Vergi Mükelleflerinin Suç ve Ceza Algısı: Türkiye Alan Araştırması

Yıl 2014, Sayı: 598, 19 - 43, 01.12.2014

Yaşar Ayyıldız

Öz

Devletin en temel gelir kaynağı vergilerdir. Devletler her geçen yıl artan kamu harcamalarını finanse etmek için daha fazla vergi almaya, vergi tabanını genişletmeye ve vergi kaçağını azaltmaya yönelik tedbirler almaktadır. Vergi mükelleflerinin harcanabilir gelirlerinin azalması sonucunu doğuran ve mükellefler üzerindeki vergi tazyikini arttıran bu durum mükelleflerin tepkisini çekmektedir. Böylece vergiye karşı bir direnç oluşabilmekte ve kimi zaman mükellefler bu yükten kurtulabilmek için yasal olmayan yollara başvurmaktadırlar. Böylece kamu düzenini bozan, eşitlik ilkesini zedeleyen vergi suçları ile karşılaşılabilmektedir. Devletler de vergi uyumunu arttırabilmek ve vergi kayıplarını azaltabilmek için bu tür suçlara karşı muhtelif yaptırımlar uygulamaktadırlar. Çalışma kapsamında; vergi mükelleflerinin vergi suç ve ceza algıları, vergi kaçırmaya bakış açıları ve vergi cezalarının ne ölçüde caydırıcı olduğunun incelenmesi amacıyla Türkiye genelinde ankete dayalı bir alan araştırması ve buna dayalı istatistiki analizler yapılmıştır. Çalışmada; mükelleflerin vergi suçunu toplumun yüz yüze olduğu yaygın ve ciddi bir problem olarak görmelerine rağmen vergi cezalarının kuvvetli bir caydırıcılığa sahip olduğunu düşündükleri ancak denetimlerin yetersiz olduğuna inandıkları bulunan sonuçlar arasındadır

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergi Suçu, Vergi Kabahati, Vergi Cezası, Alan Araştırması

Taxpayers Perception of Tax Crime and Penalties: Turkey Field Research

Öz

Taxes are the main source of revenue for the state. Governments are trying to increase tax rates and collecting more taxes in order to finance public expenditures that are increasing day by day. This situation that results in the reduction of disposable income of taxpayers, may cause the reaction of taxpayers Thus, a resistance to those tax cuts may arise and sometimes taxpayers may seek out some illegal ways to get rid of this burden. In this case, we can be faced with tax crimes disturbing public order and undermining the principle of equality. States can also be forced to take various measures against such crimes in order to increase tax compliance and reduce tax evasion. In this study, we conducted a field study conducted all around Turkey, in order to measure taxpayers’ opinion related to tax crime and penalties, their perceptions about tax evasion and size of deterrence of tax penalties for taxpayers. The results of the study show that although taxpayers in Turkey see tax crimes as a widespread and serious problem that the society faces, tax penalties are believed to be a considerably deterrent but tax audits are believed to be insufficient

Anahtar Kelimeler

Tax, Tax Crime, Tax Fine, Tax Penalty, Field Study

Kaynakça

• ALM, James; Betty R. JACKSON and Michael MCKEE; (1992)
• “Estimating the Determinants of Taxpayer Compliance with Ex- perimental Data”, National Tax Journal, 45(1), pp. 107-114. BAĞDİGEN, Muhlis ve Arzu ERDOĞAN; (2010), “Vergi
• Uygulamaları Karşısında Mükelleflerin Tutum ve Davranışlarının Tespiti: Zonguldak İli Örneği”, Finans, Politik & Ekonomik Yo- rumlar, 47(548), ss. 95-111. BAYKARA, Bekir; (2001), “Vergi Suçuna Teşebbüs 4369 Sayılı
• Kanundan Sonra Da Mümkün Müdür?”, Yaklaşım e-Dergisi, (106). BAYRAKLI, Hasan Hüseyin; N. Tolga SARUÇ ve İsa SAĞBAŞ; (2004), “Vergi Kaçırmayı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Vergi Kaçaklarının Önlenmesi: Anket Çalışmasının Bulguları”
• Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya, Mayıs 2004 ss. 254.
• BECKER, Winfried; Heinz-Jurgen BUCHNER and Simon SLEEKING; ( (1987), “The İmpact of Public Transfer Expendi- tures on Tax Evasion: An Experimental Approach”, Journal of Public Economics, 34, pp. 243-252.
• BİLİCİ, Nurettin; (2013), Vergi Hukuku, Güncelleştirilmiş ve Geliştirilmiş 31. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• BLANK, Joshua D.; (2014), “Collateral Compliance”, University of Pennsylvania Law Review, 162(4), pp. 719-800.
• CLOTFELTER, Charles T.; (1983), “Tax Evasion and Tax
• Rates: An Analysis of Individual Returns”, The Review of Eco- nomics and Statistics, 65(3), pp. 363-373. CRANE, Steven E. and Farrokh NOURZAD; (1990), “Tax
• Rates and Tax Evasion: Evidence From California Amnesty Data”, National Tax Journal, 43(2), pp. 189-199. ÇİÇEK, Hüseyin Güçlü ve Hatice HEREK; (2012), “Türkiye’de
• Vergi Suç Ve Cezalarının Değerlendirilmesi: Antalya İli Örneği”, Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Yıl 2012, Cilt XXXII, Sayı I, ss. 311-342.
• DEMİR, İhsan Cemil; (1999), Mükelleflerin Vergi Karşısındaki
• Davranışları: Afyon İli Anket Çalışması, Afyon Kocatepe Üni- versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyonkarahisar. FEINSTEIN, Jonathan S.; (1991), “An Econometric Analysis of
• Income Tax Evasion and its Detection”, RAND Journal of Eco- nomics, 22(1), pp. 14-35. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI [GİB] (2014), “Mükellef Sayıları
• İstatistikleri”, Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, http:// www.gib.gov.tr/index.php?id=271. 07.07.2014.
• HASSELDINE, John D. and Jan K. BEBBINGTON; (1991)
• “Blending Economic Deterrence and Fiscal Psychology Mod- els in The Design of Responses to Tax Evasion: The New- Zealand Experience”, Journal Of Economic Psychology, 12(2), pp. 299–324. HATİPOĞLU, Mehmet; (2007), Türkiye’de Vergi Suç ve Unsurlarının Algılanması Üzerine Ampirik Bir Çalışma (Uşak
• İli Uygulama Sonuçları), Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon- karahisar. İRTENK, Saffet R.; (1965), Maliye Dersleri, Ticaret Matbaacılık T.A.Ş., İzmir.
• KABAHATLER KANUNU [KK] (2005), T.C. Resmi Gazete, Mükerrer, 30 Mart 2005.
• MACIEJOVSKY, Boris; Erich KIRCHLER and Herbert SCHWARZENBERGER; (2001), Mental Accounting and The Impact of Tax Penalty and Audit Frequency on The Declaration of Income: An Experimental Analysis, Discussion Paper 16
• SFB-373, Germany Humboldt-Univ., Berlin. http://edoc.hu-ber- lin.de/series/sfb-373-papers/2001-16/PDF/16.pdf, 01.09.2014.
• MURPHY, Kristina and Irene HELMER; (2013), “Testing The Importance of Forgiveness for Reducing Repeat Offending”
• Australian & New Zealand Journal of Criminology, 46, pp. 138- MUTER, Naci Birol; Süreyya SAKINÇ ve Kemal ÇELEBİ; (1993), “Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları
• Araştırması”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F Maliye Bölümü Yayınları, Manisa. NAKİP, Mahir; (2013), Pazarlamada Araştırma Teknikleri
• (SPSS Uygulamalı), Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 3. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık. ÖNER, Erdoğan; (2012), Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi
• Güncelleştirilmiş ve Güncellenmiş 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara. ÖZ YALAMA, Gamze ve Erdal GÜMÜŞ; (2013), “Vergi Kaçırma
• Eğilimini Etkileyen Faktörler: Eskişehir’den Bul- gular”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(20), ss. 77-97. ÖZ, Ersan ve Mehmet DELICE; (2014), Türkiye’de Vergi Pro- fili: Denizli Açısından Bir Değerlendirme, Buldan Sempozyumu
• Bildiriler Kitabı, Pamukkale Üniversitesi Buldan Meslek Yük- sekokulu (31.08.2014). ss. 773-782, http://buldansempozyu- mu.pau.edu.tr/. 01.09.2014.
• ÖZBİLEN, Şevki; (2013), Vergi Hukuku, Gazi Kitabevi, Ankara.
• PEHLIVAN, Osman; (2013), Vergi Hukuku: Genel İlkeler ve Türk Vergi Sistemi, Murathan Yayınevi, Trabzon.
• POMMEREHNE, Werner W. and Hannelore WECK- HANNEMANN; (1996), “Tax Rates, Tax Administration and Income Tax Evasion in Switzerland”, Public Choice, 88(1-2), pp. 161-170.
• RICHARDSON, Grand; (2006), “Determinants of Tax Evasion
• A Cross-Country Investigation”, Journal of International Ac- counting Auditing & Taxation, 15(2), pp. 150-169. SARAÇOĞLU, Fatih; (2008), “Anket Sonuçları Çerçevesinde
• Vergi Oranlarının Kaçakçılık Üzerine Etkilerinin Analizi”, Vergi Dünyası Dergisi, 326, ss. 109-120. SAVAŞAN, Fatih ve Hakkı ODABAŞ; (2005), “Türkiye’de Vergi
• Kayıp ve Kaçaklarının Nedenleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Sosyal ve Ekonomik Araşt. Dergisi (S. Ü., İİBF), 5(10), ss.1-28. SNOW, Arthur and Ronald Jr. WARREN; (2005), “Tax Evasion
• Under Random Audits With Uncertain Detection”, Economic Letters, 88, pp. 97-100. ŞENYÜZ, Doğan; Mehmet YÜCE ve Adnan GERÇEK; (2013)
• Vergi Hukuku (Genel Hükümler), 4. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa. TURHAN, Salih; (1979), Vergi Teorisi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• TÜRK CEZA KANUNU [TCK] (2004), T.C. Resmi Gazete, , 12 Aralık 2004.
• TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI (1982), T.C. Resmi Gazete, 17863 Mükr. 09 Kasım 1982.
• ÜLGEN, Celal; (2002). “213 SAYILI VERGİ USUL YASASININ
• MADDESİ ANAYASAYA AYKIRIDIR”, Mevzuat Dergisi, 5 (50). VERGİ USUL KANUNU [VUK] (1961), T.C. Resmi Gazete, 10705, 04 Ocak 1961.
• YILDIZ, Habib; (2011), Vergi Hukuku: Temel Kavramlar, İlkeler ve Kuramlar, 2. Baskı, Ümit Ofset Matbaacılık, Ankara.