BALKAN HALK KÜLTÜRÜYLE İLGİLİ YAPILMIŞ ÇALIŞMALAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 1444 - 1466, 27.12.2024

Berrin Sarıtunç

https://doi.org/10.55666/folklor.1551778

Öz

Balkanlar, tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin ve kültürlerin kesişim noktası olmuştur. Zengin kültürel mozaik bölgenin iç dinamikleri ve dış etkenler nedeniyle sürekli bir değişim ve dönüşüm içinde kalmıştır. Bu bağlamda, Balkan halk kültürünü anlamak ve bu kültürün tarihsel süreçler içindeki evrimini incelemek, kültürel mirası koruma ve kültürel sürekliliği sağlama açısından önem arz etmektedir. Bu çalışma, Balkan halk kültürü üzerine yapılmış akademik çalışmaları derinlemesine ele alan bir literatür taramasıdır. İncelenen çalışmalar, özellikle Yugoslavya'nın parçalanması ve bu sürecin kültürel etkileri ile geçiş dönemi, Osmanlı imparatorluğu ve Balkanların etkileşimi üzerinde yoğunlaşmaktadır. Yugoslavya'nın siyasi ve sosyal değişimleri, Balkan halk kültürünün dönüşümünü ve bu süreçte ortaya çıkan geçiş dönemi özelliklerini şekillendirmiştir. Bibliyografyalar, genel anlamda ve geniş çaplı hazırlanabileceği gibi belirli veya sınırlı bir alanda da hazırlanabilirler. Bibliyografya hazırlamaktaki amaç o konularda çalışma yapacak olan araştırmacıların işini kolaylaştırmak ve o alana dair bir literatür taraması yapmak isteyenler için ana başvuru kaynakları oluşturmaktır. Bu çalışmada Balkanlar ile ilgili yapılmış akademik çalışmaların listelenmesi amaçlanmıştır. Bunun için internet ortamında erişime açık dergi, tez ve kitaplar Balkanlar, folklor, kültür anahtar sözcükleriyle taranmış ve ulaşılan kaynaklar derlenmiştir. Araştırmaların amacına uygun olanlar çalışma içerisinde özetlenmiştir. Bu literatür taraması, söz konusu çalışmaların kapsamını ve bulgularını özetleyerek Balkan halk kültürünün çeşitli yönlerinin anlaşılmasına ve bölgesel kültürel dinamiklerin değerlendirilmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışma, Balkanlar’ın kültürel zenginliğini ve tarihsel değişimini daha iyi kavrayabilmek, kültürel mirası korumak ve bölgenin toplumsal hafızasını sürdürmek açısından büyük bir gerekliliği ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, bu çalışma Balkanlar’ın kültürel zenginliğini, Osmanlı ve Yugoslavya sonrası toplumsal değişimlerini anlamak için geniş bir perspektif sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

balkanlar, kültür, halkbilimi, folklor, kültürel miras

Kaynakça

• ARETOV, N. (2017). Evolution and Competition of The Myths of Origin: Bulgarian And Balkan Aspects. Литературна мисъл, 60(2), 20-35.
• AY, A. (1993). Makedonya'da Türk Halk Edebiyatı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Edebiyatı
• AYDOS, S. (2017). Popüler Kültür ve Ulusal Kimlik: “Muhteşem Yüzyıl” İzleyicisi Olan Bosna-Hersek'teki Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Çalışma, Dizi-Uluslararası TV Dizi Anlatıları Dergisi, 3 (2), 63-75.
• BA, S. K. (2012). Community Through Advertising: Folklore İn Slovene Advertisements, International Journal of Technology, Knowledge and Society, 8(2), 7.
• BAL AÇIKGÖZ, K. (2015). Bulgaristan'ın Şumnu İlinde Çıkarılan Mozaik Dergisinin Türkçe Eğitimi ve Kültür Aktarımı Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• BATAKOVİC DUSAN, T. (2015). Christian Heritage of Kosovo and Metohija. Historical and Spiritual Heartland of Serbian People, Chief contributing editor Dušan T. Bataković, Los Angeles: Sebastian Press & Belgrade: Institute for Balkan Studies, 1007.
• BEARD, D., ve RASMUSSEN, L. (2020). Made in Yugoslavia. Studies in Popular Music. New York: Routledge. 1-286.
• BİNGÖL, B. (2013). Makedonya Türklerinin Türküleri Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı, 1-309.
• BLAMBERGER, G., GÖRNER, R., SAFRANSKİ, R., ASHTON, R., HEİDELBERGER-LEONARD, I., KAKAR, S., ... & BÖHME, H. (2020). “Biography–A Play?” Poetologische Experimente mit einer Gattung ohne Poetik, Vol: 47.
• BOZANİCH, S. (2013). Masculinity and Mobilised Folklore: The Image of the Hajduk in the Creation of the Modern Serbian Warrior, Bachelor of Arts, University of British Columbia, 1-102.
• BROWN, K. (1998). Burek, Da! Sociality, Context and Idıom In Macedonia and Beyond, Everyday Life İn Balkans, Indıana Universıty Press, 52-88.
• BUCHANAN, D. A. (2000). “Bartók's Bulgaria: Folk Music Collecting and Balkan Social History”. International Journal of Musicology, 55-91.
• BUCHANAN, D. A. (Ed.). (2007). Balkan Popular Culture and The Ottoman Ecumene: Music, İmage and Regional Political Discourse, Scarecrow Press, 3-57.
• CERİBAŠİĆ, N. (1998). Heritage of the Second World War in Croatia: Identity Imposed upon and by Music, Music, Politics, and War: Views from Croatia, 109-130.
• ČVORO, U. (2016). Turbo-Folk Music and Cultural Representations of National İdentity İn Former Yugoslavia, Routledge, 1-224.
• ÇAĞLAYAN, E. (2014). Üsküp Türklerinde Çocuk Oyunları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• DESTANOV, E. (2016). Doğu Makedonya Sözlü Geleneğinde Masallar Üzerine Bir İnceleme, Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• DİZDAREVİĆ, S. (2013). “Bosna Hersek'te İslam Kültür ve Edebiyatının Gelişmesinde Mevlevilik'in Önemi”, Znakovi vremena-Časopis za filozofiju, religiju, znanost i društvenu praksu, (60), 257-272.
• DOJA, A. (2015). “From The Native Point of View: An İnsider/Outsider Perspective on Folkloric Archaism and Modern Anthropology in Albania”, History of the Human Sciences, 28(4), 44-75.
• DOTLİĆ, D., & ŠEŠİĆ, M. D. (2008). Greek Cultural Presence In Belgrade. Experıences From The Near Past And Perspectıves For The Future, Doctoral dissertation University of Arts in Belgrade. Center for Interdisciplinary studies, Université Lumière Lyon 2, Faculté d’Anthropologie et de Sociologie, 1-104.
• DUMNIC, Vılotıjevıc, M. (2019). “The Relation of Music Archiving and Intangible Cultural Heritage in Serbia”, Musicologist, 3(2), 165-177.
• DUMNİĆ, M. (2018). Mihailo Petrović Alas and Music. Mihailo Petrović Alas: The Founding Father of the Serbian School of Mathematics, Belgrade,113-118.
• DUSHİ, A. (2019). “Towards the Paths of Developing a Discipline: Albanian Folkloristics in Kosovo”, Studia Ethnologica Pragensia, (2), 9-23.
• EKİNCİ, K. (2007). Bursa'da Yaşayan Mamuşa Türklerinin Halk Kültürü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Sakarya Üniversitesi, 1-165.
• ERCAN, E. H. (2006). Makedonyada Adak ve Ziyaret Yerleri, Ege Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1-211.
• EROĞLU, E. ve KÖKTAN, Y. (2022). “Kosova’nın Prizren ve Gilan Şehirlerinde Yaşayan Türklerin Halk Kültüründe Evlenme”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, sayı.29, 101-115.
• YAĞCI, G. (2016). Kosova’da Yayımlanan İmza Dergisi’nin Halk Bilimi Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 1-136.
• HADŽİMUHAMEDOVİĆ, A. (2013). “Arhitektura etnosimulacruma i turbofolk potkultura: supstituiranje bosanskog kulturnog naslijeđa krivotvorinama”. Godišnjak Bošnjačke zajednice kulture, Preporod, (1), 221-238.
• HAJDARPAŠİĆ, E. (2008). “Out of the ruins of the Ottoman Empire: Reflections on the Ottoman legacy in south-eastern Europe”. Middle Eastern Studies, 44(5), 715-734.
• HERITAGE, S. I. B. (2016). “Humour, Horror And Fıctıon Sımulacra In Bosnıan Herıtage Amra Hadžımuhamedovıû1”. The Importance of Place: Values and Building Practices in the Historic Urban Landscape, 67.
• HUKİÇ, E. (2017). Boşnak Baladlarında Türk Halk Kültürü Unsurları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Edebiyatı, 1-120.
• HUSİC, A. (2017). Bosna Hersek Seona Köyü'nün Halk Edebiyatı ve Folklor Ürünlerinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1-168.
• IVANOVA, R. (1999). Once More About the Kosovo Epos and its Utilisation, LIT Verlag, 181-195.
• İBRAHİM, N. (1997). Vrapçişte ve Çevresi Türk Ağzı (Makedonya), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi, Ankara.
• JONCESKİ, S. (2023). “Remembering Yugoslavia: Depictions of Trauma”, Cultural Memory, and Transnationalism in Three Post-Yugoslav Novels, 1-65.
• JURİĆ, D. (2020). “Çanlardaki Müjdeciler: Koronavirüs Pandemisi Sırasında Batı Balkan Ozanlarından Umut Mesajları”, Folklorıca-Slav, Doğu Avrupa ve Avrasya Folklor Derneği Dergisi, 85-117.
• PERKOLA, K. (2022). “The Begınnıngs Of Research In Ethnomusıcology And Hıstorıcal Musıcology In Kosovo: Background”, Research And Maın Publıcatıons Research ın Ethnomusıcology In Kosovo, 129-143.
• KADERLİ, Z. (2006). “Deliorman Türk Sözel Kültüründe Müzik Geleneği”, Türkbilig, (11), 118-148.
• KADRİU, L. (2018). “The Transnational Family. Between Preserving the Old and Acquiring a New Way of Life”, Ethnologia Balkanica, (21), 173-193.
• KADRİU, L., ve GEGA-MUSA, L. (2023). “Arbëresh songs on Scanderbeg as an Expression of Collective Memory, Longing, and Belonging”, Studıa Ethnologıca Pragensıa.
• KARASU, A. (2014). Tarihsel Süreç İçinde Balkan Dillerinin Türk Dili ve Kültürüyle İlişkisi (Sırpça-Makedonca-Bulgarca), Yayımlanmamış Doktora Tezi Kocaeli Üniversitesi, 1-700.
• KAY, C., SALYS, R., MİKHAİLOVA, T., OSTERMAN, L., & RODD, L. (2014). “Contemporary Russian-Serbian Relations, Association for Slavic, East European, & Eurasian Studies”, Washington
• KADRİU, L. (2018). “Is Flıja Just A Food? Tradıtıonal Food As An ‘Icon’of Cultural Identıty”, Cultural Heritage in Migration, 450.
• LAJÇI, D., KUQI, B., & KARJAGDIU, L. (2021). “Kosova'da Turizmi Geliştirme İşlevinde Rugova Bölgesinin Kültürel ve Kimlik Değerleri”, Çevre Yönetimi ve Turizm Dergisi, 12 (3), 831-845.
• LEKA, S. (2016). “Some Theses on the Presence of the Sea and Maritime Culture in the Historical and Collective Memory in Albanian Popular Culture and Authorial Writing. Anglıstıcum”. Journal of the Association-Institute for English Language and American Studies, 5(4), 17-30.
• LUCİ, N. (2014). Seeking Independence: Making Nation, Memory, and Manhood in Kosova Doctoral dissertation Michigan of Unıversity, 1-295.
• LUGAR, P. B. (2005). History and effects of the Kosovo Polje mythology, Doctoral dissertation, Fort Leavenworth, KS: US Army Command and General Staff College, 1-112.
• MALİNOV, Z. (2018). “The Influence of Serbian Ethnological Scientific Thought on the Development of Macedonian Ethnology”, Етнографски институт САНУ, 2018, 101-116.
• MANERS, L. D. (1995). The social lives of dances in Bosnia and Herzegovina: cultural performance and the anthropology of aesthetic phenomena. University of California, Los Angeles, 1-24
• MHLONGO, Z. (2013). 'Hopa!': exploring Balkanology in South African popular culture, Doctoral dissertation Wits University, 1-99.
• MUJADŽEVİĆ, D. (2021). “Ottoman History and the Islamic-Ottoman Cultural Legacy in Bosnia in the First Edition of the Encyclopaedia of Yugoslavia (1950–1971)”, Journal of Muslims in Europe, 11(2), 240-262.
• MUKHERJEE, S., & ROY, M. (2022). “Feuding with modernity: Portrayal of gjakmarra or blood vengeance in Albanian popular culture”, Journal of European Popular Culture, 13(2), 103-116.
• MURSİC, R. (2000). The Yugoslav dark side of humanity: A view from a Slovene blind spot. Neighbors at war: Anthropological perspectives on Yugoslav ethnicity, culture, and history, The Pennsylvanıa State Unıversıty Press, 56-77.
• MUSLİU, A. (2021). Defending the Boundaries: Understanding Identity and the Interpretation of the Events in the Vilayet of Kosova Between 1877-1880 Through Folk Music, Yayımlanmamış Doktora Tezi Marmara Üniversitesi
• NAZIM, İ. (1998). Vrapçişte ve Çevresi Türk Ağızlarının Bazı Özellikleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi
• NENİĆ, I. (2013). “Discrete Cases: Female Traditional Music Players in Serbia”, New Sound-International Journal of Music, (41), 87-97.
• MALTA MUHAXHERİ, N. (2017). “Türkiye’deki Halk Bilimi Araştırmalarında Kosova Türk Halk Kültürünün Yeri”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(13), 110-128.
• OSTERMAN, L. O. (2019). “Enacting Pomak Belonging: Wedding Performance and Social Media in Post-Socialist Bulgaria”, Anthropology. Journal for Socio-Cultural Anthropology, 6, 104-130.
• PALAMAN, N. (2005). Sakarya'da Yaşayan Bulgaristan Türklerinde Geçiş Dönemleri (Doğum-evlenme-ölüm), Yayımlanmamış Sakarya Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
• PETERS, K. A. (2005). “Contemplating music and the boundaries of identity: Attitudes and opinions regarding the effect of Ottoman Turkish contact on Bulgarian and Macedonian folk musics”, FOLKLORICA-Journal of the Slavic, East European, and Eurasian Folklore Association, 10(2).
• PETRESKA, V. (2017). “Deaf Wedding”: The Time in the Beliefs and Ritual Practices of the Female Folk Healers/Wizards. Гласник Етнографског института САНУ, 65(2), 371-385.
• PETROVİC, I. (2016). “On Finding Homer: The Impact of Homeric Scholarship on the Perception of South Slavic Οral Traditional Poetry”, Homeric Receptions Across Generic and Cultural Contexts, 37, 315.
• PETTAN, S. (2003). Male, Female and Beyond in the Culture and music of Roma in Kosovo. Music and Gender: Perspectives from the Mediterranean, The University of Chiago Press, 287-305.
• PROŠİÜ-DVORNİÜ, M. (2008). “Serbian Village Culture: The Meeting Point of American Anthropology and Serbian Ethnology”. Studying Peoples in the People's Democracies: Socialist Era Anthropology in South-east Europe. II, 2, 353.
• RADULOVİĆ, N. (2023). “Voıces Of The People In Letters. The Romantıc Concept Of Folklore As Cultural Transfer Europe-Serbıa/Serbıa-Euro”, Cultural Transfer Europe-Serbıa: Methodological Issues and Challenges, 145.
• RİCE, T. (2017). Macedonia, In The Garland Encyclopedia of World Music Routledge, 972-985.
• RİNGHEİSER, A. (2018). Narrative and Nationhood: The Battle of Kosovo, Doctoral dissertation, Boston College. College of Arts and Sciences.
• SANSOM, JA (1999). Tartışmalı özgünlük, kimlik ve Anastenaria/Jane A. Sansom'un performansı, Doktora thesis Adelaide Unıversity, 320-376.
• SAMSON, J. (2013). Music in the Balkans (Vol. 8). Brill press.
• ŠENTEVSKA, I. (2014). “Turbo-Folk as the agent of empire: on discourses of identity and difference in popular culture”, Journal of Narrative Theory, 44(3), 413-441.
• SHEHU F. (2017). Arnavutluk Guri-Bardhe Köyü Halk Edebiyatı ve Folklor Ürünlerinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Uludağ Üniversitesi 1-237
• SHEHU, F. (2011). “The İnfluence of Islam on Albanian Culture”. Journal of Islam in Asia (E-ISSN 2289-8077), 8, 389-408.
• SLAVESKİ, S., ve POPOVSKA, B. (2016). “Culture as a resource in nation-building: the case of Macedonia”. European Quarterly of Political Attitudes and Mentalities, 5(2), 46-55.
• SOLLİE, S. T. (2012). Remembrance of the Ottoman Heritage in Serbia: A Field Study at the Ethnographic Museum in Belgrade, Master Thesis Uppsala Univesrsity The Department of Peace and Conflict Studies, 1-81.
• STİPERSKİ, Z., ve EJUPİ, A. (2024). “Tracing the development of Kosovar and Albanian identities using urban toponyms”. Southeast European and Black Sea Studies, 24(3), 537-557.
• SUGARMAN, J. (2017). “Examining provisions related to consent in the revised common rule”. The American Journal of Bioethics, 17(7), 22-26.
• SULEYMAN, E. (2016). Albanian and western national identity discourse in post-war Kosovo. Master Thesis American University, 1-24.
• SVETİEVA, A. (2004). “Interview with Mr. Damjan Iskrenov and Mr. Shikir Bujukov from the Village of Kochan–Pomaks from Chech, Western Rodop Mountain”. EthnoAnthropoZoom/ЕтноАнтропоЗум, (4), 212-225.
• UZELLİ, G. (1990). Bulgaristan Türklerinde Gelenek, Görenek ve Giyim Kuşam, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• WALKER, A. M. From Guslars to Garašanin: Comparing the Influence of Oral Folk Literature on Croatian and Serbian National Movements from 1830 to 1865, Chiago Journal of History.
• VELİMİROVİĆ, D. (2008). “Region, Identity and Cultural Production: Yugoslav Fashion in the» National Style”, Ethnologia Balkanica, (12), 59-77.
• VELJACİC, S. (1966). Sırp-Hırvat Diline Girmiş Olan Türk Maddi Kültür Unsurları, Yayımlanmamış Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• VREKALİĆ, A. (2018). “The Dravsko proljeće Folklore Festival in Sopje”, Narodna umjetnost-Hrvatski časopis za etnologiju i folkloristiku, 55(1), 39-65.
• XHAFERİ, G., FARİZİ, A., ve BAHİTİ, R. (2018). “Teacher'attitudes towards e-learning in higher education in Macedonia Case study: University of Tetovo”. European Journal of Electrical Engineering and Computer Science, 2(5).
• XHANARI, L., ve SATKA, K. (2014). “Chronological Overview of Islamic Vocabulary in the Dictionaries of Albanian Language”. Educational and Social Research, 77.
• KÖKTAN, Y. (2020). “Kosova- Gilan Türk Halk Kültüründe Doğum”, Türük: International Language Literature & Folklore Researches Journal, Uluslararası Dil Edebiyat Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Vol 8, Issue 21, 114.
• ZAKİĆ, M. ve RANKOVİĆ S. (2017). “Current Musıc And Dance Practıce Of Central Kosovo And Metohıja: Transformatıons Sınce The 1990s”, International Journal of Music, Belgrade, 35-51.
• ZDERO, J. (2008). Serb, Bosnian, and Yugoslav: The Bosnian Serb Intellectuals on the Road Towards a Multi-ethnic Identity, 1878-1914, Doktora thesis Western University
• ZDRAVKOVA DJEPAROSKA, S. (2020). “Macedonian Cultural Plurality at the Crossroads of the Balkans: Drama, Music and Dance”, In Arts, 85.
• ZEMON, R. (2010). “History of Ashkali Identity”, Strasbourg, France: Interculturalism and The Bologna Process, 1-4.
• ZİRRA, I. (2011). “A Balkan Mıllenarıan Hobby-Horse Of Tales”. University of Bucharest Review. Literary and Cultural Studies Series, (02), 49-55.