Osmanlı Devleti’nin Basra Körfezi Siyaseti: Bağdat, Basra ve Lahsa Beylerbeylikleri (1534-1672)

Yıl 2018, Sayı: 12 - Güz, 1 - 27, 25.12.2018

Zekeriya Kurşun

https://doi.org/10.16947/fsmia.502145

Cited By: 2

Öz

I. Selim’in Suriye ve Mısır seferinden sonra Basra Körfezi daima Osmanlıların stratejik

hedefleri arasında olmuştur. Özellikle Sultan I. Süleyman’ın tahta geçmesinden

sonra bu hedef sürekli gündemde tutulmuştur. Bir taraftan elde edilen yeni toprakların

korunması, diğer taraftan Portekizliler ile hesaplaşarak bir imparatorluk olarak gücünü

ispat etmesi Osmanlı Devleti’nin Basra Körfezi’ne hakim olmasını gerektiriyordu. Ayrıca

Osmanlı Devletinin Hint Okyanusuna açılma istekleri ve önemli ticaret güzergâhlarının

kontrolünün sağlayacağı menfaatler Basra Körfezi’ni cazip kılıyordu. I. Süleyman Batı’da

istediğini elde ettikten sonra 1534 yılında Bağdat’ı Osmanlı idaresine katarak bu

stratejik hedefin ilk adımını atmış oldu. Aynı şekilde Basra’nın Osmanlı idaresine alınarak

burada bir beylerbeyliğin kurulması da Basra Körfezi’ni Osmanlılara açmış oldu.

Osmanların Körfez’deki asıl hakimiyeti Portekizlileri Katıf’tan çıkararak 1555 yılında

Lahsa Beylerbeyliğini kurması ile başladı. Osmanlı Devleti bu tarihten itibaren Basra

sahillerinden Maskat’a kadar olan kesimde asırlarca söz sahibi olacaktır. Bu makalede

bu sürecin yaklaşık 125 yıllık ilk dönemi ele alınarak bazı değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bağdat, Basra, Basra Körfezi, Lahsa, Katıf

Persian Gulf Policies of the Ottoman Empire: Beylerbeyliks of Baghdat, Basrah and Lahsa (1534-1672)

Öz

The Persian Gulf had always been among the strategic aims of the Ottomans since

Selim I’s Egypt campaign. Much more attention had been devoted particularly with Suleyman

I. The Ottoman Empire had to have sovereignty over the Persian Gulf because

of two important reasons: first it had to retain the newly conquered lands and second to

prove its power as an empire by facing with the Portugese. Moreover, reasons such as

reaching to the Indian ocean and controlling significant trade routes made the Persian

Gulf much more attractive. Suleyman I’s taking control of Baghdat in 1534 after accomplishing

his aims in the West was the first step towards these strategic aims. Similarly, the

control of Basrah by the Ottomans and the establishment of a beylerbeylik there also

paved the way for the opening of the Persian Gulf to the Ottomans. However, it was only

after the Ottomans forced the Portugese out of Qatif and established the Lahsa beylerbeylik

in 1555 that the real control in the Persian Gulf had been established. It is after this

date the Ottomans became an important actor in the region from the coasts of Basrah to

Musqat for centuries. This paper deals with the first period (125 years) of this rule and

makes some evaluations.

Anahtar Kelimeler

Bagdhat, Basrah, Persian Gulf, Lahsa, Qatif

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri (BOA)