Asyatik ve Batı Toplumsal Formasyonlarında Devlet İnşa Sürecinin Toplumsal Temelleri: Karşılaştırmalı Bir Analiz

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 1178 - 1195, 25.05.2023

İnan Akdağ

https://doi.org/10.25295/fsecon.1176767

Öz

Batı-Doğu ayrımı düşün hayatında önemli bir yer tutmuştur. Milattan Önceki yıllardan beri bu ayrım, özellikle Batılı düşünürler tarafından dile getirilmiştir. Konuya uzun süre Batılılar “uygarlık” ve “barbarlık” çerçevesinden bakmıştır. Bu bakış Batıyı son tahlilde oryantalist bakış açısına sevk etmiştir. Gerçekten ilk bakışta, Batı toplumsal formasyonları ve Doğu toplumsal formasyonlar arasında farklılık görülebilmektedir. Bu farklılık, iki toplumsal formasyona arasında, ekonomik, politik ve ideolojik farklılıklara yol açmıştır. Batı tipi gelişim çizgisinde bireysel mülkiyetin önemi geçmişten günümüze sürekli gözlenmiştir. Bireysel mülkiyet insanlara bireysellik ve özerk alanlar sağlamıştır. Bu özerk alan, bu bölgedeki devletlere, belirli sınırlamalar getirmiştir. Doğuda ise bireysel değil ortak mülkiyet gözlenmiştir. Bu bölgede birey, toplumsal yapının bir parçası olarak sahiplik değil işletme hakkına ulaşmıştır. Bu temel farklılığın kökeninde maddi koşullar bulunmaktadır. En temel maddi farklılık coğrafi koşullardır. Batının coğrafi koşulları ılımlı ve bölge yüzölçümü olarak küçüktür. Doğu ise zorlu coğrafyaya sahiptir ve yüzölçümü büyüktür. Doğal olarak Doğuda kamusal işlerin yapılması için daha fazla insanın mobilize edilmesi gerekmiştir. Doğudaki toplumsallığın en önemli sebeplerinden birisi budur. Bu durum mülkiyet anlayışına da yansımıştır. Bu çalışmada amaç, Asyatik veya Doğu toplumlarında devlet inşa süreçlerine ve devlet durumuna sosyo-ekonomik açıklama getirmektir. Çalışmanın hipotezi, Asyatik toplumlarda devlet kuruluş dinamikleri, Avrupa devletlerinden farklı bir çizgi izlemiştir ve Asyatik devletlerin Avrupa devletlerinden en önemli farkı halkın, ortak kamu hizmetleri için organize edilmesidir. Bunun sebebi, coğrafi belirlenimdir ve sonucu ortak mülkiyet yapısıdır. Bu bağlamda, Avrupa’da devlet kuruluş süreçleri ekonomik kerte belirlenimli iken Asyatik toplumsal formasyonlarda devlet kuruluş dinamikleri politik kerte belirlenimlidir.

Anahtar Kelimeler

Asyatik Toplum, Doğu Toplumu, Batı Toplumu, Demokratik Devlet, Otoriter Devlet

The Social Foundations of State Building Process in Asiatic and Western Social Formations: A Comparative Analysis

Öz

The division between the West and the East has taken important place in the life of thought. Since BC, this division has been said especially by Western thinkers. The Westerners had looked this subject for long years in the framework of “civilization” and “barbarity”. This point of view led the West to the orientalist point of view. Really at first glance, it can be seen that the difference between Western social formations and Eastern social formations. This difference had brought about economic, political and ideological differences among two social formations. In the Western type of the line of development, the importance of individual property has continuously observed from the past to the present. Individual property had provided peoples with individuality and autonomous areas. This autonomous area had brought definite limitations to the states in this area. In the eastern society, common property had been watched instead of individual property. Individual as the part of society had reached the right to operation instead of ownership in this area. There are physical conditions in the origin of this basic difference. The basic physical difference is geographical conditions. The Western geographical conditions are mild, and the area of this region is smaller. The East has hard geography, and its area is bigger. It is necessary to mobilize more people to fulfil public function. It is one of the important reasons of the Eastern socialization. This situation has passed through to the understanding of property. The aim of this study is to bring socio-economic explanation to the state building process and the setting of state in Asiatic or the Eastern society. The hypothesis of this study is that state building dynamics in Asiatic societies are different from European states, and the main difference of Asiatic states from European states is to organize people for public function. Its reason is geographical determinant, and the result of this is common property. In this context, when the state building dynamics in European states are determined by economic instance, the state building dynamics in Asiatic social formations are defined by political instance.

Anahtar Kelimeler

Asiatic Society, the East Society, the West Society, Democratic State, Authoritarian State

Kaynakça

• Angelbek, B. (2017). “Applying Modes of Production Analysis to Non-State, or Anarchic, Societies Shifting from Historical Epochs to Seasonal Microscale”, Modes of Production and Archaeology, ed. Robert M. Rosenswig ve Jerimy J. Cunnigham, (University Press of Florida)
• Aristoteles. (1975). Politika, (çev. Mete Tuncay) (İstanbul: Remzi)
• Bonney, R. (1999). “Introduction”, The Rise of the Fiscal State in Europe, C.1200-1815, ed. Richard Bonney, (Oxford University Press)
• Erözden, O. (1997). Ulus Devlet, (Ankara: Dost)
• Ertman, T. (1997). Birth of the Leviathan Building States and Regimes in Medieval and Early Modern Europe, (Cambridge University Press)
• Haldon, J. (2015). “Mode of Production, Social Action, and Historical Change: Some Questions and Issues”, Studies on Pre-Capitalist Modes of Production, ed. Laura da Graca ve Andrea Zingarelli, (Brill)
• Hegel, G. W. (2010). Tarih Felsefesi, (çev. Aziz Yardımlı) (İstanbul: İdea)
• Hindess, B. ve Hirst, P. (1983). Mode of Production and Social Formation, (Londra: Macmillan Press)
• Jackson, R. (1990). Quasi-States: Sovereignty, International Relations and the Third World, (Cambrdige University Press)
• Krader, L. (1975). The Asiatic Mode of Production, (Van Gorcum & Company)
• Locke, J. (1980). Second Treatise of Government, (Hackett Publishing Company)
• Marx, K. (1976). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, (çev. Sevim Belli) (Ankara: Sol)
• Marx, K. ve Engels, F. (1977). Kapitalizm Öncesi Üretim Biçimleri, (çev. Mihri Belli) (Ankara: Sol)
• Marx, K. ve Engels, F. (1995). Seçme Yazışmalar I 1844-1869, (çev. Yurdakul Fincancı) (Ankara: Sol)
• Montesquieu. (2015). İran Mektupları, (çev. Berna Günen) (İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları)
• Richards, R. (2014). Understanding Statebuilding Traditional Governance and the Modern State in Somaliland, (Ashgate)
• Sawer, M. (1977). Marxism and the Question of the Asiatic Mode of Production, (Martinus Nijhoff)
• Smith, A. (1977). The Wealth of Nations-An Inquiry Into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, (University Of Chicago Press)
• Spengler, O. (2016). Decline of The West, (Randomshack)
• Tilly, C. (1975). “The Formation of National States in Western Europe”, The Formations of National States in Western Europe, ed. Charles Tilly, (Princeton University Press)
• Tilly, C. (1992). Coercion, Capital, and European States, AD 990-1992, (Blackwell)
• Waldner, D. (1999). State Building and Late Development, (Cornell University Press)
• Wittfogel, K. A. (1963). Oriental Despotism A Comparative Study of Total Power, (Yale University Press)
• Putin, V. (2009). “Putin Plays Sheriff for Cowboy Capitalists”, https://www.nytimes.com/2009/06/05/world/europe/05russia.html, Erişim Tarihi: 3/05/2020, 14:00