Enerji Enflasyonunun Tarım Ürünleri Enflasyonu Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı, 708 - 727, 29.10.2023

Gürçem Özaytürk

https://doi.org/10.25295/fsecon.1342701

Cited By: 1

Öz

Türkiye’nin son yıllarda mücadele ettiği yüksek enflasyon sorunu, enflasyonun belirleyicilerinden olan tarım ürünleri fiyatlarını araştıran çalışmaları gerekli kılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, üretim maliyetleri kanalıyla tarım ürünleri fiyatlarına etki ettiği düşünülen enerji enflasyonunun tarım ürünleri enflasyonu üzerindeki uzun dönemli etkisini Fourier yaklaşımla incelemektedir. Bu doğrultuda Türkiye’nin 2016:02-2023:04 arası aylık verileri kullanılarak enerji enflasyonun tarım ürünleri enflasyonuna uzun dönemli etkisi Fourier SHIN eşbütünleşme analizi ile incelenmiş ve serilerin eşbütünleşik oldukları sonucu elde edilmiştir. Modelin uzun dönem katsayıları ise Tam Modifiye Edilmiş En Küçük Kareler (FMOLS) yöntemi kullanılarak tahmin edilmiş ve uzun dönemde enerji enflasyonunun tarım ürünleri enflasyonunu pozitif yönde etkilediği görülmüştür. Son olarak değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisinin tespiti için Toda-Yamamoto (TY) ve Fourier Toda-Yamamoto (Fourier TY) yöntemleri uygulanmış ve enerji enflasyonu ile tarım ürünleri enflasyonu arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular politika yapıcıların tarım ürünleri fiyatlarını değerlendirilirken enerji fiyatlarını dikkate alması gerektiğini göstermektedir. Ayrıca Türkiye gibi enerjide dışa bağımlı ve yüksek enflasyon sorunu ile karşı karşıya olan bir ekonominin, alternatif enerji kaynaklarına yönelmesi ve bu alanda yatırımlarını attırması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tarım Ürünleri Enflasyonu, Enerji Enflasyonu, Türkiye, Fourier Eşbütünleşme

The Effect of Energy Inflation on Agricultural Products Inflation: The Case of Türkiye

Öz

The high inflation problem that Turkey has been struggling with in recent years necessitates studies investigating the prices of agricultural products, one of the determinants of inflation. The aim of this study is to analyze the long-term effect of energy inflation, which affects agricultural product prices through production costs, on agricultural products’ inflation with a Fourier approach. In this direction, using Turkey's monthly data between 2016:02-2023:04, the long-term effect of energy inflation on agricultural products’ inflation was examined with Fourier SHIN cointegration analysis and the result that the series were cointegrated was obtained. The long-term coefficients of the model were estimated using the Fully Modified Least Squares (FMOLS) method, and it was seen that energy inflation has a positive effect on agricultural products’ inflation in the long run. Finally, Toda-Yamamoto (TY) and Fourier Toda-Yamamoto (Fourier TY) methods were applied to determine the causality relationship between the variables and the bidirectional causality relationship was determined between energy inflation and agricultural product inflation. The findings show that policymakers should take energy prices into account when evaluating the prices of agricultural products. In addition, it is suggested that an economy like Turkey, which is foreign-dependent in energy and facing the problem of high inflation, should turn to alternative energy sources and increase its investments in this field.

Anahtar Kelimeler

Agricultural Products Inflation, Energy Inflation, Türkiye, Fourier Cointegration.

Kaynakça

• Abdlaziz, R. A., Rahim, K. A. & Adamu, P. (2016). Oil and Food Prices Co-Integration Nexus for Indonesia: A Non-Linear Autoregressive Distributed Lag Analysis. International Journal of Energy Economics and Policy, 6(1), 82-87.
• Ahmid, A. F. (2020). The Impact of Oil Price and Exchange Rate on Agricultural Commodity Prices: Evidence from Turkey. GSI Journals Serie B: Advancements in Business and Economics, 3(1), 1-15.
• Akçağlayan, A. (2021). Ham Petrol Fiyatlarından Gıda Fiyatlarına Asimetrik Geçişkenlik: Türkiye Örneği. Bankacılar Dergisi, 118, 18-30.
• Altıntaş, H. (2016). Petrol Fiyatlarının Gıda Fiyatlarına Asimetrik Etkisi: Türkiye için NARDL Modeli Uygulaması. Journal of Management and Economics Research, 14(4), 1-24.
• Arı, F. A. (2006). Türkiye'de Tarımın Ekonomideki Yeri ve Güncel Sorunları. Çalışma ve Toplum, 2(9), 61-81.
• Aytekin, M. & Hatırlı, S. A. (2021). Türkiye’de İşlenmemiş Gıda Enflasyonunu Etkileyen Faktörlerin Analizi: ARDL Yaklaşımı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 203-216.
• Baffes, J. & Haniotis, T. (2010). Placing the 2006/08 Commodity Price Boom into Perspective. World Bank Policy Research Paper, No. 5371.
• Baydur, C. M. (2015). Post Keynesgil Makro Açıdan Türk Tarımında Enflasyon. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 749-762.
• Bayramoğlu, A. T. & Yurtkur, A. K. (2015). Türkiye’de Gıda ve Tarımsal Ürün Fiyatlarını Uluslararası Belirleyicileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 63-73.
• Becker, R., Enders, W. & Lee, J. (2006). A Stationarity Test in The Presence of an Unknown Number of Smooth Breaks. Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381-409.
• Berber, M. & Artan, S. (2004). Enflasyon ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (No. 2004/21). Discussion Paper.
• Bölen, Y. (2022). Enerji Fiyatları ve Tarım Ürünleri Fiyatları Arasındaki Bağımlılık İlişkisinin Kapula Yöntemi ile Araştırılması. Master's Thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Cavlak, N. & Selvi, M. S. (2022). Gıda Fiyatlarındaki Aşırı Artışların Olası Nedenleri ve Covid-19’un Etkisi. Gıda, 47(1), 42-54.
• Chang, T. H. & Su, H. M. (2010). The Substitutive Effect of Biofuels on Fossil Fuels in The Lower and Higher Crude Oil Price Periods Energy, 35(7), 2807-2813.
• Ciaian, P. & Kancs, D. (2011). Food, Energy and Environment: Is Bioenergy The Missing Link?. Food Policy, 36(5), 571-580.
• Çınar, G. & Hushmat, A. (2016). Impact of Volatility of World Oil Prices on Turkey’s Food Prices: Garch Approach. Global Journal of Economics and Business Studies, 5(9), 1-8.
• Çınar, G. & Yılmaz, H. İ. (2017). Türkiye’deki Mazot Fiyat Şoklarının Hububat Sektörüne Etkisi. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 2(2), 101-115.
• Erdal, G., Esengün, K. & Erdal, H. (2008). Türkiye'de Tarım ve Gıda Ürünleri Fiyatlarındaki Belirsizliğin Enflasyon Üzerindeki Etkileri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2008(2), 65-79.
• Esmaeili, A. & Shokoohi, Z. (2011). Assessing The Effect of Oil Price on World Food Prices: Application of Principal Component Analysis. Energy Policy, 39(2), 1022-1025.
• FAO, IFAD, UNICEF, WFP & WHO. (2023). The State of Food Security and Nutrition in the World 2023. Urbanization, Agrifood Systems Transformation and Healthy Diets Across the Rural-Urban Continuum. Rome, FAO.
• Gilbert, C. L. (2010). How to Understand High Food Prices. Journal of Agricultural Economics, 61(2), 398-425.
• Gökçe, C. (2021). Petrol Fiyatı ve Döviz Kurunun Gıda Fiyatları Üzerine Asimetrik Etkisi: Türkiye Örneği. Business and Economics Research Journal, 12(3), 599-611.
• Güloğlu, B. & Nazlıoğlu, Ş. (2013). Enflasyonun Tarımsal Fiyatlar Üzerindeki Etkileri: Panel Yumuşak Geçiş Regresyon Analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-20.
• Güneş, H. (2022). Enerji ve Tarım Emtiaları Arasındaki İlişkinin ARDL Modeli ile Belirlenmesi, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 147-160.
• Güngör, E. & Erer, D. (2022). Examination of the Nonlinear Relationship Between, Exchange Rate, Oil Prices and the Food Prices in Turkey: Time-Varying Parameter VAR (TVPVAR) Models. Alanya Academic Review Journal, 6(2), 2481-2497.
• Kıymaz, T. & Saçlı, Y. (2008). Tarım ve Gıda Ürünleri Fiyatlarında Yaşanan Sorunlar ve Öneriler. DPT İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Tarım Dairesi, (2767).
• Kip, E. (1988). Türkiye’de Taban Fiyatları, Destekleme Alımları ve İç Ticaret Hadleri/ Floor Prices, Support Purchases and Domestic Terms of Trade in Turkey. (135-162).
• Kredi Kayıt Bürosu. (2021). Türkiye Tarımsal Görünüm Saha Araştırması, Tarım Kredileri Değerlendirme Sistemi.
• Kwiatkowski, D., Phillips, P. C., Schmidt, P. & Shin, Y. (1992). Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of a Unit Root: How Sure Are We That Economic Time Series Have a Unit Root?. Journal of Econometrics, 54(1-3), 159-178.
• İçen, H., İçen, N. M. E. & Polat, B. (2022). Türkiye’de Gıda Fiyatları, Döviz Kuru ve Petrol Fiyatları Arasındaki Asimetrik İlişki. Ekoist: Journal of Econometrics and Statistics, (37), 149-169.
• Nazlıoğlu, S. & Soytas, U. (2011). World Oil Prices and Agricultural Commodity Prices: Evidence from an Emerging Market. Energy Economics, 33, 488-496.
• OECD. (2011). Price Volatility in Food and Agricultural Markets: Policy Responses. OECD Policy Report, No.64390.
• Orman, C., Öğünç, F., Saygılı, Ş. & Yılmaz, G. (2010). İşlenmemiş Gıda Fiyatlarında Oynaklığa Yol Açan: Yapısal Faktörler (Sources of Volatility in Unprocessed Food Prices: Structural Factors). Central Bank of the Republic of Turkey Research Notes in Economics, (10/16).
• Phillips, P. C. & Hansen, B. E. (1990). Statistical Inference in Instrumental Variables Regression with I (1) Processes. The Review of Economic Studies, 57(1), 99-125.
• PwC. (2021). Biyokütle ve Biyoenerji Sektörlerine Genel Bakış.
• Sezgin, A. Ş. (2021). İşlenmemiş Gıda Meyve Sebze. İktisadi Araştırmalar Bölümü Bilgi Notları, Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Su, C. W., Wang, X. Q., Tao, R. & Oana-Ramona, L. (2019). Do Oil Prices Drive Agricultural Commodity Prices? Further Evidence in a Global Bio-Energy Context. Energy, 172, 691-701.
• Tarı, R. & Kumcu, F. (2005). Türkiye’de İstikrarsız Büyümenin Analizi (1983-2003 Dönemi). KOU Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 156-179.
• TÜİK. (2023). Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi, İstatistiksel Tablolar.
• Tsong, C. C., Lee, C. F., Tsai, L. J. & Hu, T. C. (2016). The Fourier Approximation and Testing for the Null of Cointegration. Empirical Economics, 51(3), 1085-1113.
• TZOB. (2008). Türkiye Süt Sektörünün Değerlendirilmesi 2008 Yılı ve Sonrası Beklentiler. Ankara.
• Uçak, H. (2011). Tarım Sektöründe Erken Emeklilik Sistemi ve Avrupa Birliği'ndeki Uygulamaları. Tarım Ekonomisi Dergisi, 17(1), 9-17.