Identification and examination of the factors limiting the fiscal space in Turkey

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 568 - 605, 25.01.2023

Fatin Ş. Bulut Serkan Cura

https://doi.org/10.25295/fsecon.1135686

Öz

Fiscal space is a derivative concept that started to be mentioned in the texts of international organizations during the crisis years of mainstream economic thought. The concept of fiscal space, which has been frequently mentioned in the texts of international organizations since its first use in 2005, has been presented as a policy proposal for developed and developing countries. The crisis of confidence in international institutions brought about by the economic crises after the non-intervational policy years after the oil crisis has been influential in the introduction of the concept of fiscal space into the literature on the axis of the Post Washington Consensus. There is no clarity yet on the definition and use of the fiscal space. There are definitions and uses of heterodox economics that emphasize the ability of countries to create an independent policy space, as well as uses that prioritize debt sustainability in accordance with the ideas of mainstream economics.

Turkey has been under the close supervision and control of international organizations in the transformation years after 1980. In this study, fiscal space constraints in Turkish economy for the period 1990-2020 were examined in the light of the indicators categorized as the Sustainability of Government Debt, State Budget, Balance of Payments and Market Perception. The public crises of the 90s were transferred to the private sector in the 2000s, which resulted in a relative relief in Turkey's public sector indicators. Although Turkey is experiencing an improvement in the general balance of the public sector, it cannot use the fiscal space it has acquired for the purposes of creating the fiscal space, as it is constantly faced with the risk of socialization of existing risks. There are two main sources of the mentioned risks. These are treasury-recognised debt assumption guarantees and private sector external indebtedness.

Anahtar Kelimeler

National Policy Space, Fiscal Space, Fiscal Policy, Turkish Economy.

Türkiye’de Mali Alanı Kısıtlayan Faktörlerin Belirlenmesi ve İncelenmesi

Öz

Mali alan, ana akım iktisadi düşüncenin kriz yıllarında, uluslararası kuruluşların metinlerinde değinilmeye başlanmış olan türeti bir kavramdır. İlk kullanıldığı 2005 yılından bugüne uluslararası kuruluşların metinlerinde sıkça değinilen mali alan kavramı, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için bir politika önerisi olarak sunulmuştur. Petrol krizi sonrasındaki müdahalesizlik yıllarının ardından yaşanan iktisadi krizlerin getirdiği uluslararası kuruluşlara güven bunalımı, mali alan kavramının Post Washington Konsensüsü ekseninde literatüre girmesinde etkili olmuştur. Mali alanın tanımı ve kullanımı konusunda henüz netlik mevcut değildir. Ana akım iktisadın düşüncelerine uygun bir biçimde borç sürdürülebilirliğini önceleyen kullanımları olduğu gibi, heterodoks iktisadın ülkelerin bağımsız politika alanı oluşturabilme yetisine vurgu yapan tanım ve kullanımları da mevcuttur.

Türkiye ekonomisi, 1980’den sonraki dönüşüm yıllarında uluslararası kuruluşların yakın gözetim ve denetimi altında olmuştur. Bu çalışmada, Devlet Borçlarının Sürdürülebilirliği, Devlet Bütçesi, Ödemeler Dengesi ve Piyasa Algısı olarak kategorize edilen göstergeler ışığında, 1990- -2020 dönemi için Türkiye ekonomisinde mali alan kısıtlılığı incelenmiştir. 90’lı yılların kamu krizleri 2000’li yıllarda özel sektöre devredilmiş, bu durum Türkiye’nin kamu kesimi göstergelerinde göreli bir rahatlamayla neticelenmiştir. Türkiye kamu kesimi genel dengesi konusunda iyileşme yaşasa da sürekli olarak var olan risklerin toplumsallaşması riskiyle karşı karşıya olduğundan, elde ettiği mali alanı, mali alanın oluşturulma amaçları için kullanamamaktadır. Sözü edilen risklerin iki ana kaynağı bulunmaktadır. Bunlar, hazine tarafından tanınan borç üstlenim garantileri ve özel sektör dış borçluluğudur.

Anahtar Kelimeler

Maliye Politikası, Ulusal Politika Alanı, Mali Alan, Türkiye Ekonomisi

Kaynakça

• Akçay, Ü. ve Güngen, A. R. (2019). The Making of Turke’s 2018-2019 Economic Crisis. IPE Working Paper, 120/2019.
• Akkaya, Y. ve Gürkaynak, R. S. (2012). Cari Açık, Bütçe Dengesi, Finansal İstikrar ve Para Politikası, İktisat, İşletme ve Finans, 27(315), 93-119.
• Akyüz, Y. (2007). Global Rules and Markets: Constrains Over Policy Autonomy In Developing Countries. Turkish Economic Assosication Discussing Paper, 5.
• Albayrak, O. (2020). Household Consumption, Household Indebtedness, and Inequality in Turkey: A Microeconometric Analysis. Levy Economics Institute of Bard College Working Paper, 954.
• Arın, T. (2011). Türkiye'de Mali Küreselleşme ve Mali Birikim ile Reel Birikimin Birbirinden Kopması. İçinde: A. H. Köse, F. Şenses, E. Yeldan (der), İktisat Üzerine Yazılar 1- Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar - Korkut Boratav'a Armağan, 4.Baskı, , İstanbuL: İletişim Yayınları, 571-612.
• Boratav, K. (2010). Türkiye’nin Cari Açığı, Gümrük Birliği ve Döviz Kurları. İçinde: T Subaşat ve İ H Yetkiner (der), Küresel Kriz Çerçevesinde Türkiye’nin Cari Açık Sorunsalı, Ankara: Efil, 24-32.
• Boratav, K. (2011). Serbest Sermaye Hareketleri ve Kriz-Küçülme Dönemeçleri 1990–2010. İçinde: N İ Ertuğrul ve S Şahinkaya (der), Bilsay Kuruç’a Armağan, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları. 405-435.
• Boratav, K. (2018). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2015. 23. Baskı, Ankara: İmge.
• Canöz, M. C. (2019). Türkiye’de Kamu Özel İşbirliği Modeli: Fırsat Mı? Tehdit Mi?. İçinde: U Emek ve G Küçükkocaoğlu (der), Teoriden Uygulamaya Türkiye’de Kamu Özel İşbirlikleri, Ankara: Siyasal Kitabevi, 57-84.
• Çaşkurlu, E. (2014). Bağımsız Maliye Politikası Uygulama Olanağının Kısıtlanması, Mali Alan Daralması ve Etkileri. İçinde: F Saraçoğlu, E Çaşkurlu, H L Ejder (der), Maliye Yazıları, Ankara: Gazi Kitabevi, 51-72.
• Çaşkurlu, E. (2017). Public Policies in Response to Jobless Growth (Jobless Recovery) Problem: An Evaluation in the Case of Turkey. Turkish Public Administration Annual, 43, 1-40
• Çelen, M. ve Yavuz, E. (2014). Mali Alan Oluşturma Yöntemleri. İçinde: A Kesik T Berksoy M Şahin (der), Mali Alan: Teori – Uygulama, Ankara: Seçkin, 27-56.
• Demir, F. (2004). Failure story: Politics and financial liberalization in Turkey, Revisiting The Revolving Door Hypothesis, World Development, 32(5), 851-869.
• Development Committee (2006). Fiscal Policy for the Growth and Development – An Interim Report. Paper Presented at the Development Committee Meeting, Washington D.C.
• Doorn, R. V., Suri, V., Gooptu, S. (2007). Do Middle-Income Countries Continue to Have the Ability to Deal with Global Financial Crisis?. The World Bank Policy Research, Working Paper, WPS5381.
• Dufour, M. ve Orhangaz, Ö. (2009). A 2000-2001 Financial Crisis In Turkey: A Crisis For Whom?, Review of Political Economy, 21(1), 101-122.
• Emek, U. (2018) Şehir Hastanelerinde Paranın Değeri Yaklaşımı. İçinde: K Pala (der), Türkiye’de Kamu Özel Sektör Ortaklığı: Şehir Hastaneleri, 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 71-98.
• Emek U ve Sevindik İ. (2019). Şehir Hastanelerinde “Yap-Kirala-Devret” Modeli. İçinde: U Emek ve G Küçükkocaoğlu (der), Teoriden Uygulamaya Türkiye’de Kamu Özel İşbirlikleri, Akara: Siyasal Kitabevi, 125-144.
• Erdem, N. (2015). Finansal Birikim Rejimi Altında Türkiye'de Bankacılık. İçinde: H Mıhçı (der), Finansallaşma, Devlet ve Politik İktisat, Ankara: Nota Bene, 147-172.
• Erdem, N. (2019). Azgelişmiş Ülkelerde Borç Açmazı, Mülkiye Dergisi, 43(1), 203-219.
• Gore, C. (2000). The Rise and Fall of the Washington Consensus as a Paradigm for Developing Countries. World Development, 28(5), 789-804.
• Gökten S (2019). Bilanço Dışı Kamu Özel İşbirlikleri Kamu İçin Bir Finansman Tekniği Mi Yoksa Yaratıcı Muhasebe Uygulaması mı?. U Emek ve G Küçükkocaoğlu (der), Teoriden Uygulamaya Türkiye’de Kamu Özel İşbirlikleri, Ankara: Siyasal Kitabevi, 19-36.
• Ghosh A R., Kim J I, Mendoza E G, Osry J D, Qureshi M S (2013). Fiscal Fatigue, Fiscal Space and Debt Sustainability In Advanced Economies. The Economic Journal, 123(556), F4-F30.
• Güngen, A. R. (2021). Borçlandırma Siyaseti Türkiye’de Finansal İçerilme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hausmann, R. ve Panizza, U. (2011). Redemption or Abstinence? Original Sin, Currency Mismatches and Counter Cyclical Policies in the New Millennium. Journal of Globalization and Development, 2(1), 1-33.
• Heller, P. S. (2005). Understanding Fiscal Space. IMF Polciy Discussion Paper, PDP/05/4, Washinton: International Monetary Fund.
• IMF (International Monetary Fund). (2018). 2018 Artıcle Iv Consultatıon—Press Release; Staff Report; And Statement By The Executıve Dırector For Turkey. Washington D.C.: IMF.
• IMF (International Monetary Fund). (2019). 2019 Artıcle Iv Consultatıon—Press Release; Staff Report; And Statement By The Executıve Dırector For Turkey. Washington D.C.: IMF.
• IMF (International Monetary Fund). (2021). 2021 Consultatıon—Press Release; Staff Report; And Statement By The Executıve Dırector For Turkey. Washington D.C.: IMF.
• Karahan, İ. E. (2019). Türkiye’de Kamu-Özel Sektör İşbirliği Projelerinin Bütçe Risklerinin Yönetilmesi. U Emek ve G Küçükkocaoğlu (der), Teoriden Uygulamaya Türkiye’de Kamu Özel İşbirlikleri, Ankara: Siyasal Kitabevi, 211-229.
• Kayalıdere, G. (2011). Türkiye'nin Maliye Politikalarının Bütçe Kısıtı Teorisi Açısından Sürdürülebilirliği: VAR Analizi. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları,55, 35-60.
• Köse, M. A., Kurlat, S., Ohnsorge, F., Sugawara, N. (2017). A Cross-Country Database of Fiscal Space. Wold Bank Policy Research Working Paper, No: 8157.
• Köse, M. A., Ohnsorge, F., Sugawara, N. (2018). Fiscal Space: Concept, Measurement, and Policy Implications. Word Bank Research & Policy Briefs Paper, No: 132195.
• Marois, T. (2012). States, Banks and Crisis Emerging Finance Capitalism in Mexico and Turkey. Cheltenham: Edward Elgar.
• McNally, D. (2009). From Financial Crisis to World-Slump: Accumulation, Financialisation, and the Global Slowdown. Historical Materialism, 17, 35-83.
• Mayer, J. (2009). Policy Space: What, for What, and Where?. Development Policy Review, 27(4), 373-395.
• Mullard, M. (2012). The Credit Rating Agencies and Their Contribution to the Financial Crisis. The Political Quarterly, 83(1), 77-95.
• UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development). (2019). Trade and Development Report 2019, Financing A Global Green New Deal. United Nations Publications: New York and Genova.
• UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development). (2020). Trade and Development Report 2020, From Global Pandemic to Prosperity for All: Avoiding Another Lost Decade. United Nations Publications: New York and Genova.
• UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development). (2021). Trade and Development Report 2021, From Recovery To Resilience: The Development Dimension. United Nations Publications: New York and Genova.
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development). (2018). OECD Economic Survey: Turkey 2018. Paris: OECD Publishing.
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development). (2019). Government At Glance 2019. Paris: OECD Publishing.
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development). (2021). OECD Economic Survey: Turkey 2021. Paris: OECD Publishing.
• Orhangazi, Ö. (2019). Türkiye Ekonomisinin Yapısal Sorunları, Finansal Kırılganlıklar ve Kriz Dinamikleri. Mülkiye Dergisi, 43(1), 2019, 111-137.
• Orhangazi, Ö. (2020). Türkiye Ekonomisinin Yapısı. Ankara: İmge.
• Ostry, D. J., Grosh, A. R., Kim, J. I., Qureshi, M. S. (2010). Fiscal Space. IMF Staff Position Note 10/11, Washington, International Monetary Fund.
• Öniş, Z. (2019). Turkey Under The Challenge of State Capitalism: The Political Economy of The Late AKP Era. Southeast European And Black Sea Studies, 19(2), 201-225.
• Öniş, Z. ve Şenses, F. (2005). Rethinking the Emerging Post-Washington Consensus. Development and Change, 36(2), 263-290.
• Özatay, F. ve Sak, G. (2002). Banking Sector Fragility and Turkey’s The 2000-2001 Financial Crises. İçinde: ( S M Collin ve D Rodrik (der), Brookings Trade Forum 2002, Washington D.C.: Brookings Instutition Press.
• Özatay, F. ve Sak, G. (2019). Ekonominin Seyir Defteri: Maliye Politikasında Manevra Alanı Var Mı?. Ankara: TEPAV. (Erişim tarihi: 15.06.2020)
• Özatay, F. (2020). Borç ötelemesi ve rezerv tartışma(ma)sı. Dünya, 19 Mayıs. Son erişim tarihi: 20.06.2020.
• Roy, R., Heuty, A., Letouze, E. (2007). Fiscal Space for What? Analytical Issues From a Human Development Perspective. Paper For The G-20 Workshop on Fiscal Policy, İstanbul.
• Sak, G. (2016). Kredi/mevduat oranı yüzde 125’e vurmuşsa ben azami dikkat derim. Dünya, 13 Mayıs. Son erişin tarihi: 15.05.2020
• Sarıtaş, S. (2017). Bireysel Emeklilik Sistemi ve Emekliliğin Finansallaşması: Sermayeyi Beslemek. Ankara: Note Bene.
• Sayan, S. (2020). Cari Açık İlelebet Payidar Kalacak Mı?. İktisat ve Toplum, 111, 124-128.
• Subaşat, T. (2010). Cari Açık Nedir? Doğurduğu Riskler Nelerdir?, İçinde: T Subaşat ve İ H Yetkiner (der), Küresel Kriz Çerçevesinde Türkiye’nin Cari Açık Sorunsalı, Ankara: Efil, 2-21.
• Subaşat, T. (2019). Türkiye’de Ekonomik Mucize ve Krizin Anatomisi. Mülkiye Dergisi, 43(1), 235-256.
• T. C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (2019). Aylık Kamu Borç Yönetimi Raporu, Aralık 2019. Ankara.
• T. C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (2021). Yıllık Kamu Borç Yönetimi Raporu. Ankara.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Finansman Raporları. (Erişim Tarihi: 15.05.2020)
• T. C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Ekonomik ve Sosyal Göstergeler. http://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal-gostergeler/ (Erişim Tarihi: 15.05.2020)
• TCMB Elektroin Veri Dağıtım Merkezi. https://evds2.tcmb.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.05.2020)
• Taymaz, E. ve Voyvoda, E. (2017). Yapısal Dönüşüm, Sanayileşme ve Sanayi Politikalar: Küresel Eğilimlerden Türkiye Ekonomisine Kısa Bir Gezinti, İçinde: M Koyuncu, H Mıhçı ve A E Yeldan (der), Geçmişten Geleceğe Türkiye Ekonomisi: Fikret Şenses’e Armağan”, İstanbul: İletişim Yayınları, 11-44.
• Wade, H. R. (2018). The Developmental State: Dead or Alive?. Development and Change, 49(2), 518-546.