdan hikâyeli türkülerin önemli bir bölümü de ağıtlardan oluşmaktadır. Bu türkülerde her ne kadar ağıtı ortaya çıkaran bir yaşanmışlık olsa da müzikal yapı daha baskındır. Hikâye ise genellikle türkünün nasıl ortaya çıktığını hatırlatan ve sözlü kültür yoluyla dilden dile aktarılan bir olaydır. Bu özellikleriyle ağıt türküler, Türk halk müziğini besleyen en zengin türlerden biridir. Makalede Giresun Eşref Bey Şarkısının ortaya çıkmasına neden olan olayın yerel kaynaktan derlenen hikâyesi, ulusal basına yansıması ve cinayet üzerine yayımlanan haber örnekleri karşılaştırmalı olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Giresun, Piçoğlu Osman, halk müziği, ağıt türkü, hikâyeli türkü, kemençe

Etik Beyan

Çalışma etik izin gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Referans1 ALTINAY, F. R. (2000). Cumhuriyet Döneminde Türk Halk Müziği Alanında Yapılan Bilimsel Çalışmalar. İzmir: Ege Üniversitesi, Doktora Tezi.
• Referans2 ANONİM, (1934). “Giresun’daki Kanlı Cinayet”. Milliyet. 15 Teşrînisânî (Kasım) 1934. No: 3150, s. 2.
• Referans3 ANONİM, (1934a). “Giresun’da Bir Hadise: Maktülün Akrabası Katili Öldürmek İstedi”. Vakit. 15 Teşrînisânî (Kasım) 1934. No: 6055, s. 6.
• Referans4 ANONİM, (1934b). “Giresun’da Bir Cinayet”. Vakit. 21 İkinci Teşrîn (Kasım) 1934. No: 6062, s. 6.
• Referans5 ANONİM, (1934c). “İki Kanlı Vak’a: Giresun’da Bir Tacir Ortağını Öldürdü. Tevkif Edilen Katil De Hapisanede Vuruldu”. Cumhuriyet. 15 Teşrînisânî (Kasım) 1934. No: 3773, s. 3.
• Referans6 BALCI, F. (2016). “Yılanların Öcü Örneğinde Gelenekten Diziye Aktarılan Türküler, (İlk On Dört Bölüm). Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. 2, (1), s. 1-14.
• Referans7 BAŞGÖZ, İ. (2008). Türkü. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Referans8 COŞKUN-ELÇİ. A. (2008). “Tarihsel Gelişim Bağlamında Türk Halk Müziği Araştırmaları”. Millî Folklor. 20, (78), 37-54.
• Referans9 ÇİÇEK, S. (2008). Kemençenin Ordinaryüsü Piçoğlu Osman. İstanbul: Melisa Matbaacılık.
• Referans10 ERSOY, R. (2009). Sözlü Tarih Folklor İlişkisi, Baraklar Örneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Referans11 GÖRKEM, İ. (2001). Türk Edebiyatında Ağıtlar, Çukurova Ağıtları, Metin-İnceleme. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Referans12 GÜNAY, H. (2014). “Giresun Üstünde Vapur Bağrıyor-(2). Yeşilgiresun. [Erişim: 15 Ağustos 2024. https://www.yesilgiresun.com.tr/makale/4967500/hayrettin-gunay/giresun-ustunde-vapur-bagriyor2].
• Referans13 GÜNDOĞDU, M. (2014). Mihr-i Kemençevî Piçoğlu Osman Efendi. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Referans14 GÜVEN, M. (2013). “Anadolu Ağıtlarının Türküleşme Süreci ve Üç Ağıt Örneği”. Folklor/Edebiyat. 19, (75), 117-128.
• Referans15 KAYA, C. V. (2014). Ankara Devlet Konservatuvarı’nın Halk Müziği Alan Araştırmaları Kataloğu. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Referans16 KÖPRÜLÜ, M. F. (1999). Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Referans17 MİRZAOĞLU, F. G. (2015). Halk Türküleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Referans18 ÖZDEMİR, M. (2018). “Piçoğlu Osman Gökçe”. TEİS (Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü). [Erişim: 13 Temmuz 2024. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/picoglu-osman-gokce].
• Referans19 TAN, N. (1978). “Muzaffer Sarısözen ve Türk Folklorundaki Yeri”. Sivas Folkloru. 6, (61), 3-5.
• Referans20 URL-1. Odeon Türkiye. (2009). “Giresun Eşref Bey Şarkısı”. Odeon Yılları, Türk Halk Müziği Serisi. [Erişim: 16 Temmuz 2024. https://www.youtube.com/watch?v=FTss7x8i8co].
• Referans21 URL-2. (2018). “Zeynep Başkan Eşref Bey Türküsü”. TRT Müzik Memleket Havaları. [Erişim: 18 Temmuz 2024. https://www.youtube.com].
• Referans22 URL-3. (2010). Eşref Bey Ağıtı –Giresun Üstünde– Şefik Oral. [Erişim: 18 Temmuz 2024. https://www.youtube.com/watch?v=Si9essrJUnw].
• Referans23 URL-4. (2024). İbrahim Can- Giresun Üstünde Vapur Bağırıyor. [Erişim: 28 Temmuz 2024. https://www.youtube.com/watch?v=O0Q7hBdih4M].
• Referans24 URL-5. (2021). Selda Bağcan- Giresun Üstünde. [Erişim: 29 Temmuz 2024. https://www.youtube.com/watch?v=5gkR4DwsIC8].
• Referans25 URL-6. (2016). İsmail Hakkı Demircioğlu- Eşref Bey Ağıtı. [Erişim 07 Ağustos 2024. https://www.youtube.com/watch?v=qcS6JL0fxKI]
• Referans26 YAKICI, A. (2013). Halk Şiirinde Türkü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Referans27 YÖNETKEN, H. B. (1963). “Acı Bir Ölüm: Sarısözen’i Kaybettik”. Türk Folklor Araştırmaları. 8, (163), 2979-2981.
• Referans28 YÖNETKEN, H. B. (1991). Derleme Notları-II. İstanbul: Orkestra Yayınları.
• Referans29 YÖNETKEN, H. B. (2006). Derleme Notları-I. Ankara: Sun Yayınevi.
• Referans30 YÜKSEL, A. (2023). “Kemençe Sanatkârı Piçoğlu Osman”. Giresun Gündem Gazetesi. [Erişim: 26 Ağustos 2024. https://www.giresungundem.com/kemence-sanatkari-picoglu-osman/].
• Referans31 YÜKSEL, İ. (2015). “Eşref Bey Türküsünün Hikâyesini Biliyor Muydunuz?”. Giresunblog. [Erişim: 18 Temmuz 2024. https://giresunblog.com/eşref-bey-türküsünün-hikayesini-biliyor-muydunuz-b71f841fa431].