In the Light of Its Vaqfiyye, Şah Sultan and Zal Mahmud Pasha Complex

Yıl 2019, Sayı: 14, 151 - 194, 27.12.2019

Betül Kahraman

https://doi.org/10.16947/fsmia.666363

Öz

In this article, Şah Sultan and Zal Mahmud Pasha Charity was taken into consideration
as an example of ‘‘Charities’’ which is one of the most important values of Ottoman
Civilization. Life story of founders of charity who was the daughter of Selim II, Şah
Sultan and her husband Vizier Zal Mahmud Pasha and information about their charities
which where founded at the and of 16th Century, were stated.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Foundations, Vaqfiyye, Şah Sultan and Zal Mahmud Pasha

Vakfiyesi Işığında Şah Sultan ve Zal Mahmud Paşa Külliyesi

Öz

Bu makalede Osmanlı medeniyetinin en önemli değerlerinden olan vakıflar’ın bir
örneği olarak Şah Sultan ve Zal Mahmud Paşa Vakfı ele alınmıştır. 16. yüzyıl sonunda kurulan
bu vakfın kurucuları II. Selim’in kızı Şah Sultan ile eşi Vezir Zal Mahmud Paşa’nın
hayatı ve kurmuş oldukları vakıflar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Vakıfları, Vakfiye, Şah Sultan ve Zal Mahmud Paşa

Kaynakça

• Kaynakça Arşiv Belgeleri 5 Numaralı Mühimme Defteri (973/1565-1566), I, haz. Hacı Osman Yıldırım vd., Ankara, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, 1994. 6 Numaralı Mühimme Defteri (972/1564-1565), I, haz. Hacı Osman Yıldırım vd., Ankara, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, 1995. Bostancı, Muharrem, “19 Numaralı Mühimme Defteri”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2002. Günay, Musa, “55 Numaralı Mühimme Defteri (992-993/ 1584-1585)”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 1996. İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi: H.1000, M. 1592, cilt 10, İstanbul, İSAM Yayınları, 2008. BOA, EV.VKF, 20/25, 29 Z 1002/15 Eylül 1594. BOA, A.DVNS.MHM.d., 74/214, 18 S 1005/ 11 Ekim 1596. BOA, AE. SSÜL. II, 19/1994, 29 Za 1100/ 14 Ekim 1689. BOA, C. EV, 28/1370, 23 Z 1118/ 28 Mart 1707. BOA, AE.SMST.III., 130/10104, 29 Za 1183/ 25 Nisan 1770. BOA, AE.SABH.I./33-2455, 9 L 1198/ 26 Ağustos 1784. BOA, C. EV/447/22640, 29 Za 1218/ 10 Nisan 1804 BOA, A.AMD.18-85, 15 C 1266, 28 Nisan 1850. BOA, EV.d./32390, 29 M 1268/ 24 Kasım 1851. BOA, A.MKT.MHM, 175/29, 29 C 1276/ 23 Ocak 1860. BOA, İ.DH., 717/50088, 21 M 1293/17 Şubat 1876. BOA, İ.EV.2/80, 12 Ş 1310/1 Mart 1893. BOA, BEO.1376/103150/001, 18 Ca 1317/5 Ekim 1897. BOA, İ.EV.18/48.001-002, 8 Z 1315/ 31 Mart 1898. BOA, İ.EV.23/12, 1 Ca 1317/ 7 Eylül 1899. BOA, BEO, 1841/138055, 27 M 1320/ 6 Mayıs 1902. BOA, İ.DH., 690/48198, 22 Ş 1291/4 Ekim 1874. BOA, TSMA.d,7859.0003, 29 Z 969/ 30 Ağustos 1562. BOA, TSMA.d,7859.0006, 29 Z 969/ 30 Ağustos 1562. BOA, TSMA.d,7859.0002.00, 29 Z 969/ 30 Ağustos 1562 BOA, TSMA.d,7859.0005.00, 29 Z 969/ 30 Ağustos 1562. BOA, TSMA.d,7859.0001.00, 29 Z 969/ 30 Ağustos 1562. TSMA.e, 4214/682/13, 29 Z 975/ 26 Mayıs 1568. TSMA.e, 0759/16, 1 N 982/ 15 Aralık 1574. TSMA.E,0530, ts. Kitabi Kaynaklar Evliya Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, 1.cilt-1.kitap, haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2003. Feridun Ahmed Bey, Nüzhet-i Esrarü’l-Ahyâr Der-Ahbâr-ı Sefer-i Sigetvar, haz. Ahmet Arslantürk, Günhan Börekçi, İstanbul, 2012. Gelibolulu Mustafa Âli, Künhü’l-ahbâr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp., nr.5959, vr.437a-437b. Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî, Mecmuâ-i Tevârih, haz. Fahri Ç. Derin, Vahid Çabuk, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1985. Nevizade Atâi, Şakaik-i Nu’maniye ve Zeylleri, II, nşr. Abdülkadir Özcan, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1989. Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selâniki, I, haz. Mehmet İpşirli, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1989. Şeyhi Mehmed Efendi, Şakaik-i Nu’maniye ve Zeylleri, III, nşr. Abdülkadir Özcan, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1989. _________, Şakaik-i Nu’maniye ve Zeylleri, IV, nşr. Abdülkadir Özcan, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1989. Ansiklopedi ve Lügatlar Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara, Aydın Kitabevi, 1995. Eyice, Semavi, ‘‘İbrahim Paşa Külliyesi’’, DİA, XXI, İstanbul, 2000. Özcan, Abdülkadir, ‘‘Mehmed IV’’, DİA, XXVIII, Ankara, 2003. Araştırma ve İncelemeler Akyavaş, A. Ragıp, Âsitâne: Evvel Zaman İçinde İstanbul, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008. Alderson, A. Dolphin, Bütün Yönleriyle Osmanlı Hanedanı, çev. Şefaettin Severcan, İstanbul, Yenişafak, 1999. Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, çev. Coşkun Üçok, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982. Baltacı, Cahit, XV- XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2005. David, Geza ‘‘Budin’’, DİA, VI, İstanbul 1992. Emecen, Feridun, ‘‘Selim II’’, DİA, XXXVI, İstanbul, 2009. Ertuğ Tarım, Zeynep, XVI. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nde Cülûs ve Cenaze Törenleri, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999. Erünsal, E. İsmail, Türk Kütüphaneleri Tarihi: Kuruluştan Tanzimat’a kadar Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1988. Eyice, Semavi, ‘‘Eyüp’de Zal Mahmud Paşa Camii’’, Eyüp Sultan Sempozyumu V Tebliğler, İstanbul, Elma Matbaacılık, 2002. Gerlach, Stephan, Türkiye Günlüğü, I, çev. Türkis Noyan, ed. Kemal Beydilli, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2007. _________, Türkiye Günlüğü, II, çev. Türkis Noyan, ed. Kemal Beydilli, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2007. Gökbilgin, M. Tayyib, XV. ve XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası, Vakıflar- Mülkler- Mukataalar, İstanbul, İşaret Yayınları, 2007. Güler, Mustafa, ‘‘Şah Sultan ile Zal Mahmud Paşa Vakfiyesi’’, Eyüp Sultan Sempozyumu V Tebliğler, İstanbul, Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, 2002. Gülsoy, Ufuk, vd., Bir Medeniyetin İzdüşümü Vakıflar, İstanbul, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 2012. Kahraman, Betül, “Vakfiyesi Işığında Şah Sultan ve Zal Mahmud Paşa Külliyesi Cami Medrese, Türbe ve Çeşmesi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitimi Enstitüsü, İstanbul, 2019. Kolçak, Olcay, Adile Sultan, İstanbul, Kastaş Yayınevi, 2005. Kuran, Aptullah, ‘‘Zâl Mahmud Paşa Külliyesi’’, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, I, İstanbul, 1973. Kütükoğlu, Mübahat S., XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000. Paşaoğlu Derin, Derya ‘‘28957 No’lu İrade-i Dahiliye’ye göre Nogay Muhacirleri üzerine bir değerlendirme’’, Kültür Evreni, cilt 3, sayı 10, Ankara, 2011. Peirce, P. Leslie, Harem-i Hümayun, Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2016. Saz, Leyla, Haremde Yaşam, haz. Sedat Demir, İstanbul, DBY Yayınları, 2012. Sezer, Hamiyet, ‘‘1894 İstanbul Depremi Hakkımda Bir Rapor Üzerine İnceleme’’, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, sayı 29, cilt 18, Ankara, 1996. Tektaş, Nazım, Muhteşem Süleyman’ın Gözyaşları, Şehzade Mustafa ve Bayezid, İstanbul, Çatı Kitapları, 2012. Turan, Şerafettin, Kanuni Süleyman Dönemi Taht Kavgaları, İstanbul, Bilgi Yayınevi, 1997. Uluçay, M. Çağatay, Harem, İstanbul, Ötüken, 2011. _________, Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul, Ötüken, 2012.