Turizm Talebi Belirleyicilerinin Mekansal Perspektiften Değerlendirilmesi: Türkiye İBBS 2 Örneği

Yıl 2015, Sayı: 610, 9 - 20, 01.12.2015

Mehmet Karacuka Necmettin Çelik

Öz

Turizm sektörünün ülke ekonomileri için önemli bir döviz kaynağı oluşturmasının yanı sıra, bünyesinde barındırdığı yüksek sektörel bağlantıları neticesinde etkin bir katma değer ve istihdam unsuru olması, bölge ekonomileri için önemli bir rekabet gücü potansiyeli sağlayarak, bu sektörün özellikle mekansal boyutlardaki belirleyicilerinin saptanmasını gündeme getirmiştir. Bu amaçla, Türkiye örneğinde ve 2001 - 2012 yılları dahilinde, 26 adet düzey 2 bölgesinin dikkate alınmasıyla oluşturulan Mekansal Hata - Rastsal Etkiler Panel Modelinin bulguları, turist gönderen ülkelerin gelir düzeyleri ile reel döviz kurunun turizm talebi üzerinde oldukça yüksek; turizm sektörüne yönelik kamusal nitelikli sabit sermaye yatırımların ise düşük olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü etkilerinin olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, Türkiye'nin özellikle Güney Doğu Anadolu bölgesinde yaklaşık 30 yıldır süregelen terörist faaliyetlerin de Türkiye'ye yönelik turizm talebi üzerinde herhangi bir saptırıcı etkisinin olmadığına ve turizm sektörünün önemli derecede kümelenme gösterdiğine yönelik diğer bulgular da dikkate değerdir

Anahtar Kelimeler

turizm talebi, mekânsal hata, panel, NUTS 2

Evaluation of Indicators of Tourism Demand from a Spatial Perspective: The Case of Turkey (NUTS 2)

Öz

Tourism sector is an important source of added value and employment because of the considerable sectoral linkages embedded in this sector as well as a crucial generator of foreign exchange for the national economy. The fact that this sector provides a significant competitive potential fort he economic regions in addition to these benefits, has brought in our agenda the determination of its indicators in a spatial dimension. To this end, we have used Turkish data for the period 2001- 2012 (26 levels and 2 regions) and considered the findings of the Spatial Error-Random Effects Panel model. We have found that the real exchange rate and the income level of the country of origin of the tourists have a considerable impact on the tourism demand and even though the impact of the quality of public fixed capital investments in the tourism sector is low, it is statistically significant and positive. A particularly noteworthy evidence is that the ongoing terrorist activities in the South East Anatolia for nearly 30 years do not have a detrimental impact on tourism demand. The tourism sector shows significant clustering

Anahtar Kelimeler

tourism demand, spatial error, panel, NUTS 2

Kaynakça

• AKTAŞ, C. (2005). Türkiye'nin Turizm Gelirini Etkileyen
• Değişkenler İçin En Uygun Regresyon Denkleminin Belirlen- mesi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2): 163-174. ALY, H. Y. ve STRAZICICH, M. C. (2000). Terrorism and Tour- ism: Is The Impact Permanent or Transitory?: Time Series
• Evedince From Some MENA Countries, Ohio State University. ALTAY, H., EKİNCİ, A. ve PEÇE, M.A. (2013). Ortadoğu'da
• Terörün Ekonomik Etkileri: Türkiye, Mısır ve Suudi Arabistan Üzerine Bir İnceleme, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (37): 267-287. ANDERSON, H. (2008). Spatial Competition and Farm Tourism
• A Hedonic Pricing Model, American Economics Association Annual Meeting, Orlondo. ANSELIN, L. (1998). Spatial Econometrics: Methods and Mod- els, Kluwer Academic Publishers, Boston Londan.
• DRAKOS, K. ve KUTAN, A.M. (2003). Regional Effects of Ter- rorism on Tourism: Evidence From Three Mediterranean Coun- tries, Journal of Conflict Resolution, 47(5): 621-641.
• EMSEN, Ö.S. ve DEĞER, M.K. (2004). Turizm Üzerine Teröriz- min Etkileri: 1984-2001 Türkiye Deneyimi, Akdeniz İ.İ.B.F. Der- gisi, 4(7): 67-83.
• GAZOPOULOU, H. (2011). Assessing The Impact of Terror- ism on Travel Activity in Grece, Working Papers from Bank of Greece, 127.
• GUJARATI, D.N. VE PORTER, D.C. (2012). Temel Ekonome- tri. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• HALICIOĞLU, F. (2004). An ARDL Model of International Tour- ist Flows to Turkey, Global Business and Economics Review Anthology, 614-624.
• JOHNSTON, J. VE DINARDO, J. (1997). Econometric Meth- ods. Mc-Graw-Hill.
• KAR, M., ZORKİRİŞÇİ E. ve YILDIRIM, M. (2004). Turizmin
• Ekonomiye Katkısı Üzerine Ampirik Bir Değerlendirme, Akden- iz İ.İ.B.F. Dergisi, 4(8): 87-112. KARAGÖZ, M. (2011). The Effect of Terrorism on Tourism: Evi- dence From Turkey, Applied Economics, 43(24): 3349-3354.
• KAYA, A. ve CANLI, B. (2013). Türkiye'ye Yönelik Uluslararası Turizm Talebinin Belirleyenleri: Panel Veri Yaklaşımı, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2): 43-54. LESAGE, J. ve PEACE R. K. (2009). Introduction to Spatial
• Econometrics. CRC Press, New York. PIZAM, A. ve FLEISCHER, A. (2002). Severity vs. Frequency of Acts of Terrorism: Which Has a Larger Impact on Tourism
• Demand?, Journal of Travel Research, 40(3): 337-339. ROCHESTER, L. (2011). Modelling Tourism Demand in the Caribbean An Approach Using Spatial Econometrics, Bank of Jamaica.
• SURUGIU, C., LEITAO, N.C. ve SURUGIU, M.R. (2011). A
• Panel Data Modelling of Internatinal Tourism Demand: Evi- dences for Romania, Economic Research, 24(1): 134-145. THOMPSON, A.S. (2011). Terrorism and Tourism in Developed
• Versus Developing Countries, Tourism Economics, 17(3): 693- YAVAŞ, A. ve AYDOĞDU, Ö. (2004). Küresel Krizleri
• Yönet(eme)mek Turizm ve Terörizm, I. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi. YEŞİLTAŞ, M., ÖZTÜRK, İ. ve TÜRKMEN, F. (2008). Terör
• Faaliyetlerinin Turizm Sektörüne Etkilerinin Çözüm Önerileri Perspektifinde Değerlendirilmesi, AKU Sosyal Bilimler Dergisi, (1): 175-189. WTTC. (2013). Benchmarking Travel & Tourism Global Sum- mary: How Does Travel and Tourism Compare to Other Sec- tors?, http://www.wttc.org