“Our Beloved Dead”: The Commemorative Ceremonies Held in People’s Houses in Memory of Abdulhak Hâmid Tarhan and The Process of Creating a National Myth

Yıl 2017, Sayı: 10 - Güz, 135 - 169, 29.12.2017

Şerif Eskin

https://doi.org/10.16947/fsmia.372619

Öz

Abdulhak Hamid Tarhan was one of the most active writers of the late Ottoman period

and his corpus can be evaluated as the ‘modern Ottoman’ one. Althought he continued

to write in the Republican period, his style and standpoint reflects an Ottoman taste that

was not fit well to the Republican elits’ aims to redress the literary genres according to

their new ideals. Nevertheless after his death in 1937, Hamid’s personality, but not much

his corpus, was used to create a new national(ist) memory and space around his name as

was the case to the most of the literary personas. In these attempts, as a ruling and only

party of the period, People’s Houses hold ceremonies to commemorate Hamid. Strangely

enough these commemorations didn’t aim to respect an important writer’s corpus, but to

the contrary, to perform rituals that were very convenient to the ruling elits’ aspirations

to create a new, secular and modern national memory and space. This article deals with

these ceremonies, rituals and commemorations held in the name of Hamid in all part of

Turkey in order to show that these must be seen as a way of trying to a national myth

around the Republican regime.

Anahtar Kelimeler

Abdulhak Hâmid Tarhan, People’s Houses, commemorative ceremonies, literary canon

“Sevgili Ölümüz”: Abdülhak Hâmid’in Ardından Halkevlerinde Düzenlenen Anma Törenleri ve Bir Ulusal Mit Yaratım Süreci

Öz

Son dönem Osmanlı edebiyatının en velût kalemlerinden Abdülhak Hâmid Tarhan,

Cumhuriyet Türkiyesi’nde de varlık gösterebilmiş ve bununla beraber dönemin muktedirleri

tarafından sahiplenilmiş istisnai bir tarihsel şahsiyettir. Geride bıraktığı külliyat

her ne kadar teknik açıdan Cumhuriyet elitlerinin idealleri ve kültürel dönüşüm tasarıları

ile tezat oluşturacak derecede “Osmanlı” hüviyetinde olsa da çeşitli yorumlama ve tevil

girişimleriyle onun edebî şahsiyeti, tasarlanmaya çalışılan modern-seküler ulusal kanona

bir referans hâline getirilmeye çalışılmıştır. Ölümünün (1937) hemen ardından CHP

Halkevleri çatısı altında şair için düzenlenen anma törenleri kapsamında oluşan gündem

ve bu merasimlerin icra ediliş biçimleri ilgili bağlamda önemli veriler barındırmaktadır.

Bu çalışmada, söz konusu anma törenlerinde sergilenen ritüeller, teatral sunumlar ve şair

hakkında irad edilen nutuklardan hareketle Abdülhak Hâmid’in hangi dayanaklar çerçevesinde

bir ulusal deha olarak yorumlanıp mitleştirilmeye çalışıldığı ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Abdülhak Hâmid Tarhan, Halkevleri, anma törenleri, edebiyat kanonu

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer Numarası: 978.793. 1-333. _________, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer Numarası: 1174.123. 1-65. _________, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer Numarası: 1174.124. 1-124. _________, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer Numarası: 1174.125.1 1-60. Başbuğ, Esra Dicle, Resmî İdeoloji Sahnede: Kemalist İdeolojinin İnşasında Halkevleri Dönemi Tiyatro Oyunlarının Etkisi, İstanbul, İletişim Yayınları, 2013. Connerton, Paul, Toplumlar Nasıl Anımsar?, çev. Alaeddin Şenel, 2. bs., İstanbul, Ayrıntı Yayınları, 2014. Cumhuriyet Halk Partisi, 1935 Halkevleri, Ankara, 1936. ________, C.H.P. Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, Ankara, Zerbamat Matbaası, 1940. ________, Halkevleri 1940, Ankara, Ulusal Matbaa, 1941. ________, 1945 Yılında Halkevleri ve Halkodaları, Ankara, 1946. ________, C.H.P. Halkevleri ve Halkodaları 1943, Ankara, 1944. Guibernau, Montserrat, Nationalisms: The Nation-State and Nationalism in the Twentieth Century, Cambridge, Polity Press, 1996. Jusdanis, Gregory, Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Milli Edebiyatın İcat Edilişi, çev. Tuncay Birkan, İstanbul, Metis Yayınları, 1998. Kansu, Şevket Aziz, “Hâmid’in Antropolojik Tetkiki”, Ülkü: Halkevleri Dergisi, cilt IX, sayı 51, Mayıs 1937. Kara, Adem, Cumhuriyet Döneminde Kalkınmanın Mihenk Taşı: Halkevleri, Ankara, 24 Saat Yayıncılık, 2006. Karadağ, Nurhan, Halkevleri Tiyatro Çalışmaları: 1932-1951, Ankara, Kültür Bakanlığı, 1988. Kertzer, David, Ritual, Politics and Power, Yale University Press, 1988. Mayakon, İsmail Müştak, “Abdülhak Hamid”, Ülkü: Halkevleri Dergisi, cilt IX, sayı 51, Mayıs 1937. Samsun Halkevi, Abdülhak Hâmit 1851-1937, Samsun, Güneş Basımevi, 1937. Smith, Anthony D., Millî Kimlik, çev. Bahadır Sina Akşener, 6. bs., İstanbul, İletişim Yayınları, 2010. Şimşek, Sefa, Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi: Halkevleri 1932-1951, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2002. Tör, Vedat Nedim, “Sanatkâr Hâmid”, Ülkü: Halkevleri Dergisi, cilt IX, sayı 51, Mayıs 1937. Traverso, Enzo, Geçmişi Kullanma Kullanma Kılavuzu: Tarih, Bellek, Siyaset, çev. Işık Ergüden, İstanbul, Versus Kitap, 2009. Özbudun, Sibel, Ayinden Törene: Siyasal İktidarın Kurulma ve Kurumsallaşma Sürecinde Törenlerin İşlevleri, İstanbul, Anahtar Kitaplar Yayınevi, 1997. Ülkü: Halkevleri Dergisi, “Abdülhak Hâmid Tarhan”, Ülkü: Halkevleri Dergisi, cilt IX, sayı 51, Mayıs 1937. ________, “Ankara Halkevinde Hâmid Gecesi”, Ülkü: Halkevleri Dergisi, cilt IX, sayı 51, Mayıs 1937. Yeşilkaya, Neşe G., “Halkevleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt 2: Kemalizm, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, 6. bs., İstanbul, İletişim Yayınları, 2009.