Statutory Duties to Furnish Maintenance for Adult Relative in Islamic Law and Turkish Civil Law

Yıl 2019, Sayı: 13, 1 - 31, 26.06.2019

Üveys Ateş

https://doi.org/10.16947/fsmia.582334

Cited By: 1

Öz

Within the financial obligations of a obligated person, there exist the task for earning

a livelihood for the individuals of the elementary family who are spouse and children,

and the person is rich, the task for providing financial support for the relatives who are

in need. This is not considered only as a moral duty but also a legal obligation which is

binding in both Islamic Law and Turkish Civil Law. The part of this obligation which is

called as maintenance in about being liable for the adult relative, apart from the spouses

and children are examined by comparing both legal systems in this study.

It is seen that the maintenance obligation for the relative is extended for the collateral

kin as well as the upper and bottom lineages in both legal systems; and these two groups

of relatives are subject to various evaluations in terms of provisions regarding the requirements

and maintenance to obtain the right for maintenance. On the other hand, since

paternity is considered to be created by legitimate birth which is experienced under only

marriage according to Islamic Law, maintenance law can be a matter between the kins

and the person who is liable for maintenance only in this way. This point constitutes the

fundamental distinction between Islamic Law and Turkish Civil Law which accepts that

kinship and maintenance obligation can be created by adopting child/children and illegitimate

child/children in terms of maintenance.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, Turkish civil law, alimony, support alimony, adult relative, ascendants, descendants, collateral kins

İslâm Hukukunda ve Türk Medeni Hukukunda Ergin Akrabaya Karşı Nafaka Yükümlülüğü

Öz

Mükellef şahsın mâlî yükümlülükleri içerisinde, çekirdek ailesinin fertleri olan eş

ve çocuklarının geçimini sağlama ve zengin ise yardıma muhtaç durumdaki akrabalarına

maddi yardımda bulunma görevi de bulunmaktadır. Bu sadece ahlâkî bir görev olmayıp,

aynı zamanda hem İslâm hukukunda hem de Türk medeni hukukunda bağlayıcılığı olan

hukuki bir yükümlülüktür. Bu çalışmada hukuk dilinde nafaka adı verilen bu yükümlülüğün,

eş ve küçük çocukların dışında kalan ergin akrabaya karşı sorumlu olunan kısmı her

iki hukuk sistemi açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Akrabaya nafaka yükümlülüğünün iki hukuk düzeninde de üst ve alt soy yakınlarla

birlikte civar soy hısımlarına da teşmil edildiği, ancak bu iki grup akrabanın, nafaka

hakkını elde edebilmek için aranan şartlar ve nafakayla ilgili hükümler açısından farklı

değerlendirmelere tabi tutulduğu görülmektedir. Öte yandan İslâm hukukuna göre yalnızca

meşru bir evlilik içerisinde meydana gelen doğum yoluyla soy bağı oluştuğundan,

nafaka yükümlüsünün, kendisiyle ancak bu yolla bağı bulunan soy yakınları ile arasında

nafaka hukuku söz konusu olmaktadır. Bu husus İslâm hukukuyla, evlatlık edinme ve evlilik dışı doğum yoluyla da soy bağı ve nafaka hukuku oluşabileceğini kabul eden Türk

medeni hukuku arasında nafaka bağlamındaki temel ayırım noktasını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslâm hukuku, Türk medeni hukuku, nafaka, yardım nafakası, ergin akraba, üstsoy, altsoy, civar hısımlar

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut, Türk Medeni Hukuku II-Aile Hukuku, 10. bs., İstanbul, Beta Yayınları, 2006. Bereketî, Muhammed Amîmü’l-ihsân el-Müceddidî, et-Ta’rîfâtü’l-fıkhiyye, y.y., Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1424/2003. Bozdağ, Gonca Gülfem, “Türk Hukukunda ve Uluslararası Hukukta Nafaka”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara, 2014. Bugâ, İmân Mustafa, Nafakâtü’l-ekârib fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye, Dımeşk, Dâru’l- Mustafa, 1430/2009. Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl, el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Beyrut, Dâru tavkı’n-necât, 1422 h. Buhûtî, Mensûr b. Yunus, Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ’, y.y., Dâru’l-kütübi’l- ilmiyye, t.y. _________, Dekâıku üli’n-nühâ li şerhi’l-Müntehâ/Şerhu Münteha’l-irâdât, y.y., Âlemü’l-kütüb, 1414/1993. Cündî, Ziyâüddin Halil b. İshak, Muhtasaru Halîl, thk. Ahmed Câd, Kahire, Dâru’l-hadîs, 1426/2005. Çiğdem, Recep, Mukayeseli Medeni Hukuk, İstanbul, Rağbet Yayınları, 2012. Dâmâd Efendi, Şeyhzâde Abdurrahman b. Muhammed, Mecmeu’l-enhur fî şerhi Mülteka’l-ebhur, y.y., Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, t.y. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân, Sünenü’d-Dârimî, thk. Hüseyn Selîm Esed ed-Dârânî, Suudi Arabistan, Dâru’l-muğnî, 1412/2000. Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed el-Adevî, eş-Şerhu’l-kebîr (Desûkî’nin hâşiyesiyle birlikte), y.y., Dâru’l-fikr, t.y. Desûkî, Muhammed b. Muhammed İbn Arafe, Hâşiyetü’d-Desûkî ale’ş-Şerhi’l- kebîr, y.y., Dâru’l-fikr, t.y. Doğan, İzzet, “Türk Medeni Kanununun Düzenlemelerine Göre Tedbir, Yoksulluk ve İştirak Nafakası”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, sy. 35/1, 2015. Dolu, Serhat, “İştirak Nafakası”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2010. Ebû Ceyb, Sa’dî, el-Kâmûsü’l-fıkhî luğaten ve ıstılâhan, Dımeşk, Dâru’l-fikr, 1408/1988. Ensârî, Zeynüddîn Ebû Yahya Zekeriya b. Muhammed, Esne’l-metâlib fî şerhi Ravzı’t-tâlib, y.y., Dâru’l-kitâbi’l-İslâmî, t.y. Erbay, Celal, “Nafaka”, DİA, XXXII, 2006. Feyyûmî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed, el-Misbâhu’l-münîr fî garîbi’ş- Şerhi’l-kebîr, Beyrut, el-Mektebetü’l-ilmiyye, t.y. Gandûr, Ahmed, el-Ahvâlü’ş-şahsıyye fi’t-teşrî’i’l-İslâmî maa beyâni kânûni’l- ahvâli’ş-şahsıyye li’l-kazâi fî mehâkimi’l-Kuveyt, Kuveyt, Mektebetü’l-felâh, 1427/2006. Genç, Akif, “Türk Medeni Hukukunda Yardım Nafakası”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2012. Güleç, Hasan, İslâm Hukukunda Nafaka, İzmir, Anadolu Matbaacılık, 1996. Haccâvî, Şerefüddîn Ebu’n-Necâ Musa b. Ahmed, el-İknâ’ fî fıkhi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk. Abdüllatîf Muhammed Musa es-Sübkî, Beyrut, Dâru’l- Ma’rife, t.y. Haddâd, Ebû Bekr b. Ali ez-Zebîdî, el-Cevheratü’n-neyyira, y.y., el-Matbaatü’l- hayriyye, 1322 h. Halebî, İbrahim b. Muhammed, Mülteka’l-ebhur, thk. Halil İmrân el-Mansûr, Beyrut, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1998. Haraşî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah, Şerhu Muhtasari Halil, Beyrut, Dâru’l-fikr, t.y. Haskefî, Muhammed b. Ali Alâuddîn, ed-Dürru’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr ve câmi’i’l-bihâr, thk. Abdülmün’im Halil İbrahim, y.y., Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1423/2002. İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer, Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr, 2. bs., Beyrut, Dâru’l-fikr, 1412/1992. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed ez-Zâhirî, el-Muhallâ bi’l-âsâr, Beyrut, Dâru’l-fikr, t.y. İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid es-Sîvâsî, Fethu’l- Kadîr, y.y., Dâru’l-fikr, t.y. İbn Kudâme, Ebu’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahman b. Muhammed, eş-Şerhu’l- kebîr alâ metni’l-Mukni’, y.y., Dâru’l-kitâbi’l-arabî, t.y. İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed el- Makdisî, el-Muğnî, y.y., Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968. _________, el-Mukni’ fî fıkhi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk. Şuayb el-Arnâût- Yasin Mahmud el-Hatîb, Cidde, Mektebetü’s-sevâdî, 1421/2000. İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, thk. Şuayb el-Arnaût vdğr., Beyrut, Dâru’r-risâletü’l-âlemiyye, 1430/2009. İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, 3. bs., Beyrut, Dâru sâdır, 1414 h. İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim el-Mısrî, el-Bahru’r-râık şerhu Kenzi’d- dekâık, 2. bs., y.y., Dâru’l-kitâbi’l-İslâmî, t.y. Kal’acî, Muhammed Revvâs- Kanîbî, Hâmid Sâdık, Mu’cemü lugati’l-fukahâ, 2. bs., y.y., Dâru’n-nefâis, 1408/1988. Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd, Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’, 2. bs., y.y., Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1406/1986. Kelbî, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed İbn Cüzey el-Gırnâtî, el-Kavânînü’l- fıkhiyye, y.y., t.y. Kudûrî, Ahmed b. Muhammed Ebu’l-Hüseyn, Muhtasaru’l-Kudûrî, thk. Kâmil Muhammed Uveyda, y.y., Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1418/1997. Mahmasânî, Subhî, el-Mebâdiü’ş-şer’iyye ve’l-kânûniyye fi’l-hacri ve’n-nafakâti ve’l-mevârîsi ve’l-vasıyye, 9. bs., Beyrut, Dâru’l-ilmi li’l-melâyîn, 2002. Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhi mezhebi’l- İmâmi’ş-Şâfi’î, thk. Ali Muhammed Muavvız-Adil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1999. Mecelle-i Ahkâm-i Adliyye. Merğînânî, Ebu’l-Hasen Burhânüddîn Ali b. Ebî Bekr, el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l- mübtedî, thk. Tallâl Yusuf, Beyrut, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, t.y. Mevsılî, Mecdüddîn Ebu’l-Fadl Abdullah b. Mahmud, el-Muhtâr li’l-fetvâ (İhtiyâr şerhiyle birlikte), Kahire, Matbaatü’l-halebî, 1356/1937. _________, el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr, Kahire, Matbaatü’l-Halebî, 1356/1937. Mevvâk, Ebû Abdillah Muhammed b. Yusuf, et-Tâcü ve’l-iklîl li Muhtasari Halil, y.y., Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1416/1994. Meydânî, Abdülgani b. Tâlib, el-Lübâb fî şerhi’l-Kitâb, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut, el-Mektebetü’l-ilmiyye, t.y. Mübârekfûrî, Ebu’l-Alâ Muhammed Abdurrahman b. Abdirrahîm, Tuhfetü’l- Ahvezî bi şerhi Câmi’i’t-Tirmizî, Beyrut, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y. Osmanlı Nafaka Kanunu. Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb, Sünenü’n-Nesâî, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, 2. bs., Halep, Mektebetü’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1406/1986. Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyiddîn Yahya b. Şeref, Minhâcü’t-tâlibîn ve umdetü’l- müftîn, thk. İvaz Kâsım Ahmed İvaz, y.y., Dâru’l-fikr, 1425/2005. _________, Ravzatü’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn, thk. Züheyr eş-Şâvîş, 3. bs., Beyrut, el-Mektebü’l-İslâmî, t.y. Özcan, Ruhi, İslâm Hukukunda Hısımlık Nafakası, İzmir, Çağlayan Yayınları, 1996. Özdemir Kol, Pembe, “Türk Hukukunda Tedbir Nafakası”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara, 2013. Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed, el-Mebsût, Beyrut, Dâru’l- ma’rife, 1414/1993. Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali, el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfi’î, y.y., Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y. Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meânî elfâzı’l-Minhâc, y.y., Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1415/1994. Topuksak, Zümra, “Yardım Nafakası”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2011. Türk Borçlar Kanunu. Türk Hukuk Kurumu, Türk Hukuk Lugatı, 3. bs., Ankara, Başbakanlık Basımevi, 1991. Türk Medeni Kanunu. Zeyla’î, Osman b. Ali Fahruddîn, Tebyînü’l-hakâık şerhu Kenzi’d-dekâık, Bulak/ Kahire, el-Matbaatü’l-kübrâ el-emîriyye, 1313 h.