ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ SATIR ARASI KUR’AN TERCÜMELERİNDE GEÇEN İBADET TERİMLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 239 - 246, 24.03.2025

Süleyman Aksu

https://doi.org/10.55666/folklor.1642468

Öz

Türkler tarihsel süreçte farklı dinlerin mensubu olmuşlar, 8. yüzyılda İslamiyet’i kabul ederek yeni bir dinle tanışmışlardır. Böylece Kur’an metnini anlamak için tercümesine ihtiyaç duymuşlar ve Karahanlılar döneminde ilk tercüme faaliyetini gerçekleştirmişlerdir. İlk tercümenin yöntemine bakıldığında satır arası tercümeler olduğu görülmektedir. Eski Anadolu Türkçesi satır arası Kur’an tercümeleri, Türkçenin söz varlığı açısından zengin veri kaynaklarıdır. Tercümeler, Arapça karşısında Türkçenin ifade gücünü göstermesi açısından da ayrı bir öneme sahiptirler. Satır altı Kur’an tercümelerinde, Arapça kelimeleri karşılama bakımından Türkçenin ifade gücü görülebilmektedir. Dini terimler, farklı dillerden alınabileceği gibi mevcut dilin bünyesindeki kelimelere yeni anlamlar yükleyerek de gerçekleşir. Bu anlamda Kur’an tercümeleri, dinî söz varlığının oluşumunda öncelikli bir yere sahiptir. Türk dili tarihine bakıldığında özellikle inançla ilgili söz varlığı açısından Eski Anadolu Türkçesi satır arası Kur’an tercümelerinin önemi büyüktür. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniğiyle Eski Anadolu Türkçesi satır arası Kur’an tercümelerinde geçen ibadet adları incelenmiştir. Kur’an’ın Batı Türkçesine tercümeleri incelenmiş, EAT dönemindeki satır arası Kur’an tercümelerinde geçen ibadet adları tespit edilmiştir. Tespit edilen ibadet adlarının kökenleri ve anlamlandırılması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Dili, Eski Anadolu Türkçesi, Satır Arası Kur’an Tercümesi, İbadet

Kaynakça

• Caferoğlu, A. (2015). Türk Dili Tarihi. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2005). Başlangıçtan Günümüze Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdoğan, A. (1938). Kur’an Tercümelerinin Dil Bakımından Değerleri. Vakıflar Dergisi, s:1, Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara, s.47-53.
• Eroğlu, T., & Kılıç, H. (2010). Türk İnançları ve İnanışlar. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi (49).
• İslam Ansiklopedisi. (1996). TDV. İslam Araştırmaları Merkezi Yayınevi.
• Karabacak, E. (1994). An lnter-linear Translation of the Qur'an Into Old Anatolian Turkish= Eski Anadolu Türkçesi Satır-Arası Kur'an Tercümesi: Introduction and Text. I, Sources of Oriental Languages and Literatures 22, Turkish Sources 11, Harvard Univers ity The Department of Near Eastern Languages and Civilizations.
• Korkmaz, Z. (2006). Eski Anadolu Türkçesinin Türk Dili Tarihindeki Yeri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, 52 (2004/ 2), 99-105.
• Korkmaz, Z. (2013). Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, Ş. (1973). 1343 Tarihli Eski Bir Eski Anadolu Türkçesi Metni ve Türk Dili Tarihinde Olga Bolga Sorunu, TDAY-Belleten, s.59-157.
• Türkçe Sözlük, (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ünlü, S. (2007). Kur’an-ı Kerim’in Türkçeye çevirileri ve İlk Türkçe Kur’an Tercümeleri, Dini Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, s. 27, 9-56.
• Yıldırım A, & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 9. Baskı.