Being a Child in Dolmabahce Palace: Fragments from the Childhood Lives of Sultan Abdulaziz’s Crown Princes and Princesses

Yıl 2019, , 229 - 258, 27.12.2019

Lâle Uçan

https://doi.org/10.16947/fsmia.667292

Cited By: 1

Öz

Dolmabahce Palace known as the last palace of the empire bears traces of western
lifestyle both in terms of architecture and objects used in it. Within that period, the mentality
of reform became spread into the enviroment not only spatially but from the state
order to the daily life. Sultan Abdulaziz (1830-1876) one of the sons of Mahmud II (1785-
1839), continued to live in Dolmabahce Palace after Sultan Abulmejid (1823-1861). In
this article, our aim is to take the children of Sultan Abdulaziz to the center and to talk
about their lives in Dolmabahce Palace and to understand what kind of space was opened
for a child in the palace. For that aim, the preparations and ceremonies such as velâdet-i
hümâyûn and sûr-ı hıtan whose subjects were children were examined. Then, the space
opened for the child in the palace in terms of material culture was focused on. The article
extends to the lives of children of palace, from materials prepared for the children at the
birth, to the objects and toys used in their daily life.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdulaziz, Dolmabahçe Palace, child, velâdet-i hümâyûn, sûr-ı hıtan, toy

Dolmabahçe Sarayı’nda Çocuk Olmak: Sultan Abdülaziz’in Şehzâdelerinin ve Sultanefendilerinin Çocukluk Yaşantılarından Kesitler

Öz

İmparatorluğun son sarayı olarak bilinen Dolmabahçe Sarayı, gerek mimarisiyle ve
gerekse içerisinde kullanılan eşyalar yönüyle Batı tarzı yaşantının izlerini taşımaktadır.
Bu süreçte, yenileşme zihniyeti sadece mekânsal olarak değil, devlet düzeninden gündelik
hayata sirayet etmiştir. II. Mahmud’un (1785-1839) oğullarından Sultan Abdülaziz
(1830-1876), ağabeyi Sultan Abdülmecid (1823-1861)’den sonra Dolmabahçe Sarayı’nda
yaşamaya devam etmiştir. Makalede amacımız, Sultan Abdülaziz’in çocuklarını merkeze
alarak onların Dolmabahçe Sarayı’ndaki hayatlarına değinmek ve çocuğa sarayda
nasıl bir alan açıldığını anlamaktır. Bu amaçla, öznesi çocuk olan velâdet-i hümâyûn
ve sûr-ı hıtan gibi hazırlıklar ve merasimler incelenmiştir. Ayrıca maddi kültür yönüyle
çocuğa sarayda açılmış olan alana odaklanılmıştır. Çocukların doğumlarında onlar için
hazırlanan eşyalara, günlük hayatta kullanılan objelere ve oyuncaklara kadar saray çocuklarının
hayatlarına uzanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdülaziz, Dolmabahçe Sarayı, çocuk, velâdet-i hümâyûn, sûr-ı hıtan, oyuncak

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları BOA., İ. DH., 474/31801 (2), 29 Haziran 1277 (11 Temmuz 1861). BOA., MB. 150/156 (12), 21 Rebîü’l-evvel 1290 (19 Mayıs 1873). BOA., MB., 150/156 (39), 6 Rebîü’l-âhir 1290 (3 Haziran 1873). BOA., MB., 150/190, 20 Rebîü’l-âhir1290 (17 Haziran 1873). BOA., MB., 152/80, 21 Cemâziye’l evel 1290 (17 Temmuz 1873). BOA., MB., 153/99, 19 Cemâziye’l âhir 1290 (14 Ağustos 1873). BOA., MB., 154/48 (5-6), 7 Şaban 1290 (30 Eylül 1873). BOA., MB. 162/57, 20 Muharrem 1291 (9 Mart 1874). BOA., MB. 163/73, 11 Rebîü’l-evvel 1291(28 Nisan 1874). BOA., MB. 176/72, 5 Teşrîn-i sâni 1292 (17 Kasım 1876). BOA., MB. 177/14, 29 Şaban 1293 (19 Eylül 1876). BOA., TSMA, D. 372/1, 29 Safer 1279 (25 Ağustos 1862). BOA., TSMA, D. 384/1, 17 Receb 1287 (12 Ekim 1870). BOA., TSMA, D. 494/1, 29 Z 1291 (6 Şubat 1875). BOA., TSMA, D. 589, 10 Şaban 1291 (21 Eylül 1291). BOA., TSMA, D. 915/1, 29 Zilhicce 1279 (16 Haziran 1863) BOA., TSMA, D. 7767/2, 29 Zilhicce 1278 (27 Haziran 1862). BOA., TSMA, D. 7767/7, tarihsiz. BOA., TSMA, D. 7781/1, 11 Ağustos 1290 (23 Ağustos 1874). BOA., TSMA, D. 7794/2, 9 Şevval 1283 (14 Şubat 1867). BOA., TSMA, D. 8181/1, 25 Şubat 1284 (9 Mart 1869). BOA., TSMA, D. 8361/4, 29 Zilhicce 1282 ( 14 Mayıs 1866). BOA., TSMA, D. 8241/1, 29 Safer 1289 (7 Mayıs 1872). BOA., TSMA, D. 915 /1, 29 Zilhicce 1279 (16 Haziran 1863). BOA., TSMA, D. 1042/2, 22 Receb 1283 (30 Kasım 1866). BOA., TSMA, E. 513/18 (1), 10 Teşrîn-i evvel 1283 (22 Ekim 1867) BOA., TSMA, E. 562/25 (1), 19 Ağustos 1304 (31 Ağustos 1883). BOA., TSMA, E. 563/3, 9 Haziran 1284 (21 Haziran 1868). BOA., TSMA, E. 579/9 (6-7), 28 Şaban 1302 (12 Haziran 1885). BOA., TSMA, E. 579/9 (9), 28 Şaban 1302 (12 Haziran 1885). BOA., TSMA, E. 579/9 (18), 12 Nisan 1293 (24 Nisan 1877). BOA., TSMA, E. 589/1, 9 Eylül 1290 (21 Eylül 1874). BOA., TSMA, E. 627/103 (1), 29 Rebîü’l- evvel 1291 (16 Mayıs 1874). BOA., TSMA, E. 627/103 (2), 25 Mart 1290 ( 6 Nisan 1874). BOA., TSMA, E. 631/32 (2), 23 Mart 1286 ( 4 Nisan 1870). BOA., TSMA, E. 906/1, 29 Zilhicce 1279 (16 Haziran 1863). BOA., TSMA, E. 8181/1, 25 Zilkade 1285 (9 Mart 1869). Süreli Yayın Basiret, no. 101, 18 Rebiülevvel 1287 (18 Haziran 1870), s. 1-2. Basiret, no. 103, 21 Rebiülevvel 1287 (21 Haziran 1870), s. 1-2. Kitaplar ve Makaleler Akyıldız Ali, “Yûsuf İzzeddin Efendi (1857-1916)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt 44, İstanbul, 2013. __________, Haremin Padişahı Vâlide Sultan, İstanbul, Timaş, 2017. Alderson, A.D., The Structure of the Ottoman Dynasty, Oxford at the Clarendon Press, 1956. Arslan, Mehmet “Osmanlı Döneminde Padişah Çocuklarının Doğumları Münasebetiyle Yapılan Şenlikler ve Vilâdet-nâme-i Hadice Sultân”, Osmanlı Edebiyat- Tarih-Kültür Makaleleri, İstanbul, 2000. Araz, Yahya, “Osmanlı İstanbul’unda Çocuk Olmak”, Büyük İstanbul Tarihi, proje yön. M. Akif Aydın, editör Coşkun Yılmaz. (www. academia.edu) 23.02.2018. Baykal, İsmail, “Son Osmanlı Veliahdı ve Halifesi Abdülmecid’in Sarayında Neler Gördüm?”, Tarih Dünyası, sayı 19, 1951. Baytar, İlona, “Tanzimat Sonrası Osmanlı Saraylarında Oryantalist Üslupta Mobilya ve Dekoratif Eserler”, Milli Saraylar, sayı 9, İstanbul, 2012. Çakır, Merve, “Osmanlı Hanedanında Doğum: Velâdet-i Hümâyûn”, Topkapı Saray-ı Hümâyûn: Harem Padişahın Evi, İstanbul, Topkapı Sarayı Müzesi, 2012. Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, cilt 3-4, İstanbul, 197 Fazlıoğlu, Ayşe, “Batılılaşma Dönemi Osmanlı Saraylarında Oyuncak”, I. Uluslararası Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı, 14-17 Mayıs 2015, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eskişehir/Türkiye, Pegem Akademi, Ankara, s. 343-351. (www.academia.edu/30941410/tudcook- 2015) 23.02.2018. Göncü, Cengiz, “Dolmabahçe Sarayı’nın İnşa Süreci, Mekan ve Teşkilat”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2014. İrez, Ferya, XIX. Yüzyıl Osmanlı Saray Mobilyası, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 1999. Onur, Bekir, Türkiye’de Çocukluğun Tarihi, İstanbul, İmge Kitapevi, 2005. Osmanoğlu, Osman Selahaddin, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunun 700. Yılında Osmanlı Hanedanı, İstanbul, İsar, 1999. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I-III, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1993. Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Kadın Sultanları: Vâlide Sultanlar, Hâtunlar, Hasekiler, Kadınefendiler, Sultanefendiler, Oğlak Bilimsel Kitaplar, 2008. Süreyya, Mehmed Osmanlı Devleti’nde Kim Kimdi, yay. haz. Gültekin Oransay, cilt 1, Ankara, Küğ, 1969. Şehsuvaroğlu, Halûk Y., Sultan Aziz: Hayatı- Hal’i- Ölümü, İstanbul, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, 2011. Terzi, Arzu, Bezmiâlem Vâlide Sultan, İstanbul, Timaş, 2018. Toplumsal Tarihte Çocuk 23-24 Nisan 1993, yay. haz. Bekir Onur, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2011. Uçan, Lâle, “Son Halife Abdülmecîd Efendi’nin Hayatı:-Şehzâdelik, Veliahtlık ve Halifelik Yılları-”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2019. Uluçay, Mustafa Çağatay, “XVIII- XIX. Asırlarda Sultanların Doğum Törenleri”, İstanbul Enstitüsü Mecmuası, sayı 4, İstanbul, 1958. ________, Harem II, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1992. ________, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1980. Vak‘a-nüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, yay. haz. M. Münir Aktepe, Ankara, Türk Tarih Kurumu, cilt 10, 1989.