Türkiye Otomotiv Sanayiinin Yenilikçilik Potansiyeli: Uluslararası Yatırımlar, Coğrafi Kümelenme ve Alıcı-Tedarikçi İlişkileri Açılarından Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 1486 - 1510, 25.05.2023

Fatih Şahin

https://doi.org/10.25295/fsecon.1263652

Öz

Bu çalışmanın amacı Türk otomotiv sanayiinin yenilikçilik potansiyelini etkilediği düşünülen uluslararası yatırım faaliyetleri, coğrafi kümelenmesi ve Ar-Ge ve yenilikçilik faaliyetleri ilgili temel normları bakımından incelenerek araştırmacılara bilgi sunmaktır. Çalışma kapsamında yapılan değerlendirmeler araştırmacının yürüttüğü geniş ölçekli saha çalışmalarının ürünü olarak ortaya çıkan gözlemlerine ve ikincil veri kaynaklarına dayanmaktadır. Bu değerlendirmeler neticesinde, tarihsel olarak geç sanayileşmenin izlerini taşıyan sektörün gelişiminin, Türk İş Sisteminin gelişimi ile paralel özellikler gösterdiği ve Türk otomotiv Sanayiinin tarihsel gelişiminde yabancı sermayeli örgütlerin mutlak bir rolünün olduğu ortaya konulmuştur. Bununla birlikte yenilikçiliğin saç ayaklarından birisini oluşturan ihracat ve dışa doğru DYSY faaliyetleri de sektörde etkin bir şekilde yürütüldüğü görülmektedir. Sektörün kendine özgü dinamikleri içerisinde şekillenen hiyerarşik tedarik zinciri yapılanması ise yenilikçilik potansiyeli açısından dikkate değer bir inceleme alanı oluşturduğu değerlendirilmektedir. Son olarak yenilikçiliğin örgütler arasında yayılarak kurumsallaşması açısından sektörün coğrafi olarak kümelenme özelliği göstermesi de önemli bir teşvik edici unsur oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Otomotiv Sanayii, Yenilikçilik, Tedarik Zinciri yapılanması, DYSY

Teşekkür

Desteklerinden ötürü Prof. Dr. Tülay İlhan Nas ve Prof. Dr. Tarhan Okan'a teşekkür ederim.

Türkiye Otomotiv Sanayiinin Yenilikçilik Potansiyeli: Uluslararası Yatırımlar, Coğrafi Kümelenme ve Alıcı-Tedarikçi İlişkileri Açılarından Bir Değerlendirme

Öz

The aim of this study is to provide information to researchers by examining the basic norms of international investment activities, geographical clustering and R&D and innovation activities, which are thought to affect the innovation potential of the Turkish automotive industry. The evaluations made within the scope of the study are based on the observations and secondary data sources that emerged as the result of large-scale field studies carried out by the researcher. As a result of these evaluations, it has been revealed that the development of the sector, which historically bears the traces of late industrialization, has parallel features with the development of the Turkish Business System and that foreign-owned organizations have an absolute role in the historical development of the Turkish automotive industry. In addition, it is seen that export and outward FDI activities, which constitute one of the pillars of innovation, are carried out effectively in the sector. The hierarchical supply chain structure, which is shaped within the unique dynamics of the sector, is considered to constitute a remarkable field of study in terms of innovation potential. Finally, the geographical clustering feature of the sector in terms of spreading and institutionalizing innovation among organizations also constitutes an important incentive factor.

Anahtar Kelimeler

Turkish Automotive Industry, Innovation, Supply Chain Structure, FDI

Kaynakça

• Baskak, M. & Mıhçıoğlu, E. (2004). Otomotiv Endüstrisinde Ana Firma-Tedârikçi İlişkileri ve Bir Anket Uygulaması. MMO, 1-33.
• Buğra, A. (2017). Devlet ve İşadamları (10. Baskı) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Caves, R. E. (1974). Causes of Direct Investment: Foreign Firms' Shares in Canadian and United Kingdom Manufacturing Industries. The Review of Economics and Statistics, 279-293.
• Demirbag, M., Tatoglu, E. & Glaister, K. W. (2009). Equity-Based Entry Modes of Emerging Country Multinationals: Lessons from Turkey. Journal of World Business, 44(4), 445-462.
• Dolanay, S. S. & Oğuztürk, B. S (2019). Otomotiv Sanayiinde Teknoloji Geliştirme Yeteneğinin Kazanılması ve Patika Bağlılığı (Güney Kore-Türkiye). Süleyman Demirel Üniversitesi Iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 495-511.
• Engin, C. & Polat, E. (2010). Türk Otomotiv Sektörü ve Küresel Finansal Krizin Sektöre Etkileri (1996-2009). Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 35-43.
• Fitzsimmons, C. B. (2001). Knowledge Spillovers from Joint Government-Industry-Supported Research: A Case Study from The Automotive Industry. Virginia: George Mason University Press.
• García, F., Jin, B. & Salomon, R. (2013). Does Inward Foreign Direct Investment Improve The Innovative Performance of Local Firms?. Research Policy, 42(1), 231-244.
• Güneş, S. (2012). Türk Toplumu ve Otomobil. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 213-230.
• Igartua, J. I., Garrigós, J. A. & Hervas-Oliver, J. L. (2010). How Innovation Management Techniques Support an Open Innovation Strategy. Research-Technology Management, 53(3), 41-52.
• İlhan-Nas, T., Okan, T., Tatoglu, E., Demirbag, M., Wood, G. & Glaister, K. W. (2018). Board Composition, Family Ownership, Institutional Distance and The Foreign Equity Ownership Strategies of Turkish MNEs. Journal of World Business, 53(6), 862-879.
• İlhan-Nas, T., Okan, T. & Şahin, F. (2021). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırım Kaynaklı Teknolojik Yayılımların Türk İmalat Sanayiindeki Yerel Firmaların Yenilik ve Ar-Ge Gelişimleri Üzerindeki Etkileri. TÜBITAK 1003- Öncelikli Alanlar Ar-Ge Programı Projesi.
• İstanbul Sanayi Odası (ISO). ISO 500 Yayınları. (https://www.iso500.org.tr/500-buyuk-sanayi-kurulusu?yil=2019, Erişim tarihi: 10.05.2021).
• İyigün, B. (1994). 1923’ten Günümüze Sanayileşme Stratejileri Çerçevesinde Türkiye Otomotiv Sanayinin Gelişimi ve 24 Ocak 1980 Kararları Sonrası Yapısal Değişim Zorunluluğu. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Jin, B., García, F. & Salomon, R. (2019). Inward Foreign Direct Investment and Local Firm Innovation: The Moderating Role of Technological Capabilities. Journal of International Business Studies, 50, 847-855.
• Karagöz, K. (2021). Türkiye’de Otomotiv Sektörünün Ekonomiye Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(12), 126-143.
• Krammer, S. M. (2015). Do Good Institutions Enhance the Effect of Technological Spillovers on Productivity? Comparative Evidence from Developed and Transition Economies. Technological Forecasting and Social Change, 94, 133-154.
• Lorcu, F. (2010). Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: Türk Otomotiv Sanayi Uygulaması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 39(2), 276-289.
• Lung, Y. (2004). The Challenges of The European Automotive Industry at the Beginning of the 21 St Century. Cahiers Du GRES, Cahier No 2004-8.
• Mathews, J. A. (2006). Dragon Multinationals: New Players in 21 St Century Globalization. Asia Pacific Journal of Management, 23, 5-27.
• Meyer, K. E. & Sinani, E. (2009). When and Where Does Foreign Direct Investment Generate Positive Spillovers? A Meta-Analysis. Journal of International Business Studies, 40, 1075-1094.
• NACE. (https://nacev2.com/tr. Erişim tarihi: 01.10.2022).
• Otomotiv Sanayii Derneği (OSD). (http://www.osd.org.tr/kurumsal/hakkimizda/. Erişim tarihi: 30.06.2021).
• Otomotiv Tedarik Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (TOSB). (https://www.tosb.com.tr/hakkimizda.html, Erişim tarihi: 13.01.2022).
• Pavlínek, P. (2015). The Impact of the 2008–2009 Crisis on The Automotive Industry: Global Trends and Firm-Level Effects in Central Europe. European Urban and Regional Studies, 22(1), 20-40.
• Qian, H. (2018). Knowledge-Based Regional Economic Development: A Synthetic Review of Knowledge Spillovers, Entrepreneurship, and Entrepreneurial Ecosystems. Economic Development Quarterly, 32(2), 163-176.
• Radosevic, S. & Rozeik, A. (2005). Foreign Direct Investment and Restructuring in The Automotive Industry in Central and East Europe. 1-41.
• Reger, G. (2004). Coordinating Globally Dispersed Research Centres of Excellence—The Case of Philips Electronics. Journal of International Management, 10(1), 51-76.
• Rosell, D., Lakemond, N. & Wasti, S.N. (2014). Integrating Knowledge with Suppliers at the R&D-Manufacturing Interface. Journal of Manufacturing Technology Management, 25(2), 240-257.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2019). Sektör Raporları. (https://www.sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/sektor-raporlari/mu0203011620, Erişim tarihi: 20.01.2021).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (https://agtm.sanayii.gov.tr/Agm/ArgeDetay, Erişim tarihi: 10.03.2021).
• Selekler Gökşen, N. (2015). Makrokurumsal Bakış Açısı: Bir Değerlendirme. A. S. Sargut & Ş. Özen. Örgüt Kuramları, 3, 331-378.
• Singh, D. A. & Gaur, A. S. (2013). Governance Structure, Innovation and Internationalization: Evidence from India. Journal of International Management, 19(3), 300-309.
• Sönmez, A. (2012). ÇUŞ’lar Yoluyla Teknoloji Yayılımları ve Transferi: Türkiye Otomotiv Sanayii Üzerine Bir Saha Çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sturgeon, T., Van Biesebroeck, J. & Gereffi, G. (2008). Value Chains, Networks and Clusters: Reframing the Global Automotive Industry. Journal of Economic Geography, 8(3), 297-321.
• Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD). (https://www.taysad.org.tr/, Erişim tarihi: 10.05.2021).
• Taymaz, E. & Lenger, A. (2004). Multinational Corporations as a Vehicle for Productivity Spillovers in Turkey. Danish Research Unit for Industrial Dynamics.
• Tezcan, N. (2019). İşletmelerde Finansal Performans ve İhracat Düzeyi Arasındaki İlişki: Türkiye Otomotiv Sanayi Örneği. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 87-101.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB). (https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_18/5003/DataGroup/turkish/bie_uypucay/, Erişim tarihi: 19.05.2022).
• Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM). (https://www.tim.org.tr/tr/raporlar-ilk-1000-ihracatci-arastirmasi-dosyalar-2019, Erişim tarihi: 04.04.2021).
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Sanayi-ve-Hizmet-Istatistikleri-2021-45836, Erişim Tarihi: 09.08.2022).
• UNCTAD (2005). World Investment Report, 2003-2005. United Nations, New York.
• Wang, C. C., Lin, G. C. & Li, G. (2010). Industrial Clustering and Technological Innovation in China: New Evidence from The ICT Industry in Shenzhen. Environment and Planning A, 42(8), 1987-2010.
• Wang, C. C. & Wu, A. (2016). Geographical FDI Knowledge Spillover and Innovation of Indigenous Firms in China. International Business Review, 25(4), 895-906.
• Wasti, S. N. & Wasti, S. A. (2008). Trust in Buyer–Supplier Relations: The Case of The Turkish Automotive Industry. Journal of International Business Studies, 39, 118-131.
• Wasti Pamuksuz, S. N., Kozan K. & Kuman Çınar, A. (2009). Ana Sanayi Firmalarının Yan Sanayiye Yaptıkları İlişkiye Has Yatırımın Öncülleri: Türk Otomotiv Sanayiinde Bir Araştırma. ODTÜ Gelişme Dergisi, 35, 315-340.
• Yaprak, A. & Karademir, B. (2011). Emerging Market Multinationals’ Role in Facilitating Developed Country Multinationals’ Regional Expansion: A Critical Review of The Literature and Turkish MNC Examples. Journal of World Business, 46(4), 438-446.
• Yaşar, O. (2013). Türkiye'de Otomotiv Ana ve Yan Sanayi ve Marmara Bölgesi'nde Kümelenme. Electronic Turkish Studies, 8(6), 779-805.