Cumhuriyet’ten Günümüze Döviz Kuru Politikaları

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı, 210 - 238, 29.10.2023

Erol Bulut , Göktuğ Şahin

https://doi.org/10.25295/fsecon.1353624

Öz

Bu çalışmada, Cumhuriyet'in kuruluşundan itibaren Türkiye Ekonomisi açısından önemli etkenlerden birisi olan döviz kuru politikaları incelenmiştir. Ayrıca çalışmada, döviz kuru konusunda ekonomik hassasiyeti artıran bir etken olarak döviz kuru oynaklığı (volatilitesi), Türkiye Ekonomisi’nde esnek kur sisteminin resmî olarak uygulanmaya başlandığı 2001 yılı sonrası dönem itibariyle sanayi üretimine dair olarak büyüme üzerindeki etkileri kapsamında ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk 100 yılına dair döviz kuru politikaları ve oynaklığının ekonomik kararlar ve istikrar üzerine etkilerini incelemektir. Sonuç olarak, Türkiye’nin döviz açığı nedeniyle ekonomik krizlerle karşı karşıya kaldığı gözlenmiştir ve bu nedenle kambiyo mevzuatında sık sık önlemler almak zorunda kalması söz konusudur. Bu duruma karşılık ülke sanayisinin katma değeri yüksek nihai mal üretiminde uzmanlaşması, cari açık konusunda ortaya konacak politikaların uzun erimli şekilde planlanması, enerji ve ara mal ithalatı konusundaki çözümlemelerin ülkenin şartlarına uygun ve stratejik açıdan öncelenmiş şekilde ele alınması gerekmektedir. Ayrıca, çalışma kapsamında gerçekleştirilen analiz sonucunda Türkiye’de özellikle belli dönemlerde yüksek döviz kuru oynaklığı ile ekonomik büyüme arasında ters yönlü bir ilişki olduğu gözlenmiştir. İlgili ilişkinin Türkiye Ekonomisinde yaşanmasının temel ekonomik nedenleri arasında yatırım kararsızlığı, tüketici harcamalarındaki dalgalanmalar, dış ticaret dengesi, finansal istikrar etkileri, uluslararası yatırımlar, sermaye akışlar gibi etkenler sıralanabilirken ulusal ve uluslararası siyasi konjonktürün de etkisinin yüksek olduğu gözlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Döviz Kuru Politikaları, Kambiyo Mevzuatı, Oynaklık, Ekonomik Büyüme

Teşekkür

Değerli zamanlarını ayırarak çalışmamıza katkıda bulunan Sayın Editör ve Hakemlere teşekkürlerimizi sunarız.

Exchange Rate Policies from the Early Republic to the Present

Öz

In this study, exchange rate policies, which have been one of the significant factors for the Turkish economy since the establishment of the Republic are examined. Additionally, within the scope of the study, exchange rate volatility, as a factor increasing economic sensitivity regarding exchange rates, is considered in terms of its effects on industrial production in the Turkish economy, especially in the period following the official implementation of the flexible exchange rate system in 2001. The aim of the study is to investigate the impact of exchange rate policies and volatility on economic decisions and stability in the first 100 years of the Republic of Türkiye. As a result, it has been observed that Türkiye has faced economic crises due to its foreign exchange deficit, and therefore, it has frequently had to take measures in exchange rate regulations. Conversely, to counterbalance this situation, it is imperative for Türkiye's industry to specialize in the production of high-value-added final goods, to strategically plan policies related to the current account deficit in the long-term, and to address solutions for energy and intermediate goods imports that are both appropriate to the country's conditions and strategically prioritized. In this regard, it is recommended to establish a stable and target-oriented approach in the implementation of sensitive exchange rate policies, leaving no room for errors. Furthermore, based on the analysis conducted within the scope of the study, an inverse relationship between high exchange rate volatility and economic growth has been observed in Türkiye, particularly during certain periods. Among the key economic reasons for this observed relationship in the Turkish Economy are investment uncertainty, fluctuations in consumer spending, the balance of foreign trade, the effects on financial stability, international investments, and capital flows, while the influence of both national and international political conjunctures is also highly considerable.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Exchange Rate Policies, Foreign Exchange Regulations, Volatility, Economic Growth

Teşekkür

We would like to thank the Editors and Referees who contributed to our work by sparing their valuable time.

Kaynakça

• Adelowokan, O. A., Adesoye, A. B. & Balogun, O. D. (2015). Exchange Rate Volatility on Investment and Growth in Nigeria, an Empirical Analysis. Global Journal of Management and Business Research, 5(10), 1-11.
• Aghion, P., Bacchetta, P., Rancière, R. & Rogoff, K. (2009). Exchange Rate Volatility and Productivity Growth: The Role of Financial Development. Journal of Monetary Economics, 56(4), 494-513.
• Ahiabor, G. & Amoah, A. (2019). Examining the Effect of Real Effective Exchange Rate Volatility on Economic Growth: Evidence from Ghana. Journal of Economics and Economic Education Research, 20(1), 1-14.
• Akarsu, G. (2020). Unemployment, Exchange Rate and Exchange Rate Volatility Relation: Analysis for Turkey. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 179-209.
• Alagidede, P. & Ibrahim, M. (2017). On the Causes and Effects of Exchange Rate Volatility on Economic Growth: Evidence From Ghana. Journal of African Business, 18(2), 169-193.
• Altınkemer, M. (1990). Türkiye’de Döviz Piyasası ve Döviz Kurlarının Belirlenmesi. TCMB Tartışma Tebliği, Seri No: 9012, 1-4.
• Apak, S. (1993). Türkiye ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Ekonomik İstikrar Uygulamaları. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Arat, K. (2003). Türkiye’de Optimum Döviz Kuru Rejimi Seçimi ve Döviz Kurlarından Fiyatlara Geçiş Etkisinin İncelenmesi. TCMB Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
• Artukoğlu, O. S. (2005). Yurtdışı İşçi Tasarruflarının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Banka Sistemi ve Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri. TCMB İşçi Dövizleri Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
• Ay, A. & Ayhan, F. (2016). Employment and Exchange Rate Volatility Relationship: The Turkish Case. Journal of Business Economics and Finance, 5(1), 108-114.
• Barguellil, A., Ben-Salha, O. & Zmami, M. (2018). Exchange Rate Volatility and Economic Growth. Journal of Economic Integration, 33(2), 1302-1336.
• Berument, H. & Paşaoğulları, M. (2003). Effects of the Real Exchange Rate on Output and Inflation: Evidence From Turkey. The Developing Economies, 41(4), 401-435.
• Buabin, C. P. (2016). Effect of Exchange Rate Volatility on Economic Growth in Ghana: An Empirical Investigation. Doctoral Dissertation, University of Cape Coast.
• Bulut, E. & Tokatlıoğlu, Y. (2022). Türkiye’de Para İkamesinin Gelişimi ve ARDL Yöntemi ile Tahmini. AHBV Üniversitesi İİBF Dergisi, 24(1), 61-96.
• Bulut, E. & Ulusoy, M. (2018). Analiz Tetra. Ankara: Monopol Yayınları.
• Bulut, E. (2005). Döviz Ekonomisi (Piyasanın Mikro Yapısı). Ankara: Platin Yayınları.
• Comfort, A. B. (2021). The Impact of Exchange Rate Volatility on Economic Growth in Nigeria: A Dynamic Econometric Approach. African Journal of Business and Economic Development, 1(5), Series 2, 16-40.
• Çarıkçı, E. (1983). Esnek Kur Politikaları ve Dış Ticarete Etkileri. H.Ü. İİBF Dergisi, 1(2), 91-110.
• Demir, F. (2010). Exchange Rate Volatility and Employment Growth in Developing Countries: Evidence from Turkey. World Development, 38(8), 1127-1140.
• Dickson, O. O. (2012). Exchange Rate Volatility and Economic Growth in Nigeria. Mediterranean Journal of Social Sciences, 3(3), 399-407.
• Doğan, Y. (1987). IMF Kıskacında Türkiye (1946-1980). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Ebghaei, F. (2020). Effects of Real Exchange Rate on Economic Growth: Evidence from Turkey. Journal of Management, Economic and Marketing Research, 4(4), 278-286.
• Ehikioya, B. I. (2019). The Impact of Exchange Rate Volatility on the Nigerian Economic Growth: An Empirical Investigation. Journal of Economics and Management, 37, 45-68.
• Ekinci, N. K. (1998). Türkiye’de 1980 Sonrası Kriz Dinamikleri ve İntibak Mekanizmaları. Toplum ve Bilim, 77(4), 7-28.
• Erdost, C. (1982). IMF İstikrar Politikaları ve Türkiye. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Fırat, D. Ç. (2021). İpekyolu’ndan Ankara’ya Kâğıt Para: Paranın Kitabı. Eskişehir: Eskişehir Ticaret Odası Yayınları.
• Fofanah, P. (2021). Effects of Exchange Rate Volatility on Economic Growth: Evidence From West African Monetary Zone WAMZ Countries. International Journal of Scientific Research and Management, 9(1), 508-535.
• Fofanah, P. (2022). Effects of Exchange Rate Volatility on Economic Growth: Evidence from West Africa. International Journal of Business and Economics Research, 11(1), 32-48.
• Fourie, J., Pretorius, T., Harvey, R., Henrico, V. N. & Phiri, A. (2016). Nonlinear Relationship Between Exchange Rate Volatility and Economic Growth: A South African Perspective. Munich Personal RePEc.
• Güldağ, H. (1994). 5 Nisan Kararları: Nasıl Gelindi, Neler Oldu, Neler Olabilir?. İktisat Dergisi, 30(349), 9-12.
• Hidayet, Ü. (2016). Döviz Kuru Oynaklığı ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 5(3), 17-31.
• Işık, S. (2019). Dollarization and Bank Performance. The Graduate School of Social Sciences of METU, Yayınlanmamış Master Tezi, Ankara.
• Javed, Z. & Farooq, M. (2009). Economic Growth and Exchange Rate Volatility in the Case of Pakistan. Pakistan Journal of Life and Social Sciences, 7(2), 112-118.
• Kalaycıoğlu, S. (1983). Esnek Kur Sistemi ve Türkiye Uygulaması. İstanbul: Üç Dal Neşriyat.
• Kandil, M., Berument, H. & Dinçer, N. N. (2007). The Effects of Exchange Rate Fluctuations on Economic Activity in Turkey. Journal of Asian Economics, 18(3), 466-489.
• Kansu, A. (2004). Türkiye 1994 ve 2001 Krizleri. İstanbul: Derin Yayınları.
• Karahan, Ö. (2020). Influence of Exchange Rate on the Economic Growth in the Turkish Economy. Financial Assets and Investing, 11(1), 21-34.
• Karluk, R. (1999). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Kaur, T. A., Manual, V., & Eeswaran, M. (2019). The Volatility of the Malaysian Ringgit: Analyzing Its Impact on Economic Growth. International Journal of Recent Technology and Engineering, 7, 82-88.
• Kazgan, G. (1994). Yeni Ekonomik Düzende Türkiye’nin Yeri. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kılıçarslan, Z. (2018). Determinants of Exchange Rate Volatility: Empirical Evidence for Turkey. Journal of Economics Finance and Accounting, 5(2), 204-213.
• Köse, A. & Yeldan, E. (1998). Dışa Açılma Sürecinde Türkiye Ekonomisinin Dinamikleri: 1980-1997. Toplum ve Bilim, 77(4), 45-68.
• Mamun, A. H., Bal, H. & Basher, S. (2021). Does Currency Misalignment Matter for Economic Growth?-Evidence from Turkey. EuroMed Journal of Business, 16(4), 471-486.
• Morina, F., Hysa, E., Ergün, U., Panait, M. & Voica, M. C. (2020). The Effect of Exchange Rate Volatility on Economic Growth: Case of the CEE Countries. Journal of Risk and Financial Management, 13(8), 177.
• Musyoki, D., Pokhariyal, G. P. & Pundo, M. (2012). The Impact of Real Exchange Rate Volatility on Economic Growth: Kenyan Evidence. Business and Economic Horizons, 7(1), 59-75.
• Olamide, E., Ogujiuba, K. & Maredza, A. (2022). Exchange Rate Volatility, Inflation and Economic Growth in Developing Countries: Panel Data Approach for SADC. Economies, 10(3), 67.
• Oloyede, J. A. & Fapetu, O. (2018). Effect of Exchange Rate Volatility on Economic Growth in Nigeria (1986-2014). Afro-Asian Journal of Finance and Accounting, 8(4), 404-412.
• Özata, E. (2020). The Effect of Exchange Rate Volatility on Economic Growth in Turkey. Journal of Business, Economics and Finance, 9(1), 42-51.
• Özerol, H. (2002). Finansçı Olmayanlar İçin Finans. İstanbul: Academyplus Yayınevi.
• Özverim, F. (1996). Faiz ve Kur Politikaları. İktisat İşletme ve Finans, 11(125), 44-51.
• Rashid, A. & Basit, M. (2022). Empirical Determinants of Exchange-Rate Volatility: Evidence from Selected Asian Economies. Journal of Chinese Economic and Foreign Trade Studies, 15(1), 63-86.
• Rodrik, D. (2008). The Real Exchange Rate and Economic Growth. Brookings Papers on Economic Activity, 2008(2), 365-412.
• Sanginabadi, B. & Heidari, H. (2012). The Effects of Exchange Rate Volatility on Economic Growth of Iran. Actual Problems of Economics, 132(6), 430-441.
• Schnabl, G. (2008). Exchange Rate Volatility and Growth in Small Open Economies at the EMU Periphery. Economic Systems, 32(1), 70-91.
• Schnabl, G. (2009). Exchange Rate Volatility and Growth in Emerging Europe and East Asia. Open Economies Review, 20, 565-587.
• Şahin, A. & Cengiz, S. (2011). The Real Exchange Rate and The Employment Market: Evidence for Turkey by Panel Cointegration Analysis. African Journal of Business Management, 5(14), 5845-5854.
• TCMB (t.y.a). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS). https://evds2.tcmb.gov.tr
• TCMB (t.y.b). Merkez Bankası Tarihçesi. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect /tr/tcmb+tr/main+menu/banka+hakkinda/tarihce
• Tekelli, İ. & İlkin, S. (1997). Para ve Kredi Sisteminin Oluşumunda Bir Aşama: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Ankara: TCMB Yayınları.
• Töre, N. (1992). Dış Ticaret ve Döviz Kuru Politikaları. Ç. Aruoba & C. Alpar (Ed.), Türkiye Ekonomisi Sektörel Gelişmeler (185-206). Türkiye Ekonomi Kurumu, Ankara,.
• TÜİK (t.y.). Sanayi Üretim Endeksi. https://data.tuik.gov.tr
• Velioğlu, C. (1997). Döviz Kuru, Türkiye’de Uygulanan Kur Politikaları ve Döviz Piyasası. Türkiye Bankalar Birliği, Eğitim ve Tanıtım Grubu Seminer Notları.
• Verheuvel, N. H. (2016). The Effect of Exchange Rate Volatility on Economic Growth in South Korea. Doctoral Dissertation, Erasmus University, Rotterdam.
• Vieira, F. V., Holland, M., Da Silva, C. G. & Bottecchia, L. C. (2013). Growth and Exchange Rate Volatility: A Panel Data Analysis. Applied Economics, 45(26), 3733-3741.
• Yakubu, I. N., Kapusuzoğlu, A. & Ceylan, N. B. (2022). The Moderating Effect of Exchange Rate Volatility on Export Diversification and Economic Growth Nexus in the G7 Countries. Journal of Research in Business, 7(1), 195-207.
• Yensu, J., Nkrumah, S. K., Amankwah, S. & Ledi, K. K. (2022). The Effect of Exchange Rate Volatility on Economic Growth. Risk Governance and Control: Financial Markets & Institutions, 12(4), 33-45.
• Yıldız, H. S., Ide, G. & Malik, S. T. (2016). The Relationship Between Exchange Rate Volatility and Economic Growth: An Example of Turkey. International Journal of Art and Commerce, 5(3), 47-61.