Gündeliğin Politikasında Kadınlık: Zoya Pirzad Edebiyatında Toplumsal Cinsiyet, Direniş ve Sessizlik

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: Toplumsal Cinsiyet Özel Sayısı, 168 - 190, 27.09.2025

Emine Zeytunlu , Duygu Altınoluk

https://doi.org/10.25295/fsecon.1719928

Öz

Bu çalışma, İranlı yazar Zoya Pirzad’ın Se Ketâb (2018 [2001]), Işıkları Ben Söndürürüm (Çerağhâ Râ Men Hâmûş Mî Konem, 2008 [2002]) ve Buna Alışacağız (Âdet Mî Konîm, 2018 [2004]) adlı eserlerinde toplumsal cinsiyet temsillerini incelemektedir. Metinler, İran kadın hareketi bağlamında değerlendirilerek, kadın karakterlerin gündelik yaşam pratikleri aracılığıyla patriyarkal normlara nasıl sessizce direndikleri analiz edilmektedir. Tematik analiz yöntemiyle yürütülen araştırma, ev içi mekânların (mutfak, salon, çocuk odası gibi) yalnızca baskının değil, aynı zamanda sessiz direnişin de alanları olarak nasıl işlediğini ortaya koymaktadır. Joan Acker’ın cinsiyetlendirilmiş kurumlar, Raewyn Connell’in toplumsal cinsiyet düzeni ve Stuart Hall’un temsiliyet kavramları, bu çözümlemede kuramsal zemin olarak kullanılmıştır. Pirzad’ın anlatıları, gündelik olanın politik potansiyelini görünür kılmakta; kadın karakterlerin küçük ama süreklilik arz eden eylemleriyle şekillenen yerel ve kültürel olarak köklenmiş bir feminizmi yansıtmaktadır. Bu kadınlar, sessizlik ve duygusal emek aracılığıyla “sessiz devrimler” gerçekleştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zoya Pirzad , Cinsiyetlendirilmiş Öyküler , İran Kadın Hareketi , Cinsiyet Temsili

Womanhood in the Politics of Everyday: Gender, Resistance, and Silence in Zoya Pirzad’s Literature

Öz

This study examines gender representations in the works of Iranian author Zoya Pirzad, focusing on Se Ketâb (2018 [2001]), Çerağhâ Râ Men Hâmûş Mî Konem (Işıkları Ben Söndürürüm, 2008 [2002]), and We’ll Get Used to It (Âdet Mî Konîm, 2018 [2004]). Situating these texts within the broader context of the Iranian women’s movement, the study explores how Pirzad’s female characters navigate and subtly resist patriarchal norms through everyday practices. Using thematic analysis, the research identifies how domestic spaces, such as kitchens and living rooms, operate not only as sites of constraint but also as arenas of quiet resistance. Drawing on Joan Acker’s theory of gendered institutions, Raewyn Connell’s concept of gender order, and Stuart Hall’s theory of representation, the study shows that silence, repetition, and emotional labour serve as tools of agency for women within these narratives. Pirzad’s fiction reveals the complex dynamics of gender in contemporary Iran, highlighting the political potential of the mundane. Her female characters engage in “quiet revolutions” that reflect a localised, culturally embedded form of feminism shaped by subtle acts and persistent endurance.

Anahtar Kelimeler

Zoya Pirzad , Cinsiyetlendirilmiş Öyküler , İran Kadın Hareketi , Cinsiyet Temsili

Kaynakça

• Acker, J. (1990). Hierarchies, jobs, bodies: A theory of gendered organizations. Gender & Society, 4(2), 139-158. https://doi.org/10.1177/089124390004002002
• Acker, J. (1992). From sex roles to gendered institutions. Contemporary Sociology, 565-569.
• Ahmed, S. (2017). Living a feminist life. Duke University Press.
• Alavi, N. (2005). We are Iran: The persian blogs. Soft Skull Press.
• Aldı, M. (2009). Mustafa Mestûr’la öykücülüğü ve İran öyküsü üzerine: Hiçbir güç, bir yazarın sesini duyuramaz, okuyucu hariç. Hece Öykü Dergisi, 33, 63-66.
• Altunsu Sönmez, Ö. (2019). Gelin kaynana çatışması üzerine sosyolojik bir analiz. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1159-1201.
• Bayat, A. (2013). Life as politics: How ordinary people change the middle east. Stanford University Press.
• Berâhenî, R. (2005). Farsça kısa öykücülüğünün kısa tarihçesi. H. Hüsrevşâhî (Ed.), İran edebiyatı öykü antolojisi (15-19). Dünya Kitapları.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. doi: 10.1191/1478088706qp063oa
• Butler, J. (1990). Gender trouble: Feminism and the subversion of identity. Routledge.
• Bütün, O. (2021). Feminist okumalar cumhuriyet’ten günümüze edebiyatta cinsellik ve erotizm. Notabene Yayınları.
• Connell, R. W. (2016). Toplumsal cinsiyet ve iktidar. Ayrıntı Yayınları.
• Connell, R. W. (2005). Masculinities (2nd ed.). University of California Press.
• Çakar, E. (2016). Zoya Pirzad ve eserlerinde kadın. A. Güzelyüz (Ed.), Doğu edebiyatında kadın (215-224). Demavend Yayınları.
• Değirmençay, V., & Najafi, F. (2021). The reflection of myth in the works of Zoya Pirzad. Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 115–132.
• Ely, M., Vinz, R., Downing, M., & Anzul, M. (1997). On writing qualitative research: living by words. Routledge/Falmer.
• Eryılmaz, D., & Eraslan, H. (2022). Edebiyata yansımalarıyla Ermeni diasporasının kültürel kimliği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 568-581.
• Gal, S. (1991). Between speech and silence: The problematics of research on language and gender. M. di Leonardo (Ed.), Gender at the crossroads of knowledge: Feminist anthropology in the postmodern era (175–203). University of California Press.
• Hacızâde, F. (2005). İran kadını ve öykücülük. H. Hüsrevşâhî (Ed.), İran edebiyatı öykü antolojisi (21-22). Dünya Kitapları.
• Hall, S. (1997). Representation: Cultural representations and signifying practices. SAGE Pub.
• Holloway, I., & Todres, L. (2003). The status of method: flexibility, consistency and coherence. Qualitative Research, (3), 345-57. https://doi.org/10.1177/1468794103033004
• hooks, b. (1984). Feminist theory from margin to center. South End Press.
• Humm, M. (2022). Feminist edebiyat eleştirisi. Say Yayınları.
• Karimi-Hakkak, A. (2004). Recasting persian literature: Writing in times of revolution. University of Utah Press.
• Mahmood, S. (2005). Politics of piety: The Islamic revival and the feminist subject. Princeton University Press.
• Milani, F. (1992). Veils and words: The emerging voices of Iranian women writers. Syracuse University Press.
• Milani, F. (2011). Words, not swords: Iranian women writers and the freedom of movement. Syracuse University Press.
• Moghissi, H. (1999). Feminism and Islamic fundamentalism: The limits of postmodern analysis. Zed Books.
• Mousavi, S. M. (2020). Gender and eventfulness in Zoya Pirzad’s I turn off the lights: Towards a comparative narrative theory. Critical Literary Studies, II(1), 185-198. https://www.doi.org/10.34785/J014.2020.731
• Najmabadi, A. (2005). Women with mustaches and men without beards: Gender and sexual anxieties of Iranian modernity. University of California Press.
• Nashat, G., & Tucker, J. E. (2008). Women in the middle east and north Africa: Restoring women to history. Indiana University Press.
• Öz, A. (2009). Türkçe’de İran edebiyatı ve öyküsü. Hece Öykü Dergisi, 33, 55-62.
• Paidar, P. (1995). Women and the political process in twentieth-century Iran. Cambridge University Press.
• Pirzad, Z. (2008). Işıkları ben söndürürüm E. Yakut (Çev.). Aras Yayınları.
• Pirzad, Z. (2018). Âdet mî konîm. Neşr-i Merkez.
• Pirzad, Z. (2018). Se ketâb. Neşr-i Merkez.
• Rubin, H. J., & Rubin, I. S. (1995). Qualitative interviewing: The art of hearing data. Sage.
• Sadeghi, F. (2008). Negotiating with modernity: Young women and sexuality in Iran. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 28(2), 250–259. https://doi.org/10.1215/1089201x-2008-003
• Shahidian, H. (2002). Women in Iran: Gender politics in the Islamic republic. Greenwood Press.
• Sanasarian, E. (1982). The women’s rights movement in Iran: Mutiny, appeasement, and repression from 1900 to Khomeini. Praeger.
• Singer, D., & Hunter, M. (1999). The experience of premature menopause: a thematic discourse analysis. Journal of Reproductive and Infant Psychology, (17), 63-81.
• Şeker, A. (2021). Kadın roman kahramanları toplumsal cinsiyet, edebiyat sosyolojisi ve roman okumaları. Nika Yayınevi.
• Taylor, G. W., & Ussher, J. M. (2001). Making sense of S&M: A discourse analytic account. Sexualities, (4), 293-314.
• Yerdemir, Ş. (2018). Zoyâ Pîrzâd ve onun se ketâb isimli öykü mecmuasındaki kadın karakterler. Sempozyum Düzenleme Kur. (Eds.), Çağdaş İran Edebiyatında Kadın (255-274). Hece Yayınları.
• Yerdemir, Ş. (2022). Zoyâ Pîrzâd’ın se ketâb isimli hikâye mecmuasında kullandığı üslup ve dil özellikleri. Turkish Studies – Language and Literature, 13(2), 1117–1129.
• Yıldırım, S., & Deveci Bozkuş, Y. (2023). Zoya Pirzad’ın yek ruz mande be ‘Īd‑i pak (paskalya’ya bir gün kaldı) adlı eserinde İran Ermenileri. Ermeni Araştırmaları, 73, 89–108.
• Yıldırım, S. (2025). Zoya Pirzad’ın ışıkları ben söndürürüm romanında kadın kimliği üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 65(1), 297-313.
• Zamiran, M. (2010). Gender identity and feminist tendencies in the works of Zoya Pirzad. Journal of Persian Literature Studies, 12(3), 55–72.