The Changing Structure of the Family after Migration Movements in Turkey: An Analysis within the Framework of the Concept of Precaria

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 4, 1981 - 2001, 27.11.2025

Furkan Düzenli

https://doi.org/10.25295/fsecon.1590842

Öz

The dynamics of the current age are transforming society and the individual, and this transformation is most clearly manifested in the functions of social institutions. The family is one of the most important of these institutions and has undergone structural and functional changes in Turkey, particularly due to migration. Migration causes individuals to relocate, affecting them not only spatially, but also culturally, economically, and psychologically. This leads to the weakening of family ties and the redefinition of roles. This study discusses the impact of migration on the functions of the family institution in Turkey. During this transition, individuals gradually move away from the traditional family's role as a source of social solidarity and trust, leaving them alone to face the uncertainties of modern life. In this context, the concept of the 'precariat' provides a theoretical basis for analysing the economic and social uncertainties that migrants face, as well as the process of separation from the family. The study's main claim is that migration in Turkey not only involves population mobility but also triggers a social transformation that dissolves the traditional functions of the family. In the face of this transformation, Turkey's family policies are often short-term, reactive, and fragmented, providing insufficient coverage for migrant families. Therefore, this study aims to provide long-term, comprehensive social policy recommendations to protect and strengthen the family institution in the context of migration, precariousness, and a changing social value system.

Anahtar Kelimeler

Migration Movements , Social Transformation , Precariat , Family , Family Policies

Türkiye’de Göç Hareketleri Sonrasında Ailenin Değişen Yapısı: Prekarya Kavramı Çerçevesinde Bir Analiz

Öz

İçinde bulunulan çağın dinamikleri, bireyi olduğu kadar toplumu da dönüştürmekte, bu dönüşüm en belirgin şekilde toplumsal kurumların işlevlerinde kendini göstermektedir. Bu kurumların başında gelen aile, Türkiye’de özellikle göç hareketlerinin etkisiyle yapısal ve işlevsel bir değişim sürecine girmiştir. Göç, bireylerin yalnızca mekânsal değil; kültürel, ekonomik ve psikolojik düzeylerde de yer değiştirmesine neden olmakta, bu durum aile bağlarında zayıflamalara ve rollerin yeniden tanımlanmasına yol açmaktadır. Çalışmada, Türkiye'deki göç hareketlerinin aile kurumunun işlevlerine olan yansımaları ele alınmaktadır. Bu süreçte birey, toplumsal dayanışma ve güven kaynakları olarak geleneksel ailenin sunduğu imkânlardan giderek uzaklaşmakta; modern yaşamın güvencesizlikleriyle baş başa kalmaktadır. Bu bağlamda “prekarya” kavramı, hem göçmenlerin maruz kaldığı ekonomik ve sosyal belirsizlikleri hem de aileden kopuş sürecini analiz etmek açısından kuramsal bir zemin sunmaktadır. Çalışmanın temel iddiası, Türkiye’de yaşanan göç hareketlerinin yalnızca nüfus hareketliliği değil, aynı zamanda ailenin geleneksel işlevlerinde çözülmeye yol açan bir toplumsal dönüşümün tetikleyicisi olduğudur. Bu dönüşüm karşısında Türkiye'nin aile politikalarının çoğu zaman kısa vadeli, tepkisel ve parçalı olduğu, göçmen ailelerin ise bu politikalar içerisinde yeterince kapsanmadığı görülmektedir. Bu nedenle çalışma, aile kurumunun korunması ve güçlendirilmesi için göç, güvencesizlik ve değişen toplumsal değerler sistemi ekseninde kapsamlı ve uzun vadeli sosyal politika önerileri sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç Hareketleri , Toplumsal Dönüşüm , Prekarya , Aile , Aile Politikaları

Kaynakça

• Abadan-Unat, N. (2015). Türkiye’nin göç tarihi. (Der: M. Murat Erdoğan, Ayhan Kaya), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Adıgüzel, Y. (2013). Dayanışma ağları üzerinden Eskişehir’de siyaset ve göçmenlik algısı. Sosyoloji Dergisi, 27, 73-94.
• Adıgüzel, Y. (2016). Göç sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Akkayan, T. (1979). Göç ve değişme. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Aktaş, M. T. (2015). Göç olgusu ekonomik kalkınmada itici güç olabilir mi?. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 37-48.
• Althusser, L. (2003). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Çev. A. Tümertekin), İstanbul: İthaki Yayınları.
• APA, American Psychological Association. (2018). Statement on the effects of deportation and forced separation on immigrants, their families, and communities. American Journal of Community Psychology, 62(1–2), 3–12.
• Ardahan, M. (2006). Sosyal destek ve hemşirelik. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 68-75.
• Arslan, A. (2011). Medyanın birey, toplum ve kültür üzerine etkileri. Journal of Human Sciences, 8(1).
• Ateş, H., & Yavuz, Ö. (2017). (G)öçmen (ö)tekileştirme ve (ç)ok kültürlülük. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(Göç Özel Sayısı), 1287-1301.
• Aydın, M. (2000). Kurumlar sosyolojisi. Ankara: Vadi Yayınları.
• Bartram, D., Poros, M. V., & Monforte, P. (2017). Göç meselesinde temel kavramlar. (Çev. Itır Agabeyoğlu Tuncay). Ankara: Hece Yayınları.
• Bauman, Z. (2019a). Akışkan modernite (Çev. S. O. Çavuş). İstanbul: Can Yayınları.
• Bauman, Z. (2019b). Postmodernite ve hoşnutsuzlukları (Çev. İ. Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beyaz, C. (2024). Yüzüncü yılında Türkiye demografisi. HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 12(Cumhuriyet’in 100. Yılı Özel Sayısı), 57-85. https://doi.org/ 10.20304/humanitas.1386262.
• Bourdieu, P. (2006). Karşı ateşler (Çev. H. Yüksel). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bonizzoni, P. (2018). Policing the intimate borders of the nation: A review of recent trends in family-related forms of immigration control. Gendering nationalism (223–239). Springer.
• Brabeck, K. M., Lykes, M. B., & Hershberg, R. (2011). Framing immigration to and deportation from the United States: Guatemalan and Salvadoran families make meaning of their experiences. Community, Work & Family, 14(3), 275–296.
• Burrows, S. (2013), Precarious work, neo-liberalism and young people’s experiences of employment in the Illawarra region. The Economic and Labour Relations Review, 24(3), 380-396.
• Clarke, S. (2005). The neoliberal theory of society. A. Saad-Filho & D. Johnston (Ed.), Neoliberalism: A critical reader (50-59). London: Pluto Press.
• Çakır, M. (2018). Bilgi toplumu kuramları ve prekarya tartışmaları. M. Çakır (Ed.), Bilgi toplumu ve tartışmaları (19-114). İstanbul: Pales Yayınları.
• De Haas, H, Castles, S., & Miller, M. J. (2022). Göçler çağı: Modern dünyada uluslararası nüfus hareketleri. Ankara: Gav Perspektif Yayınları.
• Demir, Ö., & Acar, M. (1998). Sosyal bilimler sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları.
• Doğan, İ. (2009). Dünden bugüne Türk ailesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Duran, R. (2022). Türkiye aile yapısının geleceğine yönelik çıkarımların değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, 2(1), 147-164.
• Düzenli, F., & Omay, U. (2022). Prekarya kavramı çerçevesinde çalışma hayatında göçmenler. O. Dündar (Ed.), Çalışma kavramına sosyolojik bakış (167-179). İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Eggbø, H., & Brekke, J. (2019). Family migration and integration. The need for a new research agenda. Nordic Journal of Migration Research, 9(4), 425–444.
• Ekici, S., & Tuncel, G. (2016). Göç ve insan. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 9-22.
• Erder, S. (2015). İstanbul bir kervansaray (mı?). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erdoğdu, S., & Kutlu, D. (2014). Dünyada ve Türkiye’de çalışan yoksulluğu: İşgücü piyasası ve sosyal koruma politikaları bağlamında bir değerlendirme. Çalışma ve Toplum, 2(41), 63-114.
• Eyce, B. (2004). Tarihten günümüze Türk aile yapısı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1(4), 223-244.
• Geçer, H., & Çelik, C. (2017). Kadının çalışma hayatına girmesiyle oluşan aile içi roller sistemindeki değişim ve din ilişkisi (Niğde örneği). Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(12), 1-30.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. (Çev. C. Güzel), Ankara: Ayraç Yayınları.
• Göztepe, Ö. (2012). Yeni dönemin satırbaşları. Ö. Göztepe (Ed.), Güvencesizleştirme: Süreç, yanılgı, olanak (15-60). Ankara: NotaBene Yayınları.
• Gürsoy Ulusoy, Ş. (2023). Toplumsal değişim ve Türkiye’de yazlık site kültürü. Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, 6(10), 125-136.
• İlhan, S. (2019). Neo-liberalizm, esneklik ve güvencesizlik. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(2), 361-368.
• İlter, E. (2019). Tüketim kültürünün tarihsel gelişim süreci ve bireysel, toplumsal ve kültürel etkilerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 461-476.
• Kalkınma Bakanlığı, (2015). Ailenin ve dinamik nüfus yapısının korunması programı eylem planı. https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/247/ekutuphane3.4.6.22.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim Tarihi: 16.01.2023).
• Kalleberg, A. L. (2000). Nonstandard employment relations: Part-time, temporary and contract work. Annual Review of Sociology, 26, 341–365.
• Kalleberg, A. L., & Vallas, S. P. (2018). Probing precarious work: Theory, research, and politics. A. L. Kalleberg & S. P. Vallas (Ed.), Precarious work (Research in the sociology of work, 31) (1-30).
• Karagöz, L. (2015). Türkiye’de aile politikalarında bütünlük ihtiyacı. İLEM Politika Notu: 5, İstanbul: İlmi Etüdler Derneği.
• Karayalçın, C. (2019). Bir sosyal kimlik olarak meslek kimliği üzerine bankacılık sektöründe pazarlama açısından nitel bir araştırma. International Journal of Labour Life and Social Policy, 2(1), 43-57.
• Kaya, S. (2020). İnsana yakışır iş açığı: Çalışan yoksulluğu açısından bir değerlendirme. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 79, 55-106.
• Kaya, M. (2015). Komşuda misafirlik: Suriyeli sığınmacılarca kurulmuş mülteci derneklerinin perspektifinden Türkiye’de yaşamak. The Journal of Academic Social Science Studies, 39, 263-279.
• Kır, İ. (2011). Toplumsal bir kurum olarak ailenin işlevleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 381-404.
• Kırman, T., & Atak, H. (2020). Yabancılaşma: kavramsal ve kuramsal bir değerlendirme. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 279-295.
• Koçak, S., & Demir, B. (2023). Türkiye’de aile politikalarının sürdürülebilir kalkınma ve sosyal hizmetler açısından değerlendirilmesi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 85, 65-77. https://doi.org/10.26650/jspc.2023.85.1299286.
• Koçak, T. (2022). Metropol kentte prekarya olgusunun göçmen karşıtlığına etkisi: Fatih ilçesi örneği. Nitel Sosyal Bilimler, 4(2), 131-157. https://doi.org/10.47105/nsb.1124736
• Kutlu, D. (2012). Türkiye işgücü piyasasında güncel gelişmeler ve güvencesizleşme örüntüleri. Ö. Göztepe (Ed.), Güvencesizleştirme: Süreç, yanılgı, olanak (61-116). Ankara: Notabene.
• Lazzarato, M. (1996). Immaterial labour. P. Virno & M. Hardt (Der.), Radical thought in Italy: A potential politics (theory out of bounds) (133-150). University of Minnesota Press.
• Liukkonen, V., Virtanen P., Kivimaki M., Pentti, J., & Vahtera, J. (2004). Social capital in working life and the health of employees. Soc. Sci. Med., 59(12), 2447–58.
• Lorey, I. (2016). State of insecurity: Government of the precarious. London: Verso.
• Marx, K. (2013). Yabancılaşma. (Der. Barışta Erdost), Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2014). 1844 El Yazmaları. (Çev. Murat Belge), İstanbul: Birikim Yayınları.
• Munck, R. (2013). The precariat: A view from the south. Third World Quarterly, 34(5), 747-762.
• Nail, T. (2022). Göçmen figürü. (Çev. Dilşa Ritsa Eşli), İstanbul: İletişim Yayınları.
• OECD/European Commission. (2023). Indicators of Immigrant Integration 2023: Settling In, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/1d5020a6-en.
• Olesen, H. (2002). Migration, return, and development: An institutional perspective. International Migration, 40, 125-50.
• Örmeci Güney, G., & Cengiz, S. (2023). Göç, göçmen politikaları ve Türkiye’de işgücü piyasalarında prekaryalaşma. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 8(20), 236-249. https://doi.org/10.25204/iktisad.1219544
• Özbay, F. (2017). Dünden bugüne aile, kent ve nüfus. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztek, A. S. (2022). Effect of Syrian refugees on native family formation: Marriage and divorce trends in Turkey. İnsan ve Toplum, 12(2), 111-139.
• Öztoraman- Adıgüzel, S. ve Tanya, B. (2020). Suriyeli mülteci kadınların göç deneyimleri: Zorunlu göç, gündelik yaşam ve uyum üzerine nitel bir çalıma. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 6(2), 173-210.
• Parsons, T. (1955). The American family: Its relations to personality and to the social structure. New York: The Free Press.
• Sayın, Ö. (2020). Aile sosyolojisi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Scully, B. (2016). Precarity north and south: A southern critique of Guy Standing. Global Labour Journal, 7(2), 160-172.
• Sennett, R. (2010). Karakter aşınması, yeni kapitalizmde işin kişilik üzerindeki etkileri. (Çev. Barış Yıldırım), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sevinç, G., Kantar Davran, M., & Sevinç, M. R. (2018). Türkiye’de kırdan kente göç ve göçün aile üzerindeki etkileri. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 3(6), 70-82. https://doi.org/10.25204/iktisad.330930
• Standing, G. (2017). Prekarya bildirgesi. (Çev. S. Çınar & S. Demiralp), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Standing, G. (2020). Prekarya (Çev. E. Bulut), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahankaya Adar, A. (2018). Türkiye’de yeni prekarya Suriyeli işgücü mü?. Çalışma ve Toplum, 1(56), 13-36.
• Şahin, Ç. (2018). Türkiye’de kadın göçmen işçilerin durumunun ‘emek-sermaye çatışmasında’ yeniden değerlendirilmesi. Çalışma ve Toplum, 4(59), 2155-2192.
• Şenocak, H. (2009). Sosyal güvenlik sistemini oluşturan bileşenlerin tarihi süreç ışığında değerlendirilmesi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 56, 409-468.
• Şenol, D. (2020). Göç ve kadın. Ç. Sarp (Ed.), Göç sosyolojisi Türkiye’den örneklerle (95-118). Ankara: Orion Kitabevi.
• Şimşek, D. (2019). Türkiye’de Suriyeli mülteci entegrasyonu: zorlukları ve olanakları. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 172-187.
• T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı. (1998). Ekonomik hesaplamalarda bir birim olarak aile. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• TNSA, (2018). Türkiye nüfus ve sağlık araştırması Suriyeli göçmen örneklemi. https://fs.hacettepe.edu.tr/hips/dosyalar/Araştırmalar%20-%20raporlar/2018%20TNSA/2018_TNSA_SR_compressed.pdf (Erişim Tarihi: 15.03.2025)
• Turan, A. (2023). Türkiye’de göç yönetimi: “Ekonomi ve güvenlik” kaynaklı göçleri siyasi kararlar üzerinden düşünmek. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(44), 622-649.
• TÜİK (2024a). Evlilik ve boşanma istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2023-53707 (Erişim Tarihi: 16.06.2024).
• TÜİK (2024b). Türkiye Aile yapısı araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Aile-Yapisi-Arastirmasi-2021-45813 (Erişim Tarihi: 16.06.2024).
• TÜİK (2024c). Doğum istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2023-53708 (Erişim Tarihi: 16.06.2024).
• Wagner, R. (2015). Family life across borders: Strategies and obstacles. Journal of Family Issues, 36(11), 1509–1528.
• Wright, E. O. (2016). Is the precariat a class?. Global Labour Journal, 7(2), 123-135.
• Yıldırım, O. (2016). Diplomasi ve göç: Türk Yunan mübadelesinin öteki yüzü. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, S., & Hassan, M. K. M. (2024). Türkiye’de yaşayan Suriyeli sığınmacıların aile yapısında meydana gelen değişimler. Avrasya Beşeri Bilim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 82-90.