Historical Determinants of Inflation: Türkiye and the Second World War

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı, 260 - 282, 29.10.2023

İsmail Altay Gizel Busem Sayıl Avni Önder Hanedar

https://doi.org/10.25295/fsecon.1295227

Öz

As Türkiye implemented an active neutrality policy in the Second World War, there were significant political and economic problems and risks. In this process, the government applied to diplomatic maneuvers not to join the military conflicts. At the same time, they took various policies to combat the economic problems created by the war. Compared with the combatants’ economy and policies during the war, i.e., the USA (United States of America) and United Kingdom, our study investigates why Türkiye faced a high inflation rate despite its absence of conflicts. Our results indicate that in this period, Türkiye had an underdeveloped economy with a newborn political regime, as exchange rate policy and black market-related reasons created an escalation of a price increase. It is important that inflation was initially created by the reduction of production and the financing deficits with money supply, as in the USA and UK. Moreover, according to the discoveries about the inflationist process in Türkiye, it can be suggested that the government’s stubborn policies about protecting the lira’s foreign value and other factors, such as expensive imports and black factors as a result of premium exchange rates are impactful for this process.

Anahtar Kelimeler

The Second World War, Inflation, black market, exchange policy, historial politicial economy

Proje Numarası

121G200

Enflasyonun Tarihsel Belirleyenleri: Türkiye ve İkinci Dünya Savaşı

Öz

Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’nda aktif bir tarafsızlık politikası uygulamasına rağmen politik ve ekonomik alanda önemli sorunlar ile karşı karşıya kalmıştır. Bu süreçte sıklıkla savaşa girmemek için diplomatik manevralara başvurmuştur. Aynı zamanda, savaşın yarattığı ekonomik sorunlarla mücadele etmek için çeşitli politikalar uygulamıştır. Öyle ki, tarafsızlık politikasına rağmen, Türkiye’de ciddi bir ekonomik buhran görülmüş ve enflasyon ABD (Amerika Birleşik Devletleri) ve İngiltere gibi savaşa katılan ve inceleme için detaylı veri bulunabilen ülkelere göre yüksek düzeyde seyretmiştir. Bu bağlamda, çalışma aktif bir tarafsızlık politikası uygulayan bir ülkenin savaşa katılan ülkelere göre neden yüksek düzeyde enflasyon ile karşı karşıya kaldığını araştırmaktır. Özellikle primli kur politikası ve karaborsa kaynaklı nedenler üzerinde durulmaktadır. Türkiye’de savaş nedeniyle üretimin ve ithalatın azaldığı, para arzı ile kamu harcamalarının finansmanı nedeniyle fiyat artışının bulunduğu açıktır. Ancak benzer politikalar ABD ve İngiltere’de farklılıklarına rağmen bulunmaktadır. Bulgulara göre, Türkiye’de enflasyonist sürecin varlığı konusunda, hükümetin liranın dış değerini korumakta ısrarcı olması ve uygulanan primli kur sistemi sonucu ortaya çıkan pahalı ithalat ile karaborsa gibi faktörlerin etkili olduğu iddia edilebilir.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Enflasyon, Karaborsa, Kur Politikası, Tarihsel Politik Ekonomi

Destekleyen Kurum

Tübitak

Proje Numarası

121G200

Teşekkür

Destek ve önerileri için Erdal Bilgiç’e, veri girişinde yaptıkları katkılardan dolayı Mustafa Sabri Doğruyol ve Nurullah Karagöz’e teşekkür etmekteyiz.

Kaynakça

• A. J. B. (1945). War-Time Inflation: What Is Inflation?. Bulletin of International News, 22(1), 11-15.
• Aktar, A. (2018). Varlık Vergisi ve ‘Türkleştirme’ Politikaları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alpay, Y. & Alkin, E. (2020). Olaylarla Türkiye Ekonomisi: Yirminci Yüzyıl Türkiye Ekonomi Tarihi. İstanbul: Humanist.
• Altay, İ. (2022). İkinci Dünya Savaşı’nın Türkiye’de İşlem Gören Döviz Kuru, Tahvil, Hisse Senedi ve Altın Fiyatları Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Anderson J. E. & Marcouiller D. (2002). Insecurity and The Pattern of Trade: An Empirical Investigation. Review of Economics and Statistics, 84(2), 342-352.
• Aral, N. Z. (1943). İktisat, Maliye ve İstatistik; 1943-44 Bütçesi: Mali Vaziyet-Nakdi Vaziyet. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1(02).
• Aral, N. Z. (1945). Döviz Hukuku. Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası.
• Benoit, E. (1978). Growth and Defense in Developing Countries. Economic Development and Cultural Change. 26(2), 271-280.
• Bittlingmayer G. (1998). Output, Stock Volatility, and Political Uncertainty in a Natural Experiment: Germany, 1880-1940. The Journal of Finance, 53(6), 2243-2257.
• Boratav, K. (2006). Türkiye’de Devletçilik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Boratav, K. (2018). Türkiye İktisat Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Broadberry, S. & Howlett, P. (2000). The United Kingdom: ‘Victory at All Costs’. M. Harrison (Ed.), The Economics of World War II. Cambridge University Press.
• Bülbül, İ. (2012). İkinci Dünya Savaşının Türkiye'de Sosyal Hayata Olumsuz Yansımaları. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (9), 1-51.
• Calleo, D. P. (1981). Inflation and American Power. Foreign Affairs, 59(4).
• Clark, J. M. (1942). Wartime Price Control and the Problem of Inflation. Law and Contemporary Problems, 9(1). https://doi.org/10.2307/1189805
• Coşar, N. (2004). Kriz, Savaş ve Bütçe Politikası (1926-1950). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Çavdar, T. (1983). Yüz Yıllık Pahalılık. Ankara: Ülke Yayınları.
• Çavdar, T. (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960. İmge Kitabevi, Ankara.
• Doğruel, F. & Doğruel, A. S. (2005). Türkiye’de Enflasyonun Tarihi, Ankara; İstanbul. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Friedman, M. (1952). Price, Income, and Monetary Changes in Three Wartime Periods. The American Economic Review, 42(2), 612-625.
• Friedman, M. (1970). A Theoretical Framework for Monetary Analysis. Journal of Political Economy, 78(2), 193-238.
• Günana, T. (2004). The Relationship between Defense Spending and Inflation: An Emprical Analysis for Turkey. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. The Department of Management Bilkent University
• Hamilton, E. J. (1977). The Role of War in Modern Inflation. The Journal of Economic History, 37(1).
• Hanedar, A. Ö. (2022). Have Commodity Markets Political Nature?. M. Kenan Terzioğlu (Ed.), Advances in Econometrics (171-187). Springer, London.
• Harrison, M. (2000). The Economics of World War II. Cambridge University Press.
• Heo, U. & Bohte, J. (2012). Who Pays for National Defense? Financing Defense Programs in the United States. Journal of Conflict Resolution, 413-438.
• Hou K., Tang K. & Zhang B. (2020). Political Uncertainty and Commodity Markets. Fisher College of Business Working Paper, (2017-03). N. 025.
• Kara, H. & Öğünç, F. (2008). Inflation Targeting and Exchange Rate Pass-Through: The Turkish Experience. Emerging Markets Finance & Trade, 44(6), 52-66.
• Kazgan, G. (2017). Tanzimat’tan 21.Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Köklü, A. (1947). Türkiye’de Para Meseleleri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Melman, S. (1978). Inflation and Unemployment as Products of War Economy: The Trade Union Stake in Economic Conversion and Industrial Reconstruction. Bulletin of Peace Proposals, 9(4), 359-374.
• Milli Korunma Kanunu. (1940). Resmi Gazete (sayı: 4417). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/4417.pdf
• Önder, İ. (1974). Türkiye’de Kamu Harcamalarının Seyri: 1927-1967. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınlarından İktisat Fakültesi.
• Pamuk, Ş. (2017). Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme Seçme Eserler-II. G. Aksay (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2018). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rockoff, H. (2000). The United States: From Ploughshares to Swords. M. Harrison (Ed.), The Economics of World War II. Cambridge University Press.
• Rockoff, H. (2015). War and Inflation in the United States from The Revolution to The First Iraq War. NBER Working Paper, No: W21221.
• Shiller, R.J. (2017). Narrative Economics. American Economic Review, 107(4), 967-1004.
• Süreyya, Ş. (2018). İkinci Adam 1938-1950 (II. Cilt). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tekeli, İ. & İlkin, S. (2016) İktisadi Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi (Birinci Cilt). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Terzi, H. & Kurt, S. (2007). Türkiye'de Dolarizasyon Sürecinde Döviz Kuru ve Enflasyon İlişkisi. Ekonomik Yaklaşım, 18(64), 1-22.
• Tezel, Y. S. (2015). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun Bazı Hükümlerini Değiştiren Kanun. (1938). Resmi Gazete (sayı: 3958). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3958.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). İstatistik Göstergeler, 1923-2013. 4361. ISSN 1300-0535
• Woo, W. T. & Hooper, P. (1984). Exchange Rates and the Prices of Nonfood, Nonfuel Products. Brookings Papers on Economic Activity, 1984(2).
• Xu, Y., Su, C. W. & Tao, R. (2020). Is Defense Spending Inflationary? Time-Frequency Evidence from China. Defence and Peace Economics, 31(3).
• Yenal, O. (2017). Cumhuriyetin İktisadi Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yılmazkuday, H. (2022). Drivers of Turkish inflation. The Quarterly Review of Economics and Finance, 84, 315-323.
• Akşam, Çarşıda Görüp Geçtiğimiz: 1, 22 Kasım 1942.
• Akşam, Memleketimizde 40 bin ton zeytinyağı var: 1, 27 Mart 1942.
• Akşam, Muhtekirleri derhal haber veriniz: 1, 12 Ağustos 1941.
• Akşam, Sekiz odun taciri mahkemeye veriliyor: 1, 3 Ekim 1941.
• Borsa (La Bourse) 1925-1939.
• Dünya, Kapalıçarşı ile bankalar arasında makas açıldı, 20 Ocak 2023.
• Vakit, Haftalık Piyasa: 3, 8 Ocak 1924.