Türkiye’de Kadın Hareketinde Kamusal Alan-Özel Alan İkilemi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı, 506 - 525, 29.10.2023

Gülşen Çakıl Dinçer

https://doi.org/10.25295/fsecon.1361372

Öz

Kadın hareketinin en önemli tartışama alanlarından biri özel alan kamusal alan ikiliğidir. Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze değişen iktidarlarla beraber kadınlar için kamusal alan-özel alan tartışması da iktidarlara cevap olarak şekillenmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında modernleşmenin yüzü olarak da görülen kadınlar çizilen sınırlar çerçevesinde kamusal alanda yer alabilirken özel alandaki görevlerini de eksiksiz yerine getirmeleri beklentisiyle karşılaşmışlardır. 1980’lere kadar devam eden bu süreç II. Dalga Feminizmin de etkisiyle kadınlar arasında sorgulanmış ve özel alan tartışmaya açılmıştır. 1990’lara gelindiğinde ise tartışmanın seyri ülkenin siyasal gelişmelerine paralel ilerlemiş ve kamusal alanın farklılaşması söz konusu olmuştur. 2000’ler ise AK Parti iktidarının kadın politikaları çerçevesinde şekillenmiştir. Bu çalışma Türkiye’deki kadın hareketinin gelişimini kamusal alan-özel alan tartışması bağlamında ele alarak bugün kadınlar için en önemli kazanımlardan olan eşitliklerin yeniden tartışılmaya açılmasının da anlaşılmasına yardımcı olmayı hedeflemektedir. Çalışmada kadın hareketi, kamusal alan özel alan tartışmasının önemli gelişmeleri çerçevesinde dönemlere ayrılmış ve bu gelişmelere dönük oluşturulan politikalar tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın Hareketi, Kamusal alan-özel alan, Kadın politikaları, Eşitlik-adalet

Public Sphere-Private Sphere Dichotomy of Women's Movement in Turkey

Öz

One of the crucial discussions in the women's movement is the public-private space duality. With the changing governments since the foundation of the Republic, the public-private space debate for women has also taken shape as a response to the governments. While women, who were also seen as the face of modernization in the decade of the Republic, could take part in the public sphere within the framework of the drawn boundaries, they were also expected to fulfill their duties in the private sphere. This process continued until the 1980s and was questioned among women with the influence of second-wave feminism, and the private sphere opened to discussion. By the 1990s, the debate progressed parallel with the country's political developments, causing the public sphere to differ. The 2000s were shaped within the framework of the women's policies of the AK Party government. This study aims to understand the development of the women's movement in Turkey in the context of the public-private sphere debate and the reopening of equality, one of the essential achievements for women today. In the study, the women's movement was divided into periods within the framework of the vital developments of the public sphere and private sphere debate, and the policies created for these developments were discussed.

Anahtar Kelimeler

Women, Public Sphere-Private Sphere, Women, Equality-Justice

Kaynakça

• 6 yaşındaki kız çocuğunun evlendirilmesi... Diyanet'ten açıklama geldi. (2022, 8 Aralık). Milliyet Gazetesi. https://www.milliyet.com.tr/gundem/6-yasindaki-kiz-cocugunun-evlendirilmesi-diyanetten-aciklama-geldi-6869520.
• Abadan-Unat, N. (1998). Söylemden Protestoya: Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Dönüşümü. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler (323-336). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Akal, E. (2011). Kızıl Feministler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akşit, E. E. (2012). Kızların Sessizliği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arat, Y. (1998). Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar. S. Bozdoğan & R. Kasaba (Der.), Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Arat, Z. (1998). Kemalizm ve Türk Kadını. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları,
• Beauvoir, S. (1970). Kadın: Genç Kızlık Çağı. Orhan Suda (Çev.). İstanbul: Payel Yayınları.
• Berktay, F. (2000). Kadının İnsan Hakları: İnsan Hakları Hukukunda Yeni Bir Açılım. K. Tankuter (Ed.), İnsan Hakları (349-372). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bock, G. (2004). Avrupa Tarihinde Kadınlar. Zehra Aksu Yılmazer (Çev.). İstanbul: Literatür Yayınları.
• Bora, A. (1997). Kamusal Alan/Özel Alan: Mahrumiyet-Özgürleşme İkileminin Ötesi. Toplum ve Bilim, 75(Kış), 85-93.
• Çakıl Dinçer, G. (2021). Ataerkil Pazarlık Bağlamında Türban Tartışması. İstanbul Kent Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2(1), 132-148.
• Dinçer, E. H. (2017). Konuşmanın İktidarı. İstanbul: Doruk Yayıncılık,
• Direk, Z. (2006). Başörtüsü Yasağı Üzerine. Amargi, (1), 16-18.
• Donovan, J. (2007). Feminist Teori (4. Baskı). A. Bora, M. A. Gevrek & F. Sayılan (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durakbaşa, A. (1998). Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve ‘Münevver Erkekler”. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler (29-50). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Fidan, Z. (2014). Modern Kadın Yaşamında Geleneksel Arka Plan: Modern Dindar Kadının Geleneksel Ev Kadınlığı. Akademik Bakış, (42).
• Gökalp, Z. (1997). Türkleşmek, İslamlaşmak Muassırlaşmak. İstanbul: Toker Yayınları,
• Göle, N. (2001). Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınları
• Gümüşoğlu, F. (1998). Cumhuriyet Döneminde Ders Kitaplarında Cinsiyet Rolleri (1928-1998). A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Habermas, J. (2004). Kamusal Alan. M Özbek (Ed), Kamusal Alan (95-102). İstanbul: Hil Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2000). Devrim Çağı 1789-1848. Bahadır Sina Şener (Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
• İlyasoğlu, A. (2013). Örtülü Kimlik. İstanbul: Metis Yayınları
• Kadıoğlu, A. (1998). Cinselliğin İnkarı: Büyük Toplumsal Projelerin Nesnesi Olarak Kadınlar. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Kadıoğlu, A. (2008). Aydınlanma, Vatandaşlık ve Kadın: Türkiye Örneği. F. Keyman (Ed.), Aydınlanma ve Vatandaşlık. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
• Kandiyoti, D. (1995). Ataerkil Örüntüler: Türk Toplumunda Erkek Egemenliğinin Çözümlenmesine Yönelik Notlar. Şirin Tekeli (ed.), Kadın Bakış Açısından Kadınlar. İstanbul: İletişim Yayınları
• Kılıç, Z. (1998). Cumhuriyet Türkiye’sinde Kadın Hareketine Genel Bir Bakış. A. Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Kovanlıkaya, Ç. (1999). 1980 Sonrası Türkiye’de Politik Alanda Kadınlar ve Kadın Politikası. Yayınlanmamış Doktora Tezi, MSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kovanlıkaya, Ç. (2014). Osmanlı’nın Son Döneminden Günümüze Kadın Yurttaşın İnşasında Ataerkil Zihniyet Şiddeti. G. Çeğin & İ. Şirin (Ed.), Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları (435-475). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köker, L. (2009). Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme, Devlet ve Demokrasi. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm (Cilt 2) (6. Baskı) (97-112).
• Kubilay, Ç. (2009). İslamcı Söylemde Kamusal Alan Tasavvuru: Devletle Tanımlanan Kamusal Alanın Millete Tahvili ve Kamusal Alanın Reddi. Alternatif Politika, 1(3), 325-362.
• Onat, N. (2013). Kamusal Alan ve Sınırları. İstanbul: Durak Yayınları.
• Özbek, M. (2004). Kamusal Alanın Sınırları. M. Özbek (Ed.), Kamusal Alan (19-90). İstanbul: Hil Yayınları.
• Sancar, S. (2004). Otoriter Türk Modernleşmesinin Cinsiyet Rejimi. Doğu Batı Dergisi, (Kasım).
• Sancar, S. (2013). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti Erkekler Devlet Kadınlar Aile Kurar (2. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Scott, J. W. (2013). Deneyim. Feminist Tarihin Peşinde. (Ayça Günaydın, Ayten Sönmez, Fahriye Dinçer, Öykü Tümer, Özlem Aslan (Çev.)) (141-180). İstanbul: Bgst Yayınları.
• Sirman, N. (2006). Türkiye’nin Kamusunda Endişe. Amargi, (1), 19-21.
• Sosyalist Feminist Kaktüs, 438’e Hayır” Basın Açıklaması, Sayı 10, Şubat 1990, 6-7.
• Sunar, İ. (1999). Düşün ve Toplum. Ankara: Doruk Yayınları.
• Tekeli, Ş. (1995), 1980’ler Türkiye’sinde Kadınlar. Ş. Tekeli (Der.), 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar (5-50). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunçay, M. (2009). İkna (İnandırma) Yerine Tecebbür (Zorlama). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm (Cilt 2) (6. Baskı) (92-96).
• Türkmen, A. (2020). Yargıtay’ın Bağışlama Yaklaşımı Çerçevesinde Mehir ve Mehrin Geri Alınması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22(2), 541-576.
• Walters, M. (2009). Feminizm. Hakan Gür (Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
• Yeğen, M. (2009). Kemalizm ve Hegemonya. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Kemalizm (Cilt 2) (6. Baskı) (56-74).
• Yılmaz, Z. (2011), Küresel İslam Hareketinde Kadının Yeni Temsil Biçimleri: Türkiye Örneği. S. Sancar (Ed.), Birkaç Arpa Boyu 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları
• Zihnioğlu, Y. (2003). Kadınsız İnkılap. İstanbul: Metis Yayınları.