Türkiye’de Hayvanların Korunması Politikası

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 825 - 861, 24.05.2024

Hürol Çankaya Cengiz Ekiz Nur Şahin

https://doi.org/10.25295/fsecon.1434116

Öz

Hayvanların korunması ile ilgili literatürü incelediğimizde Türkiye’de bu alandaki tartışmaların kökeninin 19. yüzyıla uzandığı görülmektedir. Modernleşme süreci, hayvanların korunması sürecini kırılganlaştırmaya başlamış ve dönemin kamu otoritesi, nefret dili kullanarak hayvanlara yönelik şiddetin meşrulaştırılmasına neden olmuştur. 1980’li yıllardan itibaren etkisiz yasal düzenlemeler ile sorun derinleşmiş ve 2004 yılında 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununun yürürlüğe girmesiyle de bu süreç yeni bir evreye girmiştir.
Türkiye’de hayvanlara yönelik geliştirilen kamu politikaları hak ekseninden uzaktır. Türkiye’deki mevzuat, hayvanları “eşya” ya da “meta” kategorisi üzerinden tanımlamaktadır. Hayvan hakları konusunda kamu otoritesi, düzenleme ve karar düzeyinde hiçbir politika inşa etmemiştir. Üstelik, kurumsal yapıdaki yetki ve görev karmaşası, hayvanların korunması sürecini doğrudan etkilemektedir. Türkiye’de hayvanların korunmasına ilişkin yasal tedbirlerin etkisizliği hem merkezi yönetimin hem de yerel yönetimlerin teşkilat yapısına da yansımıştır. Bu yapının yerel düzeydeki koordinasyonunu İl Hayvanları Koruma Kurulu yürütmektedir. Kurulun yetki ve işlevindeki dağınıklık, hayvan hakları konusunda somut düzenlemelerin yapılmasını ve tedbirlerin alınmasını zorlaştırmaktadır.
Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk kısım, hayvan haklarının Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerini kapsayan yüz yıllık tarihçesini içermektedir. İkinci kısım, Türkiye’de hayvan hakları politikasının çerçevesini kapsamaktadır. Üçüncü kısım ise yasal işleyişin dayanaklarını oluşturan idari ve hukuksal yapıyı tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hayvanların Korunması Politikası, Yönetsel Örgütlenme, Yasal Düzenlemeler, Türkiye’de Hayvanların Korunmasının Tarihi

Etik Beyan

Bu çalışmanın tüm hazırlanma süreçlerinde etik kurallara uyulduğunu yazarlar beyan eder. Aksi bir durumun tespiti halinde Fiscaoeconomia Dergisinin hiçbir sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk çalışmanın yazarlarına aittir.

Animal Protection Policy in Turkey

Öz

Given the literature on the protection of animals, we find that the beginnings of discussions in this field in Turkey date back to the 19th century. The modernization process began to make the mechanism of protection of animals vulnerable, and the then public authorities legitimized violence against animals by using hate speech. Since the 1980s, ineffective legislation has exacerbated the problem, and this process entered a new phase with the passage of the Animal Protection Law (Law 5199, 2004).
The public policy developed for animals in Turkey is far from the legal axis. In Turkish legislation, animals are defined as “property” or “commodity.” The public authority has not developed policies for animal rights at the level of regulations and decisions. Moreover, the confusion of powers and duties in the institutional structure directly affects the process of the protection of animals. The ineffectiveness of legal measures for the protection of animals in Turkey is reflected in the organizational structure of both central and local authorities. The coordination of this structure at the local level is carried out by the Provincial Animal Protection Committee. The inadequate organization of the committee’s powers and functions makes it difficult to enact specific regulations and take action to protect animals.
The study consists of three parts. The first part deals with the one-hundred-year history of the development of animal protection in the Ottoman and Republican periods. The second part analyzes the model of animal protection policy in Turkey. The third part discusses the administrative and legal structure underlying the legal functioning.

Anahtar Kelimeler

Animal Protection Policy, Administrative Organization, Legal Regulations, History of Animal Protection in Turkey

Etik Beyan

The authors declare that ethical rules are followed in all preparation processes of this study. In the case of a contrary situation, Fiscaoeconomia has no responsibility, and all responsibility belongs to the study's authors.

Kaynakça

• Akbulut, O. & Çobanoğlu, N. (2020). Türk Hukukunda Hayvanların Korunmasına İlişkin Yasal Mevzuat ve Bu Mevzuata Göre Hayvanların Hukuki Durumları. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36) ,1-37.
• Ak Parti. (2018). Güçlü Hükümet Güçlü Meclis Güçlü Türkiye. https://www.akparti.org.tr/media/quhdqtia/24-haziran-2018-cumhurbaskanligi-secimleri-ve-genel-secimler-secim-beyannamesi-sayfalar.pdf (24.08.2023).
• Ak Parti. (2023). Türkiye Yüzyılı için Doğru Adımlar. https://www.akparti.org.tr/media/dwyd05pu/tu-rkiye-yu-zy%C4%B1l%C4%B1-ic-in-dog-ru-ad%C4%B1mlar-2023-sec-im.pdf (24.08.2023).
• Arıkan, E. (2016). Hayvan Hakları İnsan Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Bayırbağ, M. K. & Göksel, A. (2015). Kamu Yönetimi. G. Atılgan & E. A. Aytekin (Der.), Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinlerarası İlişkiler (153-169). İstanbul: Yordam Kitap.
• Bayırbağ, M. K. (2013). Kamu Politikası Analizi için Bir Çerçeve Önerisi. M. Yıldız & M. Z. Sobacı (Der.), Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama (44-64). Ankara: Adres Yayınları.
• Cansız, D. (2021). II. Meşrutiyet Döneminde Hayvan Hakları 1908-1918. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (UTAD), 5(2), 2618-5873.
• CHP. (2023). Parti Programı. https://chp.azureedge.net/1d48b01630ef43d9b2edf45d55842cae.pdf (19.08.2023).
• DEVA. (2023). Parti Programı. https://devapartisi.org/temel-metinler/parti-programi (05.09.2023).
• Doğan, L. (2001). Türk Kültüründe Hayvanlar ve Hayvan İsimleri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyatı Dergisi, (12), 615-659.
• Dye, T. (1987). Understanding Public Policy. NJ: Prentice Hall.
• Gürler, A. M. & Osmanağaoğlu, Ş. (2009). Türkiye'de Hayvanları Koruma Kanununun Tarihsel Gelişimi. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 15(3), 325-330.
• Hill, C. (2005). The Public Policy Process. London: Pearson&Longman.
• Işın, E. (1995). İstanbul’da Gündelik Hayat: İnsan, Kültür ve Mekân İlişkileri Üzerine Toplumsal Tarih Denemeleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• İYİP. (2023). İYİ Parti Programı. https://iyiparti.org.tr/storage/img/doc/iyi-parti-guncel-parti-program.pdf (19.08.2023)
• Kalkınma Bakanlığı. (2018). Yerel Yönetimler ve Hizmet Kalitesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: Kalkınma Bakanlığı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/YerelYonetimlerOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf
• ÖzKoçhisarlıoğlu, C. & Söğütlü Erişgin, Ö. (2013). Hayvanın Hukuki Konumu. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 8(Özel), 1691-1723. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jyasar/issue/19146/203203
• Smith, K. B. & Larimer, C. W. (2009). Public Policy Theory Primer. Boulder: Westview.
• Lukes, S. (2005). Power: A Radical View. London: Palgrave McMillan.
• Melikoğlu, B. (2009). Türkiye’de Kurulan İlk Hayvanları Koruma Derneğinin Tarihsel Gelişimi. Vet Hekim Der Dergisi, 80(1), 37-44.
• Menekşe, M. (2018). Batılı Seyyahlar Gözünden Osmanlı İstanbul'unda Köpekler. Social Sciences Studies Journal, 4(28), 6321-6334.
• Obuz, Ö. (2022). Osmanlı'dan Erken Cumhuriyet'e Hayvan Katliamları ve Himaye: Kediler, Köpekler, Kargalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parsons, W. (1995). Public Policy. Aldershot: Edward Elgar.
• SBB. (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• Schick, I. C. (2010). İstanbul'da 1910'da Gerçekleşen Büyük Köpek İtlafı: Bir Mekân Üzerinde Çekişme Vakası. Toplumsal Tarih, (200), 22-33.
• Sümer, M. (2021). Osmanlı Modernleşmesini Hayvanlar Üzerinden Okumak: Abdullah Cevdet’in İstanbul’da Köpekler Risalesi. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5(4), 2628-2652.
• TBMM. (2019). Hayvan Haklarının Korunması ile Hayvanlara Eziyet ve Kötü Muamelelerin Önlenmesi için Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. TBMM, 27. Dönem, 3. Yasama Yılı, 132 sıra nolu, Ankara: TBMM.
• TBMM. (2021). Tekirdağ Milletvekili Mustafa Yel ve İstanbul Milletvekili Serap Yaşar ile 113 Milletvekilinin Hayvanları Koruma Kanunu ile Türk Ceza Kanunda Değişiklik Yapılmasına dair Kanun Teklifi ve Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Raporu. TBMM, 27. Dönem, 4. Yasama Yılı, 276 sıra nolu, Ankara: TBMM.
• TİP. (2023a). Parti Programı. https://tip.org.tr/program/ (05.09.2023)
• TİP. (2023b). İnat ve Umut Bildirgesi. https://tip.org.tr/tip-inat-ve-umut-bildirgesi/ (05.09.2023)
• Toklucu, M. (2020). Yirminci Yüzyılda İstanbul’un Sokak Hayvanları ve Hayvanseverleri Üzerine Notlar. Hayvan Hakları Tarihi ve Türkiye (272-298). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Topuzlu, C. (2002). İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım. İstanbul: Topuzlu Yayınları.
• Yıldırım, M. (2019). Hayvan Tecridinin Dışı ve Ötesi: İstanbul’da Sürgün, Yıkım ve Şiddet Coğrafyası. Beyond İstanbul, 4(özel sayı), 87-100.
• YSP. (2023). Programatik Metin. https://www.yesilsolparti.org/ (19.08.2023).
• Zeybek, S. O. (2020). Türkiye'nin Yakın Tarihinde Hayvanlar: Sosyal Bilimleri İnsan Olmayanlara Açmak. İstanbul: Nota Bene Yayınları.
• İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararları
• Afyon (2016). 05.04.2016 tarih ve 8 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Afyon (2017). 27.03.2017 tarih ve 9 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Afyon (2020). 08.05.2020 tarih ve 11 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Ankara (2021). 16.07.2021 tarih ve 39 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Aydın (2021). 18.06.2021 tarih ve 42 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Aydın (2022). 14.10.2022 tarih ve 46 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Düzce (2022a). 31.03.2022 tarih ve 01 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Düzce (2022b). 19.07.2022 tarih ve 02 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Düzce (2022c). 26.12.2022 tarih ve 03 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Edirne (2021). 23.12.2021 tarih ve 02 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• İzmir (2021). 04.12.2021 tarih ve 54 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Kilis (2016). 01.12.2016 tarih ve 01 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Manisa (2016a). 23.06.2016 tarih ve 02 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Manisa (2016b). 06.10.2016 tarih ve 03 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Manisa (2022). 08.03.2022 tarih ve 01 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Muğla (2021a). 05.01.2021 tarih ve 01 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Muğla (2021b). 17.09.2021 tarih ve 02 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Muğla (2022a). 17.03.2022 tarih ve 01 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Muğla (2022b). 27.07.2022 tarih ve 02 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Muğla (2022c). 02.11.2022 tarih ve 03 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Ordu (2021). 27.08.2021 tarih ve 03 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Şanlıurfa (2017). 27.12.2017 tarih ve 02 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Yalova (2020). 16.01.2020 tarih ve 23 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı
• Zonguldak (2014). 30.01.2014 tarih ve 01 sayılı İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı