A Research on Period Profitability of Companies Listed in the Basic Metal Industry: An Empirical Application

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 357 - 371, 25.02.2025

Gültekin Topaloğlu

https://doi.org/10.25295/fsecon.1452370

Öz

Firms that have a significant impact on national economies and are considered as one of the cornerstones of the industrial sector constitute the basic metal industry. The aim of this study is to analyse the relationship between the period profitability of the firms in the BIST basic metal industry index and revenue, shareholders' equity, short and long-term liabilities and cost of sales. Within the scope of the research, the data of the companies in the BIST basic metal industry index for the periods 2013-2022 as of 2023 were evaluated by panel regression analysis method. The results of the analysis show that firms' revenues and long-term debt utilisation have a positive effect on period profit. These findings reveal that the increase in revenues and the use of long-term financing sources within the scope of firms' growth and expansion strategies have a positive effect on profitability. On the other hand, variables such as short-term borrowing, equity utilisation and cost of sales are found to have a negative effect on firms' profit for the period. These results indicate that short-term financial liabilities and difficulties in cost management may negatively affect firms' profitability performance. In addition, as a result of the analysis, it is found that the revenue generated by the firms and the long-term debt utilisation of the firms have a positive effect on the period profits of the firms, while short-term borrowing, equity utilisation and cost of sales have a negative effect on the period profits of the firms.

Anahtar Kelimeler

Profitability, Earnings, Financial performance, Borrowing, Equity

Ana Metal Sanayide İşlem Gören Firmaların Dönem Karlılıkları Üzerine Bir Araştırma: Ampirik Bir Uygulama

Öz

Ülke ekonomileri üzerinde önemli bir etkiye sahip olan ve sanayi sektörünün temel taşlarından biri olarak kabul edilen firmalar ana metal sanayiyi oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı BIST ana metal sanayi endeksinde yer alan firmaların dönem karlılıkları ile hasılat, özkaynaklar, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ve satışların maliyeti arasındaki ilişkiyi dikkate alarak analiz etmektir. Araştırma kapsamında, 2023 yılı itibariyle BIST ana metal sanayi endeksinde yer alan firmaların 2013-2022 dönemlerine ait verileri panel regresyon analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Analiz sonuçları, firmaların hasılatlarının ve uzun vadeli borç kullanımlarının, dönem karında pozitif bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Bu bulgular, firmaların büyüme ve genişleme stratejileri kapsamında elde ettikleri hasılat artışlarının ve uzun vadeli finansman kaynaklarının kullanımının, karlılık üzerinde olumlu bir etki yarattığını ortaya koymaktadır. Öte yandan, kısa vadeli borçlanma, öz kaynak kullanımı ve satışların maliyeti gibi değişkenlerin firmaların dönem karında negatif bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar, kısa vadeli finansal yükümlülüklerin ve maliyet yönetiminin zorluklarının, firmaların karlılık performanslarını olumsuz yönde etkileyebileceğini göstermektedir. Ayrıca analiz sonucunda firmaların elde ettiği hasılat ve firmaların uzun vadeli borç kullanımının firmaların dönem karlarını pozitif yönde etkilediği, kısa vadeli borçlanma, öz kaynak kullanımı ve satışların maliyeti değişkenlerinin ise firmaların dönem karlarını negatif yönde etkilediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Karlılık, Hasılat, Finansal performans, Borçlanma, Özkaynak

Kaynakça

• Acar, E. & Sarıyer, G. (2021). Türk ana metal sanayi finansal performans değerlendirmesi: Ahp ve Topsis uygulaması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (31), 113-128. https://doi.org/10.18092/ulikidince.734976
• Ahmet, Ş. İ. T., Ekşi, İ. H. & Hacıevliyagil, N. (2017). BIST’te ana metal sanayi endeksinde faaliyet gösteren işletmelerin finansal performans ölçümü: 2011-2015 dönemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(17), 83-91.
• Akbulut, R. & Rençber, Ö. F. (2015). BIST’te imalat sektöründeki işletmelerin finansal performansları üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 65, 118-136.
• Alarussi, A. S. & Alhaderi, S. M. (2018). Factors affecting profitability in Malaysia. Journal of Economic Studies, 45(3), 442-458.
• Albayrak, A. S. (2008). Değişen varyans durumunda en küçük kareler tekniğinin alternatifi ağırlıklı regresyon analizi ve bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 111-134.
• Allen, D. E. (1991). The determinants of capital structure of listed Australian companies: The financial manager’s perspective. Australian Journal of Management, 16(2).
• Alsu, E. & Taşdemir, A. (2017). Finansal performansın TOPSIS çok kriterli karar verme yöntemi ile belirlenmesi: Dokuma, giyim eşyası ve deri sanayi işletmeleri üzerine bir uygulama. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 2(4), 221-236.
• Amirthalingam, N. & Balasundaram, N. (2013). Determinants of profitability: A case study of listed food and beverage (FveB) firms companies in Sri Lanka. Merit Research Journals of Art, Social Science and Humanities, 1(1), 1-6.
• Aytekin, S. & Erol, A. F. (2018). Finansal performans kurumsal sürdürülebilirlik performansının temel belirleyicisi midir? Bist sürdürülebilirlik endeksinde aras yöntemi ile bir uygulama. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 869-886. https://doi.org/10.18092/ulikidince.435519
• Bhunia, A., Mukhuti, S. S. & Roy, S. G. (2011). Finansal performans analizi-bir vaka çalışması. Sosyal Bilimler Güncel Araştırma Dergisi, 3(3), 269-275.
• Burja, C. (2011). Factors influencing the company’s profitability. Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, 13(2), 215-224.
• Chen, J. (2004). Determinants of capital structure of Chinese-listed companies. Journal of Business Reserch, 15.
• Cochran, P. L. & Wood, R. A. (1984). Kurumsal sosyal sorumluluk ve finansal performans. Yönetim Akademisi Dergisi, 27(1), 42-56.
• Çakır, H. M. & Küçükkaplan, İ. (2012). İşletme sermayesi unsurlarının firma değeri ve karlılığı üzerindeki etkisinin İMKB’de işlem gören üretim firmalarında 2000-2009 dönemi için analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (53), 69-86.
• Çemrek, F. & Burhan, E. (2014). Petrol tüketiminin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin panel veri analizi ile incelenmesi: Avrupa birliği ülkeleri ve Türkiye örneği. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6(3).
• Çetin, M. & Ecevit, E. (2010). Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: OECD ülkeleri üzerine bir panel regresyon analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2), 166-182.
• Eyüboğlu, K. & Bayraktar, Y. (2019). Ana metal sanayi alt sektörlerinin finansal performanslarının AHP ve TOPSIS yöntemleri ile değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 2(1), 1-10. https://doi.org/10.32951/mufider.443508
• Gapenski, L. C., Vogel, W. B. & Orban-Langland, B. (1993). The determinants of hospital profitability. Hospital and Health Services Administration, 38(1), 63-80.
• Gill, A., Biger, N. & Mathur, N. (2010). İşletme sermayesi yönetimi ile karlılık arasındaki ilişki: Amerika Birleşik Devletleri'nden kanıtlar. İşletme ve Ekonomi Dergisi, 10(1), 1-9.
• Gurbuz, A. O, Aybars, A. & Kutlu, O. (2010). Corporate governance and financial performance with a perspective on ınstitutional ownership: Empirical evidence from Turkey. Journal of Applied Management Accounting Research, 8, 21-38.
• İlhan, E., Topaloğlu, E. E. & Özyamanoğlu, M. (2013). Finansal Performans ile Kurumsal Yönetim Notları Arasındaki İlişki: BIST Üzerine Bir Uygulama. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 5(9), 100-117.
• Kahraman, İ. K. (2023). Ana metal sanayi sektörü finansal analizi. Y Kılıç, M. F. Buğan & A. Bayrakdaroğlu (Eds.), Borsa İstanbul’da finansal analiz uygulamaları: Sektörler bazında incelemeler-II (s. 101-128).
• Mustafa, A. (2003). Tarımsal işletmelerde finansal performans analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (20).
• Özdağoğlu, A., Gümüş, Y., Özdağoğlu, G. & Gümüş, G. K. (2017). Evaluating financial performance with grey relational analysis: An application of manufacturing companies listed on Borsa İstanbul. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 73, 289-312.
• Padmanabhan, P. & Png, I. P. (2004). Returns policies and retail price competition. SSRN 493162.
• Pazarlıoğlu, M. V. & Gürler, Ö. K. (2007). Telekomünikasyon yatırımları ve ekonomik büyüme: Panel veri yaklaşımı. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 44(508), 35-43.
• Pekuri, A., Haapasalo, H. & Herrala, M. (2011). İnşaat sektöründe verimlilik ve performans yönetimi-yönetim uygulamaları. Uluslararası Performans Ölçümü Dergisi, 1(1), 39-58.
• Ravenscraft, D. J. (1983). Structure-profit relationship at the line of business and industry level. The Review of Economics and Statistics, 22-31.
• Salama, A. (2005). Çevresel performansın finansal performans üzerindeki etkisine ilişkin bir not. Yapısal Değişim ve Ekonomik Dinamikler, 16(3), 413-421.
• Şengül, Ü. (2020). Bist 100’de yer alan ana metal sanayi firmalarının veri zarflama analizi ile performans ölçümü. Journal of Life Economics, 7(2), 161-176. https://doi.org/10.15637/jlecon.7.011
• Uygurtürk, H. & Korkmaz, T. (2012). Finansal performansın TOPSIS çok kriterli karar verme yöntemi ile belirlenmesi: Ana metal sanayi işletmeleri üzerine bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(2), 95-115.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2017). Panel Zaman Serileri Analizi Stata Uygulamalı (3. Baskı).
• Wooldridge, J. M. (2003). Econometric analysis of cross section and panel data. The MIT Press, Cambridge.
• KAP. (2024). https://www.kap.org.tr/tr/Sektorler
• TUİK. (2024). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Sanayi-Urun-(PRODCOM)-Istatistikleri-2022-49370