TIFLÎ’NİN HİKÂYET’İNE CİNSELLİK ETİĞİ BAĞLAMINDA RETROSPEKTİF BİR BAKIŞ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 175 - 185, 24.03.2025

Semih Binici , Derya Özcan Güler

https://doi.org/10.55666/folklor.1637956

Öz

Felsefenin bir alt dalı olan etik, hayatı doğru şekilde yaşamaya ilişkin çalışmaları ve bu bağlamda geliştirilmiş fikirleri inceleyen bir disiplin dalıdır. Günümüzde pek çok yeni sorun ve gelişme, etik perspektiflere olan gereksinimleri artırmıştır. Gereksinimler sonucunda uygulamalı etik alanları oluşmuştur. Bu uygulamalı etik alanlarından biri de cinsellik etiğidir. Cinsellik etiği, akademik ve disiplinler arası kazanımlar elde edilebilecek bir alandır ve ahlaki çatışmaları azaltabilecek olması yönüyle araştırmacılara farklı bakış açıları sunmaktadır. Cinselliğin etik bir zeminde yaşanması salt bireysel mutluluğu değil, aynı zamanda toplumsal huzuru ve hem biyolojik hem psikolojik anlamda sağlıklı ilişkilerin kurulmasını da desteklemektedir. Tıflî hikâyeleri; geleneksel halk hikâyelerine göre marjinal karakterler barındıran, toplumsal normların, etik değerlerin ve cinsellik gibi mahrem konuların ele alınışında, bu hikâyelere nazaran farklı yaklaşımları bulunan realist halk hikâyeleridir. Sözgelimi klasik halk hikâyelerinde cinsellik; çeşitli zorlukların ardından vuslatın sonunda yaşanılan bir eylemken, Tıflî hikâyelerinde anlatının merkezinde yer alacak kadar yaygındır. Ayrıca cinsellik, klasik halk hikâyelerinde estetik bir üslûpla ifade edilirken Tıflî hikâyelerinde bu ifade biçimleri dahi farklılık göstermektedir. Bu çalışmada edebî etik analizi hakkında teorik bilgiler verildikten sonra cinsellik etiğinin ne olduğu ve cinsel özgürlüğe olan bakış açılarıyla Tıflî hikâyelerinden biri olan Hikâyet (Sansar Mustafa), cinsellik etiği bağlamında analiz edilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda cinselliği yaşama şekilleriyle ilgili, kadın ve erkeklerin farklı etik standartlara tâbî tutulduğu görülmüştür. Kadınların, normun kabul etmediği cinsel eylemlere çoğu zaman ekonomik gerekçelerle, erkeklerin ise hazcı bir bakış açısıyla yöneldiği tespit edilmiştir. Her ne sebeple olursa olsun yine de bu eylemler ahlaki normun dışında kaldığının bilincinde ve gizlilik içerisinde yürütülmektedir. Aynı zamanda metinde bu tür faaliyetlerde bulunan kadınların o dönemdeki sayılarının fazlalığı vurgulanmaktadır. Buna bağlı olarak çalışmamızda bu durumun sebepleri tartışılmıştır. Çalışmanın amacı, tek bir hikâyeden yola çıkarak toplumsal ahlaki anlayışla ilgili genellemeler yapmaktan ziyade “Hikâyet” metnine dönemin zihniyetinin nasıl yansıtıldığını ve dönüştüğünü cinsellik etiği bağlamında incelemektir keza farklı yönelimlerle metinde yer alan cinsellik anlayışı, metnin sonunda bir kriz çözümü yöntemi olarak heteronormatif bir yapıya dönüştürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tıflî hikâyeleri, Hikâyet (Sansar Mustafa), realist halk hikâyesi, edebî etik analizi, cinsellik etiği.

Kaynakça

• BARROSO, C. (2010). “Sex and Romantic Love: Connects and Disconnects”, Routledge Handbook of Sexuality, Health and Rights. Routledge, London.
• BAUMEISTER, R. F., & TWENGE, J. M. (2002). Cultural suppression of female sexuality. Review of General Psychology, 6(2), 166–203.
• BERMAN, M. (1994). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BILAN, R. P. (1976). The Basic Concepts and Criteria of F. R. Leavis’s Novel Criticism. NOVEL: A Forum on Fiction, 9(3), 197–216.
• CEVİZCİ, A. (2016). Uygulamalı Etik, İstanbul: Say Yayınları.
• ÇABUK, F. (2020). Osmanlı’nın İstenmeyen Kadınları “Fahişeler”: Toplum, Devlet ve Fahişeler (1811-1919). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(23), 133-152.
• DOĞAN, C. (2018). Dersaadet’te Fuhuş: Mekânlar, Aktörler ve Söylemler. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ECO, U. (2023). Yorum ve Aşırı Yorum. çev. Kemal Atakay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• FOUCAULT, M. (1978). The History of Sexuality, vol. 1, An Introduction, trans. Robert Hurley, New York: Pantheon Books.
• FOUCAULT, M. (2007). Cinselliğin Tarihi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GREGORY, M. W. (1998). Ethical Criticism: What It Is and Why It Matters. Style, 32(2), 194–220.
• GRISKEVICIUS, V vd. (2011). Environmental contingency in life history strategies: The influence of mortality and socioeconomic status on reproductive timing. Journal of Personality and Social Psychology, 100(2), 241–254.
• GÜZEL, F. (2022). Edebi Etik Analizine İlişkin Bir Uygulama Teklifi: Karma Analiz Yöntemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 62(2), 1308-1333.
• KAVRUK, H. (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensûr Hikâyeler, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• LAMARTINE, A.D. (1991). Osmanlı Tarihi, çev. Serhat Bayram, C.2, İstanbul: Sabah Yayınları.
• MASLOW, A. H. (1943). A Theory of Human Motivation. Psychological Review, 50, 370-396.
• MOTTIER, V. (2008). Sexuality: a very short introduction. Oxford: New York, Oxford University Press.
• NUSSBAUM, M. C. (1990). Love’s Knowledge: Essays on Philosophy and Literature. New York: Oxford University Press.
• PENKE, L., & ASENDORPF, J. B. (2008). Beyond global sociosexual orientations: A more differentiated look at sociosexuality and its effects on courtship and romantic relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 95(5), 1113–1135.
• SAYERS, D.S. (2013). Tıflî Hikâyeleri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• THIROUX, J.P. (2014). Ethics: Theory and Practice. Boston: Pearson. Edited by Keith W. Krasemann.
• URSTAD, Kristian (2010). Loving Socrates: The Individual and the Ladder of Love in Plato's Symposium. Res Cogitans.
• URL-1: https://sozluk.gov.tr/?ara=a%C5%9F%C3%BCfte Erişim: 12.12.24