1980 Sonrası Dönemde Türkiye’de Uygulanan Ortodoks İstikrar Programları: 24 Ocak ve 5 Nisan Kararları

Yıl 2022, , 1173 - 1193, 14.09.2022

İsmail Engin

https://doi.org/10.25295/fsecon.1100268

Cited By: 1

Öz

İstikrar programları, daha çok ödemeler dengesi sorunlarını aşmak ve yüksek enflasyonun hüküm sürdüğü (hiperenflasyon ya da kronik yüksek enflasyon) ekonomiyi normalleştirmek amacıyla uygulamaya konulur. Ortodoks politikalar, ekonomide ortaya çıkan enflasyon, ödemeler dengesi açığı ve kamu açıklarının kaynağı olarak parasal genişlemeyi, aşırı değerlenmiş kur sistemini ve kamu kesimi kaynak harcama dengesizliğini görmektedir. Ortodoks politikalar, enflasyonu salt parasal bir olgu olarak ele alırken; heterodoks politikalar, enflasyonun kaynağında yapısal bozuklukların ve gelir çekişmesinin yattığına ilişkin inançtan hareketle uygulanmaktadır. Heterodoks istikrar politikalarının fiyat-ücret kontrolleri, bütçe disiplini ve sabit döviz kuru politikası olmak üzere üçayağı bulunmaktadır. Çalışmada, Ortodoks istikrar programı niteliğinde olan 24 Ocak ve 5 Nisan kararları, önceki ve sonraki ekonomik yapı analiz edilerek değerlendirilmiştir. Gerçekleşen sonuçları açısından 1980 uygulaması kamu maliyesi dengelerini bozmak, gelir dağılımını etkinsizleştirmek, ekonomiyi spekülatif yabancı sermaye dalgalanmalarına açık hale getirme pahasına ödemeler dengesi sorununu görece aşabilmiştir. 1994 Kararları ise, krizi bir sapma olarak nitelendirip, ekonominin tekrar faiz kur makası sarmalına döndürülmesi sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortodoks istikrar programları, heterodoks istikrar programları, enflasyon

Orthodox Stabilization Programs Implemented in Turkey After 1980: Decisions of January 24 and April 5

Öz

Stabilization programs are implemented with the aims of becoming the economy -which the high inflation (hyperinflation or chronic high inflation) prevails- normal and exceeding the problems of balance of payments. Orthodox policies see inflation arising in the economy, the deficit in balance of payment and budget deficit as the sources of monetary expansion, overvalued exchange rate and disequilibrim in public sector resource expenditure. Whilst orthodox policies consider inflation as an only monetary phenomenon, heterodox policies are implemented based on the belief that structural defects and income conflict are embedded in the source of inflation. Heterodox stabilization policies have three pillars: price-wage controls, budgetary discipline and fixed Exchange rate policy. In the study, the decisions of January 24 and April 5 which have the quality of stabilization program are evaluated by analyzing previous and latter economic structure. In terms of the results realized, the implementation of 1980 program figüre the problem of balance of payment out relatively at the cost of distorting public finance equilibrium, being income distribution ineffective and becoming the economy open to the speculative foreign capital fluctuations. 1994 decisions provides returning the spiral of interest-exchange rate scissors by evaluating the economic crisis as a deviation.

Anahtar Kelimeler

Orthodox stabilization programs, heterodox stabilization programs, inflation

Kaynakça

• Apak, S. (1993). Türkiye’de ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Ekonomik İstikrar Uygulamaları. İstanbul. Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Atiyas, İ. (1996). Türkiye’de İktisadi Reform Süreci ve Harcamaların Siyasal İktisadı. İktisat, İşletme Finans Dergisi, 11(119), 5-16.
• Aydın, B. (1995). Heterodoks ve Ortodoks İstikrar Programları Üzerine Bir Değerlendirme. Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 19(185), 7-12.
• Boratav, K. (1994). İstikrar ve Yapısal Uyum Politikalarının Bir Bilançosuna Doğru. Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 18(166), 14-26.
• Boratav, Korkut (1996). Ekonomi’ye Soldan Bakış. Ankara: Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayın No: 8.
• DİE (2000). Türkiye Ekonomisi İstatistik ve Yorumlar (Şubat-Mart 2000).
• DPT (2004). Ekonomik ve Sosyal Göstergeler (1950-1998).
• Erçel, G. (1999). 2000 Yılı Enflasyonu Düşürme Programı: Kur ve Para Politikası Uygulaması, 9 Aralık 1999. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• Erçel, G. (1999). Türkiye’de Enflasyon ve Büyüme İlişkisi. İMKB Dergisi, 3(12), 15-30.
• Esen, O. (1993). Hiperenflasyon Korkusu ve İstikrar Programları, Ekonomik Yaklaşım, 4(8), 19-33.
• Frenkel, R. (1987). Heterodoks Theory and Policy. Journal of Development Economics, 27(7), 307-338.
• İyidiker H. & Altıok, M. (1998). 1980 Sonrası İstikrar Politikası Aracı Olarak Maliye Politikası. Türkiye’de Kamu Ekonomisi ve Mali Kriz – XII. Türkiye Maliye Sempozyumu, İstanbul: Maliye Araştırma Merkezi, Yayın No: 83.
• Kazgan, G. (1999). Tanzimat’tan XXI. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Kepenek Y. & Yentürk, N. (2000). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Manisalı, E. (1981). Son Ekonomik Önlemlerin Anlamı. İSO Dergisi, 168, 3-7.
• Özatay, F. (1998). Çoklu Denge. Radikal Gazetesi, 03.11.1998.
• Özmucur, S. (1991). İstikrar Politikaları. İstanbul: Avcıol Matbaası.
• Parasız, İ. (1995). Kriz Ekonomisi. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• TOBB (1994). 5 Nisan Kararlarının İlk Sonuçları ve İlk Üç Ayın Bilançosu. Forum Dergisi, 6-7.
• TOBB (1991). İktisadi Rapor 1990.
• Türel, O. (1984). Ekonomik İstikrar Programlarına Genel Bir Bakış. İlhan TEKELİ vd. (Ed.), Türkiye’de ve Dünyada Yaşanan Ekonomik Bunalım, Ankara: Yurt Yayınları.
• Yeldan, E. (1995). 1994 Krizinin Yapısal Kaynakları. Mülkiyeliler Birliği Dergisi, 19(185), 42-46.