İşgörenlerin Örgütsel Bağlılık, İşten Ayrılma Niyeti, İş Stresi ve İş Tatmininin Örgütsel Performans Üzerindeki Etkisi: Enerji Sektöründe Bir Araştırma

Yıl 2015, Sayı: 600, 59 - 71, 01.02.2015

Mustafa Zincirkıran , Gaye Mat Çelik A. Kemal Ceylan Abdurrahim Emhan

Öz

Bu çalışmada, enerji sektöründeki çalışanların örgütsel bağlılık, iş tatmini, iş stresi, işten ayrılma niyetinin performans üzerindeki etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda bir model geliştirilmiş ve modeli test etmek amacıyla enerji sektöründe çalışanlar üzerine bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada örgütsel bağlılık, iş stresi, iş tatmini, işten ayrılma niyeti ve örgütsel performanstan oluşan ölçeklerin yer aldığı anketler kullanılmıştır. Bu anketler Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının Batman Bölge Müdürlüğündeki çalışanlara dağıtılmış olup, analizler için 254 anket kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, örgütsel bağlılık, iş stresi, iş tatmini, işten ayrılma niyeti ve örgütsel performans arasında istatistiki olarak anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Araştırmadaki bir diğer değerlendirmeye göre düşük düzey ücretli işgörenler daha yüksek ücretli işgörenlere göre daha düşük düzeyde iş tatmini bildirmişlerdir

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Bağlılık, İşten Ayrılma Niyeti, İş Stresi, İş Tatmini, Performans, Enerji Sektörü

The Effect of Organizational Commitment, Job Turnover, Job Stress and Job Satisfaction on Organizational Performance: A Case Study on the Energy Sector

Öz

In this study, we would like to analyze the effects of organizational commitment, job satisfaction, job stress, turnover on organizational performance within the energy sector. In this context, a model is developed and a survey is conducted to the employees in the energy sector to test this model. The questionnaire used in the study consists of organizational commitment, job satisfaction, job stress, turnover and organizational performance scales. This questionnaire was distributed to employees of Turkish Petroleum Batman Regional Directorate and 254 of those were used for this analysis. At the end of the study, a statistically significant relationship is found between organizational commitment, job satisfaction, job stress, turnover and organizational performance. According to another result of the study, low paid employees reported lower level of job satisfaction than the higher paid employees

Anahtar Kelimeler

Organizational Commitment, Turnover, Job Stress, Job Satisfaction

Kaynakça

• AĞIRBAŞ, İsmail, ÇELİK, Yusuf ve BÜYÜKKAYIKÇI, Hüseyin; (2005), “Motivasyon Araçları ve İş Tatmini: Sosyal Sigortalar
• Kurumu Başkanlığı Hastane Başhekim Yardımcıları Üzerinde Bir Araştırma”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(3), ss. 326- AKDAĞ, Füsun ve YÜKSEL, Müberra; (2010), “İnsan
• Kaynakları Yönetimi Açısından İşkoliklik Algılanan Stres İlişkisinde Kontrol Odağının Rolü”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1),ss.47-55. AKTAŞ, Aliye Mavili; (2001), “Bir Kamu Kuruluşunun Üst Düzey
• Yöneticilerinin İş Stresi ve Kişilik Özellikleri”, Ankara Üniversi- tesi SBF Dergisi, 56(4), ss. 25-43. AUSTIN, James T. and VILLANOVA Peter; (1992), ‘‘The Cri- terion Problem:1972-1992”. Journal of Applied Psychology, (6), pp. 836-874.
• AVCI, Nilgün ve KÜÇÜKUSTA Deniz; (2009), ‘‘Konaklama
• İşletmelerinde Örgütsel Öğrenme, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Eğilimi Arasındaki İlişki’’,Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 20(1),ss. 33-44. BAKAN, İsmail, BÜYÜKBEŞE, Tuba; (2004),“Örgütsel İletişim
• İle İş Tatmini Unsurları Arasındaki İlişkiler: Akademik Örgütler İçin Bir Alan Araştırması”, Akdeniz İİBF Dergisi, 7,ss. 1-30. BAKIEV, Erlan; (2011). “Determinants of Interpersonal Trust
• Organizational Commitment for Performance within Kyrgyz Na- tional Police”, University of Central Florida, Orlando (Unpub- lished Doctoral Dissertation). BALAY, Refik; (2014). “Yönetici ve Öğretmenlerde Örgütsel
• Bağlılık” Pegem Akademi, Ankara BAYRAM, Levent; (2005). “Yönetimde Yeni Bir Paradigma
• Örgütsel Bağlılık”. Sayıştay Dergisi, Sayı: 59, ss.125-139
• BECKER H.S., Notes on the Concept of Commitment , The American Journal of Sociology, 66 (1): 32-40, 1960.
• BİNGÖL, Dursun.; (2003), ‘‘İnsan Kaynakları Yönetimi’’, Beta
• Yayınları, 5. Baskı. İstanbul. CEYLAN, Adnan ve ULUTÜRK, Yıldırım Hüseyin; (2011),‘‘Rol
• Belirsizliği, Rol Çatışması, İş Tatmini ve Performans Arasındaki İlişkiler’’, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(1), ss. 48-58. CORDERO, Rene; (1990), ‘‘The Measurement of Innovation
• Performance in Firm: An Overview”. Research Policy, 19(2), pp. 185-192. ÇAKAR, Nigar Demircan ve CEYLAN, Adnan; (2011), “İş moti- vasyonunun çalışan bağlılığı ve işten ayrılma eğilimi üzerindeki etkileri”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(1), ss. 52-66.
• ÇEKMECELİOĞLU, Hülya; (2006), “İş Tatmini ve Örgütsel
• İş Stresi ve Örgütsel Sadakatin İş Performansına Etkisi: Sa- vunma Sektöründe Ampirik Bir Çalışma”, Savunma Bilimleri Dergisi, s.8.2: ss.217-245
• DEMİRTAŞ, Özgür ve AKDOĞAN A. Asuman; (2014), “The Ef- fect of Ethical Leadership Behavior on Ethical Climate, Turn- over Intention and Affective Commitment”, Journal of Business Ethics, 121,pp.1-9.
• DİLEK, Hakan; (2005),”Liderlik Tarzlarının ve Adalet Algısının
• Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkilerine Yönelik Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Dok- tora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü. DİKİLİ, Ali ve BAYRAKTAROĞLU, Serkan; (2013), ‘‘Psikolo- jik Sözleşme İle İş Tatmini İlişkisine Yönelik Bir Araştırma’’
• Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(2), ss. 205- DUYGULU, Sergül ve ABAAN, Süheyla; (2007). “Örgütsel
• Bağlılık: Çalışanların Kurumda Kalma ya da Kurumdan Ayrılma Kararının Bir Belirleyicisi”, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2007, 14.2: 061-073.
• EFEOĞLU, İbrahim Efe ve ÖZGEN, Hüseyin; (2013), ‘‘İş Aile
• Yaşam Çatışmasının İş Stresi İş Doyumu Ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma.’’Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2). ERDİL, Oya; KESKİN, Halit; İMAMOĞLU, Salih Zeki ve ERAT, Serhat; (2011,. Yönetim tarzı ve çalışma koşulları, arkadaşlık ortamı ve takdir edilme duygusu ile iş tatmini arasındaki ilişkiler
• Tekstil Sektöründe Bir Uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, (1), 17-26. ERKUŞ, Ahmet ve Mine Afacan FINDIKLI; (2013), ‘‘Psikolojik
• Sermayenin İş Tatmini, İş Performansı Ve İşten Ayrılma Niy- eti Üzerindeki Etkisine Yönelik Bir Araştırma.’’Journal of the School of Business Administration, IstanbulUniversity,42(2), ss. 302-318. FRENCH, John. bR. Jr. and CHAPLAN Robert.D.; (1970)
• ‘‘Psychosocial Factors in Coronary Heart Disease’’, Industrial Medical Surgery, 39, pp. 383-397. GÜL, Hasan; Ercan OKTAY ve GÖKÇE, Hakan; (2008)
• ‘‘İş Tatmini, Stres, Örgütsel Bağlılık, İşten Ayrılma Niy- eti Ve Performans Arasındaki İlişkiler: Sağlık Sektöründe Bir Uygulama’’Akademik Bakış, 15.11. GÜRBÜZ, Sait; (2006), ‘‘Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İle
• Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yöne- lik Bir Araştırma’’ AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2-1), ss.48-75. HWANG, I.S. and KOU, J.H.; (2006), “Effects of Job Satisfac- tion and Perceived Alternative Employment Opportunities on
• Turnover Intention: An Examination of Public Sector Organiza- tions”, Journal of American Academy of Business, Cambridge, (2),pp. 254-255. İMAMOĞLU, Salih Zeki; KESKİN, Halit ve Serhat ERAT; (2004), ‘‘Ücret, Kariyer Ve Yaratıcılık İle İş Tatmini Arasındaki
• İlişkiler: Tekstil Sektöründe Bir Uygulama’’Yönetim ve Ekonomi Celal Bayar Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1), ss.167-176. İŞCAN, (2004),‘‘Çalışanların Örgütsel Bağdaşımlarının Belirleyicileri
• Olarak Örgütsel Bağlılık Ve Örgütsel Adalet Algıları’’, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 59(1), ss.181-201. Atılhan; JUDGE, Timothy A.,Sharon PARKER, Amy E. COLBERT, Daniel HELER, ve Remus ILIES; (2002), “Job Satisfaction: A
• Cross-Cultural Review”, Ed: Anderson, Neil - Ones, Deniz S. Kepir Sinangil, Handan - Viswesvaran, Chockalingam, Hand- book of Industrial, Work & Organizational Psychology, Volume : Organizational Psychology, SAGE Publications, London, ThosandOaks, New Delhi, 2nd Edition, pp.25-52. KAYA, Harun ve ABDİOĞLU, Hasan; (2010), “Çalışanların
• Örgütten Ayrılma Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma”, Amme İdaresi Dergisi, 43 (4): 127-163
• KİTAPÇI, Hakan, Ramazan KAYNAK ve Sultan Süleyman ÖK- TEN; (2013), ‘‘Güçlendirmenin İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niy- etine Etkisi: Kamu ve Özel Sektörde Mukayeseli Bir Araştırma’’
• International Review of Economicsand Management, 1(1), ss. 73. KOO, J.W. and HYUNG J.K.; (2006), “The Factor Affecting
• Job Stress and Psychosocial, Well-Being of Prison Officers”, International Congress Series,1294, pp.175-178.
• KÖMÜRCÜOĞLU, Hüseyin; (2003),‘‘Belirsizlik Ortamında
• İş Tatmini ve İşe Bağlılık’’ İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnşan Kaynakları Dergisi, 5(1). KULA, Seda.; (2011), ‘‘Occupational Stress and Work-Related
• Wellbeing of Turkish National Police (TNP) Members, Doctoral Dissertation’’, Public Affairs in the College of Health and Public Affairs at the University of Central Florida Orlando, Florida (Un- published Doctoral Dissertation) LAZARUS, Richard, S.; (1991), ‘‘Psychological Stress in the Workplace’’, Journal of Social Behavior and Personality, 6, pp.1-13.
• LEBAS, Micheal J.;(1995), ‘‘Performance Measurement and Performance Management’’, International Journal of Produc- tion Economics, 41(9), pp.23-35.
• LUTHANS, Fred; (1992), ‘‘Organizational Behavior’’, 6. Baskı
• McGraw-Hill, Inc., New York. Mc CREARY, Donald.R and Thompson Megan.M; (2006), ‘‘De- velopment of Two Reliable and Valid Measures of Stressors in Policing: The Operational and Organizational Police Stress
• Questionnaires’’. International Journal of Stress Management, (4), pp.494-518. MEYER, John P .and .ALLEN Natalie J.;(1997),‘‘Commitment in theWorkplace: Theory, Research, andApplication’’. Sage
• MOBLEY, William.H.; (1982), ‘‘Employee Turnover: Causes
• Consequences and Control Reading’’. Boston, MA: Addison- Wesley. MOWDAY, Richard, PORTER, Lyman; STEERS, Richard; Warr, Peter; (1982), “Employee-Organization Linkages’’, Aca- demicPress, New York, 1982.
• MRAYYAN, Majd Tawfeeq; (2005), “Nurse Job Satisfaction and Retention: Comparing Public to Private Hospitals in Jordan”
• Journal of Nursing Management, 13, pp.40-50. NYHAN, Ronald. C.; (2000), “Changing the Paradigm-Trustand
• Its Role in Public Sector Organizations”, American Review of Public Administration, 30(1), pp.87-109. ODOM, Randall.Y., BOXX, W.Randy; DUNN Mark.G; (2000)
• “Organizational Cultures, Commitment, Satisfaction and Co- hesion”, Public Productivity and Management Review, 14(2), pp.157-168.
• QUERSTEIN, Vernon; Mc AFFE, R.Bruce. and GLASSMAN, Myron.; (1992), “The Situational Occurences Theory of Job Satisfaction”, Human Relations, 45(8), pp. 859-87
• ONAY, Meltem ve KILCI Sevde; (2011), ‘‘İş Stresi Ve Tükenmişlik Duygusunun İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkileri
• Garsonlar ve Aşçıbaşılar’’,Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), ss. 363-372. ÖZDEVECİOĞLU, Mahmut; (2003a). ‘‘Algılanan Örgütsel
• Destek İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma’’, Dokuz Eylül Üniversites .İ.İ.B.F.Dergisi (2), ss. 113-130.
• ÖZDEVECİOĞLU, Mahmut; (2003b). ‘‘İş Tatmini ve Yaşam Tatmini Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma’’Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF 11. Ulusal Yöne- tim ve Organizasyon Kongresi,ss.693-711.
• ÖZDEVECİOĞLU, Mahmut; BULUT, E.Aziz; TEKÇE, Evren Arı; ÇİRLİ, Yıldız; GEMİCİ, Tevfik; TOZAL, Mahmut ve DOĞAN, Yasemin; (2003c). ‘‘Kadın ve Erkek Yöneticilerin
• Yönetimi Altındaki Personelin Motivasyon, Stres ve İş Tatmini Farklılıklarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma’’. Celal Bayar Üniversitesi, İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 10(2), ss.125- PORTER, L.W. ve F.J. SMİTH.; (1970). ‘‘The Etiology of Or- ganizational Commitment’’, Unpublished Paper, University of
• California, Irvine, CA. POYRAZ, Kemal ve Bülent KAMA; (2008), ‘‘Algılanan İş
• Güvencesinin, İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık Ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(13), pp. 143-164. RUSBULT, Caryl. A.,FARRELL, Dan., ROGERS and MAIN- OUS A.Glen.; (1988),‘‘Impact of Exchange Variables On Exit
• Voice, Loyalty and Neglect: An Integrative Model of Responses to Decline Job Satisfaction’’, Academy of Management Journal, (3), pp.599-627. ROBBİNS, Stephen P.; (1998),‘‘Organizational Behavior: Con- cepts, Controversies, Applications, Eighth Edition (International
• Edition)’’, PrenticeHall-International, New Jersey. SABUNCUOĞLU, Ebru Tolay; (2007), ‘‘Eğitim, Örgütsel Bağlılık ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi’’ Ege
• Akademik Bakış, 7(2), ss.621-636. SAĞLAM, Arı Güler; BAL, Hasan ve BAL Emine Çına; (2010), ‘‘İşe Bağlılığın Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Niy- eti İlişkisindeki Aracılık Etkisi: Yatırım Uzmanları Üzerinde Bir
• Araştırma.’’Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bil- imler Fakültesi Dergisi, 15(3), ss.143-166. SAMAD, Sarminah; (2006), “Predicting Turnover Intentions
• The Case of Malaysian Government Doctors”, The Journal of American Academy of Business, Cambridge, 8(2), pp.113-119. SELYE, Han; (1974). ‘‘Stress Without Disstress’’New York: J.B. Uppencott Com, pp. 26.39.
• SONNENTAG, S. and M. FRESE; (2002). ‘‘Performance
• Concepts and Performance Theory. In S. Sonnentag (Ed.) Psychological Management of Individual Performance’’, John Wiley&Sons, Ltd. SÖYÜK, Selma; (2007), ‘‘Örgütsel Adaletin İş Tatmini Üzer- ine Etkisi ve İstanbul İlindeki Özel Hastanelerde Çalışan
• Hemşirelere Yönelik Bir Çalışma’’Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. SPECTOR, Paul.E.; (1985), “Measurement of Human Ser- vice Staff Satisfaction: Development of the Job Satisfaction
• Survey”, American Journal of CommunityPsychology, 13(6), pp.693-713. ŞAHİN, İsmail; (2010), ‘‘Organizational Social Capital and Per- ceived Performance of Drug Law Enforcement Departments: A
• Case Study of Turkey’’, University of Central Florida, Orlando (Unpublished Doctoral Dissertation). VANDENBERG, Robert.J. and NELSON Jodi Barns; (1999)
• ‘‘Disaggregating The Motives Underlying Turnover İntentions: When Do İntentions Predict Turnover Behavior’’. Human Rela- tions, 52(10), pp.1313-1336.
• VAN Harrison., R.; (1978). ‘‘Person-Environment Fit andJob
• Stress”, C. L.Cooper ve R. Payne (ed.), Stress and Work, Chichester: Wiley. WEISS, Howard. M.; (2002), “Deconstructing Job Satisfaction
• Seperating Evaluations, Beliefs and Affective Experiences”, Human Resource Management Review, 12, pp.173-194. YELBOĞA, Atilla; (2006), ‘‘Kişilik Özellikleri ve İş Performansı
• Arasındaki İlişkinin İncelenmesi’’, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi 8(2),ss.196-211. YILDIZ, Sebahattin, YALAVAÇ, Süleyman ve MEYDAN, Cem Harun,(2013). “Tükenmişliğin İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde
• Örgüte Bağlılığın Aracı Rolü: Türkiye’deki Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Personeli Üzerinde Bir Araştırma”, Akdeniz İİ BF Der- gisi, s. 26, ss. 164-189. YÜCELER, Aydan; (2009), “Örgütsel Bağlılık ve Örgüt İklimi
• İlişkisi: Teorik ve Uygulamalı Bir Çalışma” Selçuk University Social Sciences Institute Journal, 4(3), ss.429-444. YÜKSEL, İhsan; (2011), ‘‘İletişimin İş Tatmini Üzerindeki Etkile- ri: Bir İşletmede Yapılan Görgül Çalışma.’’Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), ss. 291-306.
• YÜRÜR, Senay.; (2008), “Örgütsel Adalet İle İş Tatmini Ve Çalışanların Bireysel Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Analizine
• Yönelik Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), ss.295-312. WALSH James P.,SUSAN J. ASHFORD and THOMAS E. HILL.; (1985), ‘‘Feedback Obstruction: The Influence of the Informa- tion Environment on Employee Turnover Intention’’Human Re- lations,38(1), pp.23-46.