Orhan Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde Romanı Bağlamında Türkiye’de İşgücü Piyasasının Kurumsal Yapısını İşlem Maliyeti Kuramı Perspektifinden Analiz

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 3, 1341 - 1354, 25.08.2025

Mustafa Ercan Kılıç , Mehmet Latif Turgut

https://doi.org/10.25295/fsecon.1586874

Öz

Anaakım iktisadın, iktisadi probleme yönelik evrensel ve tek tipçi yaklaşım ve çözüm anlayışına bir eleştiri olarak ortaya çıkan kurumsal iktisat, iktisadi problemin ele alınmasında ekonomiyi bir kurumsallaşma süreci olarak değerlendiren bir bakış açısı ortaya koymaktadır. Bu açıdan bakıldığında bir ülkenin kurumsallaşma tecrübesi, o ülke toplumunun tarihsel birikimiyle şekillenen enformel kurallar, kurumlar, inanç ve kültür gibi soyut unsurlardan bağımsız değildir. Buradan hareketle, bahsi geçen bu unsurların değişim ve gelişim süreçlerine tanıklık eden dönem romanları ve hikayeleri gibi alternatif kaynakların tahlil edilmesi hem mevcut kurumsal yapının hem de bu yapının gelişim sürecinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, Orhan Kemal’e ait Bereketli Topraklar Üzerinde adlı eseri üzerinden Türkiye’de işgücü piyasasının kurumsal yapısını ve bu yapının iktisadi etkilerini değerlendirmektir. Değerlendirmeler işlem maliyeti kuramı üzerinden yapılmıştır. Romandan alıntılar analiz edilirken öncelikle işçilerin işe alınma, çalışma şartları, yaşam koşulları, işgücü kanunu hakkında bilgi düzeyi, işveren ve diğer işçilerle ile olan ilişkileri ile ilgili ve diğer problemler, sonrasında bu probleme yol açan eksik bilgi veya belirsizlik durumu tespit edilmiştir. Son olarak problemin doğurduğu işlem maliyeti ve çözülmesi gereken kurumsal zafiyet ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kurumsal İktisat , İşlem Maliyeti Kuramı , Kültürel Ekonomi , Orhan Kemal , İşgücü Piyasası

An Analysis for Institutional Economic Structure of Türkiye’s Labor Market Through Orhan Kemal’s Bereketli Topraklar Üzerinde Novel from the Perspective of Transaction Cost Theory

Öz

Emerged as a criticism of mainstream economics’ universal and uniform approach to the economic problem, institutional economics provides a perspective that considers the economy as a process of institutionalization. From this standpoint, the institutionalization experience of a country is not independent from the abstract factors shaped by the historical accumulation of the society of that country, such as informal rules, institutions, faith, and culture. From this point of view, analyzing period novels and stories witnessing the change and development processes of those abstract factors would contribute to the comprehension of both the existing institutional structure and the development process of that structure. In this regard, the purpose of this study is to evaluate the institutional structure of the labor market in Türkiye through Orhan Kemal’s Bereketli Topraklar Üzerinde. The evaluations have been made on the account of transaction cost theory. In the analysis part, the problems with employees’ employment process, working conditions, knowledge about labor law, living standards, relationships with employers and with other employees and their other problems, and the situations or the structural form of imperfect information or uncertainty causing these problems are determined. Finally, the transaction cost resulting from the problem and institutional inefficacy that needs to be solved are specified.

Anahtar Kelimeler

Institutional Economics , Transaction Cost Theory , Cultural Economics , Orhan Kemal , Labor Market

Kaynakça

• Acaravcı, A., Artan, S., Erdoğan, S., & Göktürk, T. B. (2018). Türkiye’de kurumsal kalite, reel gelir ve doğrudan yabancı yatırımlar ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 132-145.
• Adalıoğlu, S. (2021). Türkiye'de uygulanan vergi politikalarının tarihsel gelişimi ve kurumsal iktisat çerçevesinde eleştirisi. Mali Cozum Dergisi/Financial Analysis, 31(167), 135-166.
• Akdere, Ç., Parla, J., Sarfati, M., Özel, M. & Eren, N. (2019, 21 Şubat). İktisat ve edebiyat [Panel]. J. Parla (Oturum başkanı), İktisatta Neler Oluyor? İktisat ve Toplum, İstanbul Bilgi Üniversitesi. https://iktisatvetoplum.com/iktisat-ve-toplum-sayi-102/, (45-68).
• Alatas, S. F. (2016). Sosyal bilimlerde alternatif söylemler: Avrupamerkezciliğe cevaplar. (A. Bölükbaşı, Çev.) Ankara: Matbu Kitap.
• Danto, A. C. (1966). Imagination, reality and art. S. Hook, Art and Philosophy. New York University Press, 220-235,
• Artan, S., & Hayalıoğlu, P. (2014a). Kurumsal yapı ve iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Sosyoekonomi, 22(22), 347-366.
• Artan, S., & Hayalıoğlu, P. (2014b). Kurumsal göstergeler ışığında Türkiye ekonomisinin sosyo-politik analizi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 51(592), 9-27.
• Basılgan, M. (2010). Alman Tarihçi̇ Okulu’nun Joseph Aloıs Schumpeter üzerine etkisi̇. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(3), 51-85.
• Berigel, S. (2022). Yeni kurumsal iktisat penceresinden varlık vergisi’ne bir bakış. Journal of Economics and Political Sciences, 2(2), 188-197.
• Biçen, Ö. F. (2021). Türkiye’de kurumsal faktörler ve büyüme: 2010-2020 dönemi büyüme sürecine yönelik bir değerlendirme. Journal of Academic Opinion, 1(1), 6-14.
• Clark, J. M. (1918). Economics and modern psychology. The Journal of Political Economy, 26(1), 1-30.
• Coase, R. H. (1937). The nature of firm. Economica, 4(16), 386-405.
• Commons , J. R. (2017). Legal foundations of capitalism. Routledge.
• Çetin, T. (2011). The role of institutions over economic change in Türkiye. T. Çetin, & F. Yılmaz (Ed.), Understanding the process of economic change in Türkiye: An institutional approach (21-39). New York: Nova Science Publisher.
• Çetin, T. (2012). Yeni kurumsal iktisat. İstanbul Journal of Sociological Studies (45), 43-73.
• Çiçen, Y. B. (2019). Türkiye'nin 1980 sonrası kurumsal yapısındaki değişimi ve ekonomik sonuçları. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(3), 423-438.
• Ercan, M. R. & Öniş, Z. (2001). Turkish privatization: Institutions and dilemmas. Turkish Studies, 2(1), 109-34.
• Forster, E. M. (1982). Roman sanatı. çev. Ünal Aytür. Ankara: Adam Yayınları.
• Gözgör, K. (2018). Forex piyasalarında regülasyona giden yol: yeni kurumsal iktisat yaklaşımı. Ekonomik Yaklaşım, 29(108), 23-41.
• Hisamoğlu, E. (2014). EU membership, institutions and growth: The case of Türkiye. Economic Modelling, 38, 211-219.
• Hulten, S. (2005). Historical school and institutionalism. Journal of Economic Studies, 32(2), 169-178.
• Kaygı, A. (2021). Edebiyat ve varlık. Fidan Yayınları.
• Kemal, O. (2020). Bereketli topraklar üzerinde (52.Baskı). İstanbul: Everest Yayınları.
• Narlı, M. (t.y.). Orhan Kemal. 05 20, 2023 tarihinde Türkiye Diyanet Vakfı (TDV): https://islamansiklopedisi.org.tr/orhan-kemal
• North, D. C. (1986). The new institutional economics. Journal of Institutional and Theoretical Economics, 142(1), 230-237.
• North, D. C. (1990). Institutions, institutional change and economic performance. New York: Cambridge University Press.
• North, D. (2010). Kurumlar, kurumsal değişim ve ekonomik performans (Institutions, institutional change and economic performance). Çev. Güven, GÇ, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Özel, M. (2018). Roman diliyle iktisat. Küre yayınları.
• Pehlivanoğlu, F., & Alabaş, M. M. (2017). Kurumların insani gelişme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği (1996-2014). Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 35-53.
• Rutherford, M. (2001). Institutional economics: Then and now. Journal of Economic Perspectives, 15(3), 173-194.
• Süslü, B., Coşkun, B., & Pank, Ç. (2018). Türkiye için iyi yönetişim ve toplumsal refah ilişkisi üzerine bir inceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 219-241.
• Tayyare, E., & Sayaner, K. (2018). Türkiye’de sabit sermaye yatırımları, kurumsal kalite ve ekonomik büyüme ilişkisi analizi. Researcher, 6(1), 179-196.
• Uyanıker, G., & Alkay, E. (2019). Türkiye'de 2000'li yıllarda konut arsası sunusu: yeni kurumsal iktisat çerçevesinde bir değerlendirme. Megaron, 14(3), 432-442.
• Valdes, M. (1992). World-making: The literary truth-claim and the interpretation of texts. University of Toronto Press.
• Veblen, T. (2005). Aylak sınıfın teorisi. (Z. Gültekin, & C. Atay, Çev.) İstanbul: Babil.
• Veblen, T. (2011). The theory of business enterprise. New York: Barnes & Noble, Inc.
• Wallis, J. J., & North, D. J. (1986). Measuring the transaction sector in the American economy. S. L. Engerman, & R. E. Gallman (Ed.), Long term factors in American economic growth (95-148). Chicago: University of Chicago Press.
• Yıldırım, A. (2023). Türkiye ekonomisinde işlem maliyetleri: Kurumsal işleyişin toplumsal maliyeti üzerine bir deneme. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(4), 57-80.