Demokrasi ve İktisadi Büyüme: Türkiye için Politika Önerileri

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 3, 1487 - 1505, 25.08.2025

Elif Özdilek

https://doi.org/10.25295/fsecon.1639215

Öz

Milletlerin gelişmişlik düzeyleri coğrafi koşullar, kuruluş yerleri, genetik etkiler, doğal afetler, salgın hastalıklar ve hatta kader gibi çeşitli faktörlerle ilişkilendirilmiştir. Son çalışmalar bir ülkenin gelişmişlik düzeyi ile yönetim tarzlarından kaynaklanan politik ve ekonomik kurumlar arasında bir bağlantı kurmuştur. Bu kurumlar toplumlar içinde hukuk sistemini, eğitim sistemini, kültürel yapıyı ve ahlaki çerçeveyi kapsayan temel çerçeveler olarak hizmet eder; topluca, milletin tüm politik ve ekonomik altyapısını şekillendirirler. Ekonomistler ekonomik sistemin işleyişini açıklar ve hem sistemin hem de katılımcılarının o sistem içindeki bireylerin gerçekleştirdiği eylemlerin sonuçlarından nasıl etkilendiğini incelerken, aynı zamanda gelişimsel zorluklara çözümler önermektedirler. Ekonomi, üretim, tüketim ve dağıtımın iç içe geçmiş süreçlerini ele alırken yalnızca sorunları belirlemeyi değil, aynı zamanda bunların çözümüne de katkıda bulunmayı amaçlamaktadırlar. Sadece ulusal ekonomilerin büyümesini değil, aynı zamanda bireylerin yaşam kalitesini artıran tüm yönleri de kapsayan ekonomik kalkınma kavramı, son zamanlarda demokrasi ile incelenmiştir. Demokrasi ile ekonomik kalkınma arasındaki ilişki, birincisinin ikincisini etkileyip etkilemediği veya tam tersi, sık sık araştırılan bir konu olmuştur. Bu çalışma, makroekonomik göstergeler ve endeksler kullanarak, Türkiye'de ekonomik kalkınmanın ve demokrasinin Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze gelişimini tasvir etmeyi amaçlamaktadır. Siyasi ve ekonomik kurumların toplumların demokratik çerçevelerinden etkilendiği varsayımına dayanmaktadır ve Türkiye için politika önerileri sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İktisadi Gelişme , Büyüme , Demokrasi , Endeksler , Türkiye

Democracy and Economic Growth: Policy Recommendations for Türkiye

Öz

Nations development levels have been associated with various factors such as geographical conditions, places of establishment, genetic influences, natural disasters, epidemics, and even fate. Recent studies have established connection between the development level of a country and the political and economic institutions that result from governance style. These institutions serve as fundamental frameworks within societies, encompassing the legal system, educational system, cultural structure, and moral framework; collectively, they shape the entire political and economic infrastructure of the nation. Economists explain the functioning of the economic system and examine how both the system and its participants are affected by the consequences of the actions taken by individuals within that system, while proposing solutions to developmental challenges. In addressing the intertwined processes of production, consumption, and distribution, economics aims not only to identify problems but also to contribute to their solutions. The concept of economic development, which encompasses not only the growth of national economies but also all aspects that increase the quality of life of individuals, has recently been studied together with democracy. The relationship between democracy and economic development, whether former affects the latter or vice versa, has been a frequently investigated topic. This study aims to describe the development of economic development and democracy in Türkiye from the foundation of the Republic to the present day, using macroeconomic indicators and indices. It assumes that political and economic institutions are affected by democratic frameworks of societies and aims to offer policy recommendations for Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Economic Development , Growth , Democracy , Indices , Türkiye

Kaynakça

• Acaravcı, A., & Erdoğan, S. (2015). Türkiye’de demokrasi, reel gelir ve dışa açıklık arasındaki uzun dönemli ve nedensel ilişkiler. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(31), 358-370.
• Acaravcı, A., Bozkurt, C., & Erdoğan, S. (2015). MENA ülkelerinde demokrasi-ekonomik büyüme ilişkisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(4), 119-129.
• Acemoğlu, D., & Robinson, J. A. (2016). Ulusların düşüşü güç, zenginlik ve yoksulluğun kökenleri (Çev. F. R. Velioğlu) (15. Baskı). Doğan Egmont Yayıncılık, İstanbul.
• Adejumobi, S. (2000). Between democracy and development in Africa: What are the missing links?. İnternet Adresi: http://www.worldbank.org/research/abcde/eu_2000/pdffiles/ADEJUMOBI.pdf, pp.1-15.
• Akyıldız, F. (2011). Binyıl kalkınma hedefleri, insan hakları ve demokrasi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14(2), 39-60.
• Alabaş, M.M. (2015). Türkiye’de bölgesel düzeyde gelir dağılımı eşitsizliğinin incelenmesi. IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı II. 255-271.
• Alper, Y. (2016). Sosyal güvenlik reformu (2006-2016): Sosyal güvenlik mevzuatı ve idari özerklik. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(5), 1253-1272.
• Ansal, H. (2004). Geçmiş ve gelecekte ekonomik gelişmede teknolojinin rolü, teknoloji. Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği 50. Yıl Yayınları, İstanbul, 35-59.
• Babacan, M.E., Akyol, M., Topbaş H., & Akyol, A. Ç. (2010). Demokrasinin e-dönüşümü. 650-669.
• Barış, S., & Erdoğmuş, M. (2018). 21. yüzyılda demokrasi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Bir literatür incelemesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 9(20), 83-102.
• Baum, M. A., & Lake, D. A. (2003). The political economy of growth: Democracy and human capital. American Journal of Political Science, 47(2), 333–347.
• Becer, F. (2019). Max Weber sosyolojisinden demokrasi çıkarımları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 421-430.
• Beşel, F. (2016). Uluslararası endeksler ışığında Türkiye. PESA Politik, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, 1-18.
• Bozdoğan, S., & Akkaya, A. Y. (2020). Karl Marx ve demokrasi üzerine bir inceleme. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 48, 155-174.
• Bozkurt, H. (2010). Eğitim, sağlık ve iktisadi büyüme arasındaki ilişkiler: Türkiye için bir analiz. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, V(1), 7-27.
• Carbone, G., & Cassani, A. (2016). Nigeria and democratic progress by elections in Africa. Africa Spectrum, 51(3), 33-59.
• Cooley, A., & Snyder, J. (2016). Ranking the world, grading states as a tool of global governance.
• Çondur, F., & Cömertler, N. (2017). Türkiye’de yaşanan darbelerin makroekonomik göstergelere etkileri. Uluslararası Darbe Sempozyumu, 3, 1003-1023.
• Denek, S. (2019) Sürdürülebilir kalkınmadan sürdürülemez çevreye doğru: Çevre-kalkınma ikilemi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3).
• Dobrota, M., Jeremic, V., & Markovic, A. (2012). A new perspective on the ICT development index. Information Development, 28, 271-280.
• Doğan, A. (2005). Demokrasi ve ekonomik gelişme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25, 1-19.
• Erdağ, R., & Peker, K. (2014). Küreselleşme sürecinin demokrasi üzerine etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 211-220.
• Erdoğan, S. (2020). Demokrasi ve iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye için bir analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 56, 161-178.
• Erkuş, S., & Karamelikli, H. (2016). Türkiye’de demokrasi ve iktisadi büyüme arasındaki uzun dönemli ilişki. https://www.researchgate.net/profile/Sefa (Erişim Tarihi: 12.02.2025).
• Freedom House (2022). Tüm Veriler. FIW 2013-2022. https://freedomhouse.org/report/freedom-world (Erişim Tarihi: 12.02.2025).
• Hayaloğlu P. (2015) MINT ülkelerinde demokrasi ekonomik büyümeyi nasıl etkilemektedir?. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 1(1) 2015, 17- 29.
• ICC (2017). Open markets index. International Chamber of Commerce Research Foundation Report.
• Keyder, Ç. (1987b). İktisadi gelişme ve bunalım:1950-1980. I. C. Schick & E. A. Tonak (Ed.), Geçiş sürecinde Türkiye (Çev. A. Günlük & A. Peşen) (310-325). Belge Yayınları, Bilim Dizisi, Oxford University Press, ISBN -975-344-040-5. 399 sayfa.
• Kızılkaya, A., & Sönmez, N. (2003). Geçmişten günümüze güvenlik ihtiyacı ve Türk polis teşkilatı. Çağın Polisi Dergisi, (18), 19-23.
• Koçak, E. (2016). Demokrasi, ekonomik özgürlükler ve büyüme: Teori ve ampirik uygulama. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı.
• Koçak, E., & Uzay, N. (2017). Türkiye’de demokrasi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Ampirik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 24(3). 705-723.
• Kurzman, C., Werum, R., & Burkhart, R. E. (2020) Democracy’s effect on economic growth: A pooled time-series analysis, 1951–1980. Studies in Comparative International Development, 37(1), 3–33.
• Lipset, S. M. (1959) Some social requisites of democracy: Economic development and political legitimacy. The American Political Science Review, 53(1), 69–105.
• Minarlı, M . (2014). Habermasçı burjuva kamusallığının demokratik içeriği. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (18), 153-172.
• Murat, S., & Eser, Y. B (2013). Türkiye’de ekonomik büyüme ve istihdam ilişkisi: İstihdam yaratmayan büyüme olgusunun geçerliliği. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 2(3) 92-123.
• Ökmen, M. (2013). Bir insan hakkı olarak kentli haklarının geliştirilmesi ve yerel yönetimler. Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları (17-43). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Özbilgin, İ.G., & Çalış, K. (2012) Bilgi ve iletişim teknolojileri açısından Türkiye ve Azerbaycan’ın genel karşılaştırılması. https://ab.org.tr/ab13/bildiri/227.pdf Erişim Tarihi: 30.03.2025.
• Özdemir, G. (2018). Huntington’un demokratikleşme dalgaları bağlamında Türk demokratikleşmesine bakış ve 15 Temmuz’un önemi. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi 1(1), 17-35.
• Özmen, Y. P. (2018). XXI. yüzyılın eşiğinde demokrasi ve kalkınma. Akademik Hassasiyetler, 5(10), 103-122.
• Özyurt, C. (2007). Durkheim sosyolojisinde ahlâkî kontrol sorunu. Değerler Eğitimi Dergisi, 5 (13), 95-121.
• Pamuk, Ş. (2019). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi, büyüme, kurumlar ve bölüşüm (10. Basım). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ayhan Matbaası.
• Polat, B. (2020). Türkiye’de bütçe şeffaflığı için öneriler. TESEV Değerlendirme Notları 2020/9. https://www.tesev.org.tr/wp-content/uploads/Bircan_Polat_T%C3%BCrkiye%E2%80%99de-B%C3%BCt%C3%A7e-%C5%9Eeffafl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-i%C3%A7in-%C3%96neriler.pdf (Erişim tarihi: 12.02.2025)
• Rachidi, H., & Saidi, H. (2014) Democracy and economic growth: Evidence in MENA countries. Elsevier, Procedia - Social and Behavioral Sciences 191, 616-621.
• Sirowy, L., & Inkeles, A. (1990) The effects of democracy on economic growth and inequality; A review studies in comparative. International Development, Spring, 126-157.
• Şahin, D. (2017) Geçiş ekonomilerinde demokrasi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Panel veri analizi, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 45-57.
• Şanlısoy, S. (2020). Türkiye’de politik istikrarsızlık ile ekonomik büyüme ilişkisi: Bir nedensellik analizi. Bilig, (92), 85-114.
• TDK (2021). https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 12.02.2025).
• Tiryakioğlu, M., & Tuna, Ö. (2016). Kalkınma ajanslarının çevresel sürdürülebilirliği sağlamadaki rolü üzerine bir tartışma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 207-221.
• Türkkahraman, M., & Tutar, H. (2009). Sosyal değişme, bütünleşme ve çözülme bağlamında toplumda farklı kültür ve anlayışların yeri ve önemi. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-16.
• Uras, G. (2012). Büyüme, kalkınma, gelişme. 10 Eylül 2012, https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/gungor-uras/buyume-kalkinma-gelisme-1593882 Erişim: 30.03.2025.
• Yergin, H. (2018). Kalkınmanın ölçümünde yeni eğilimler. Z. Kanberoğlu (Ed.), Kalkınma ekonomisinde yeni eğilimler (1-33). Gazi Kitabevi.