Analysis of Turkish Economy from Macroeconomic and Socio-political Perspective (1923-2023)

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı, 310 - 337, 29.10.2023

Eşref Uğur Çelik

https://doi.org/10.25295/fsecon.1246853

Öz

The evaluation of economies provides an idea about the direction of countries and determines their international reputations. Economic evaluations hold significant importance for this reason. Evaluations often utilize macroeconomic indicators like real growth rate, unemployment rate, and inflation rate. On the other hand, to honestly evaluate economies, a long-term perspective is required, and it is vital to maintain continuity and have a broad scope. During this process, many factors, such as developments in the external world, geography, language, religion, ethnicity, and customary practices, can have an impact, in addition to macroeconomic factors. However, none of these (except for macroeconomic factors) have as much impact on the development of economies as the institutional factors that form the basis of the socio-political structure. As property rights, freedom of expression, press freedom, judicial independence, and equality of opportunities in the economic, social, and political fields expand in a country; experts anticipate that institutional quality will increase and positively impact economic operations. Findings indicate the necessity of conducting macroeconomic and socio-political performance measurements to evaluate the Turkish economy properly. For 1924-2023, a macroeconomic performance index (MPI) has established for measuring macroeconomic performance, and a socio-political performance index (SPI) for measuring socio-political performance.
The findings obtained from the studies reveal that in Türkiye, more than ensuring only macroeconomic stability is necessary to achieve satisfactory and lasting economic success. Compromising fundamental rights, freedoms, and socio-economic justice (e.g., income distribution) has achieved stability, but only with temporary effects. The development structure and macroeconomic gains solidify the economic outlook through socio-political developments.

Anahtar Kelimeler

Macroeconomic Performance, Socio-political Performance, Institutions

Türkiye Ekonomisinin Makroekonomik ve Sosyo-Politik Açıdan İncelenmesi (1923-2023)

Öz

Ekonomilerin değerlendirilmesi ülkelerin gidişatları hakkında fikir vermesinin yanında uluslararası saygınlıklarının belirlenmesinde de etkili olmaktadır. Bu sebeplerden, ekonomik değerlendirmelere özel önem atfedilmektedir. Bu tür incelemeler sıklıkla büyüme oranı, işsizlik oranı ve enflasyon oranı gibi makroekonomik göstergelerden yararlanılarak gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan ekonomilerin gerçek anlamda değerlendirilebilmesi için uzun dönemli bir bakış açısı gerektiğinden sürekliliği sağlamak ve kapsamı geniş tutabilmek büyük öneme sahiptir. Bu süreçte; makroekonomik faktörlerin yanında, dış dünyadaki gelişmeler, coğrafya, dil, din, etnik ve örf adetler gibi pek çok faktör etkili olabilmektedir. Ancak bunlardan hiçbirisi (makroekonomik faktörler hariç) sosyo-politik yapının temelini oluşturan kurumsal faktörler kadar ekonomilerin gelişimleri üzerinde etkili değildir. Bir ülkede mülkiyet hakları, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, yargı bağımsızlığı ve ekonomik-sosyal-politik alandaki fırsat eşitlikleri genişlediği ölçüde kurumsal kalitenin arttığı ve bunun da ekonomik işleyişe olumlu yansıyabileceği öngörülmektedir Yapılan saptamalar, Türkiye ekonomisin doğru şekilde değerlendirilebilmesi için, makroekonomik ve sosyo-politik performans ölçümlerinin yapılmasının gerekliliğini göstermektedir. 1924-2023 dönemi için makroekonomik performansın ölçülmesi noktasında makroekonomik performans endeksi (MPE), sosyo-politik performansın ölçülmesinde ise sosyo-politik performans endeksi (SPE) oluşturulmuştur.
İncelemeler sonucunda elde edilen bulgular, Türkiye’de tatmin edici ve kalıcı bir ekonomik başarıya ulaşmak için sadece makroekonomik istikrarı sağlamanın yeterli olmadığını ortaya koymaktadır. Çoğu zaman "istikrar" temel hak ve özgürlükleri ve sosyo-ekonomik adaleti (örneğin gelir dağılımını) zayıflatarak gerçekleştiğinden etkisi genellikle geçici olmuştur. Tersi durumda ise gelişim içerisindeki sosyo-politik yapıdaki gelişimlerle beraber edinilen makroekonomik kazanımların ekonomik görünümü sağlamlaştırdığı gözlemlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Makroekonomik Performans, Sosyo-Politik Performans, Kurumlar

Kaynakça

• Acemoğlu, D. & Üçer, M. (2015). The Ups and Downs of Turkish Economic Growth, 2002-2015: Political Dynamics. The European Union and The Institutional Slide (No. w.21608.), National Bureau of Economic Research.
• Acemoglu, D. (2003). Root Causes: A Historical Approach to Assessing the Role of Institutions in Economic Development. Finance and Development, 40(2), 27-30.
• Ahmad, F. (2007). Modern Türkiye’nin Oluşumu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akşin, S. (2005). Siyasal Tarih (1950-1960). S. Akşin (Ed.), Türkiye Tarihi 4/Çağdaş Türkiye 1908-1980. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Aktar, A. (2018). Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları (Vol. 13). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atılgan, G. (2012). Türkiye’de Toplumsal Sınıflar: 1923-2010. F. Alpkaya & B. Duru (Ed.), 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Aysan, M. A. (2004). Atatürk’ün Ekonomik Görüşleri. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları
• Barro, R. (1996). Democracy and Growth. Journal of Economic Growth, 1(1), 1-27.
• Boratav, K. (2006). Türkiye’de Devletçilik. Ankara: İmge Kitapevi
• Boratav, K. (2007). Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2005. Ankara: İmge Kitabevi.
• Boratav, K. (2010). Emperyalizm, Sosyalizm ve Türkiye. İstanbul: Yordam Kitap
• Boratav, K., Yeldan, E. & Köse, A. H. (2000). Globalization, Distribution, and Social Policy: Turkey, 1980-1998. CEPA and The New School for Social Research, 20, 113-114.
• Bozdağ, İ. (1975). Demokrat Parti ve Ötekiler. İstanbul: Kervan Yayınları.
• Celasun, M. & Rodrik, D. (1989). Turkish Experience with Debt: Macroeconomic Policy and Performance. J. D. Sachs (Ed.), Developing Country Debt and The World Economy. Chicago and London: University of Chicago Press. 193-211.
• Celasun, M. (1995). 1995-2000 Döneminde Türk Ekonomisinin Gündemi. M. Kabasaka (Ed.), Türkiye Sorunlarına Çözüm Arayışları. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Cem, İ. (2008). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çolak, Ö. F. & Aktaş, A. (2010). Makro Ekonomik Göstergelerin Yorumlanması. Ankara: Efil Yayınevi.
• Coppedge, M., Gerring, J., Lindberg, S. I., Teorell, J., Altman, D., Bernhard, M. & McMann, K. (2016). Varieties of Democracy: Codebook v6. Sweden: University of Gothenburg ve V-dem Institute.
• Doğruel, F. & Doğruel, S. (2003). Türkiye’de Büyüme ve Makroekonomik İstikrar. A. H. Köse, F. Şenses & E. Yeldan (Ed.), İktisat Üzerine Yazılar II İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar, Oktar Türel’e Armağan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ercan, F. Tanyıldız, K. & Karakaş, D. (2008). Türkiye’de Sermaye Birikimi, Sanayileşme Politikaları ve Sektörel Değişimler. G. Elmas Arslan (Ed.), Çeşitli Yönleriyle 85. Yılında Türkiye Ekonomisi. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi.
• Erder, N. (2010). Türkiye’nin İlk Planlama Deneyimi. E. Türkcan (Ed.), Attila Sönmez’e Armağan Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Eroler, E. G. (2019). Dindar Nesil Yetiştirmek: Türkiye'nin Eğitim Politikalarında Ulus ve Vatandaş İnşası (2002-2016) (Vol. 2). İletişim Yayınları.
• Fischer, S. (1993). The Role of Macroeconomic Factors in Growth. Journal of Monetary Economics, 32(3), 485-512.
• Gürkaynak, R. & Sayek-Böke, S. (2013). AKP Döneminde Türkiye Ekonomisi. Birikim Dergisi, 296, 64-69.
• İnan, A. (1973). Türkiye Cumhuriyeti'nin İkinci Sanayi Planı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İsmihan, M. (2003). The Role of Politics and Instability on Public Spending Dynamics and Macroeconomic Performance: Theory and Evidence from Turkey. Doktora Tezi, ODTÜ, Ankara.
• Kayra, C. (2015). Cumhuriyet Ekonomisinin Öyküsü: 1923-1950 Devletçilik Altın Yıllar (I. Cilt). İstanbul: Tarihçi Kitapevi.
• Kazgan, G. (1999). Tanzimat’tan XXI. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Kepenek, Y. & Yentürk, N. (2000). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Kongar, E. (2012). 21. Yüzyılda Türkiye. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Köse, A. H. & Yeldan, E. (1998). Turkish Economy in the 1990s: An Assessment of Fiscal Policies, Labor Markets, and Foreign Trade. New Perspectives on Turkey, 18, 51-78.
• Kuruç, B. (1987). Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Lewis, B. (2004). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Mankiw, N. G. (2010). Makroekonomi. Ankara: Efil Yayınevi.
• Mütevellioğlu, N. & Sönmez, S. (2009). Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Okun, A. M. (1970). The Political Economy of Prosperity. New York: Norton.
• Öniş, Z. & Şenses, F. (2009). Küresel Dinamikler, Ülkeiçi Koalisyonlar ve Reaktif Devlet: Türkiye'nin Savaş Sonrası Kalkınmasında Önemli Politika Dönüşümleri. F. Şenses (Ed.), Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma: Seçme Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2015). Türkiye’nin Yakın Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özatay, F. (2009). Finansal Krizler ve Türkiye. İstanbul: Doğan Kitap.
• Pamuk, Ş. (1984). İthal ikamesi, Döviz Darboğazları ve Türkiye, 1947-1979. K. Boratav, Ç. Keyder & Ş. Pamuk (Ed.), Krizin Gelişimi ve Türkiye’nin Alternatif Sorunu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rodrik, D. & Subramanian, A. (2003). The Primacy of Institutions. Finance and Development, 40(2), 31-34.
• Rodrik, D. (2009). Tek Ekonomi Çok Reçete: Küreselleşme, Kurumlar ve Ekonomik Büyüme. Ankara: Eflatun Yayınevi
• Rodrik, D. (2015). Turkish Economic Myths. http://rodrik.typepad.com/dani_rodriks_weblog/2015/04/turkish-economicmyths.html (29.08.2022).
• Şahinkaya, S. (2009). Gazi Mustafa Kemal ve Cumhuriyet Ekonomisinin İnşası. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Şahinkaya, S. (2015). Cumhuriyet Ekonomisi ve Gelecek. İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Dergisi, 120, 16-30.
• Sönmez, S. (2005). Dünya Ekonomisinde Dönüşüm. Ankara: İmge Kitapevi
• Yaşa, M. (1980). Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi, 1923-1978. İstanbul: Akbank Kültür Yayını.
• Yeldan, E. (2001). Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi Bölüşüm Birikim ve Büyüme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yılmaz, K. (2020). Ekonomide Yeni Arayışlar. İstanbul: Tekin Yayınevi.